اثر گلخانه ای چیست؟ (۳ مورد از پیامدهای منفی آن)

در سال‌های اخیر بسیار این موضوع را می‌شنویم یا با آن روبه‌رو هستیم که اثر گلخانه ای درحال ایجاد پیامدهای منفی بسیاری برای زمین و زیست‌بوم‌های آن است.

اثر گلخانه ای به تنهایی نه‌تنها ضرری برای محیط زیست ندارد، بلکه برای ادامه حیات موجودات زنده ضروری نیز هست؛ اما زمانی‌که به دست بشر این پدیده به‌‌صورت غیرعادی افزایش پیدا کند، مضرات بسیاری به همراه خواهد داشت.

در این مقاله همراه ما باشید تا بررسی کنیم مفهوم دقیق اثر گلخانه ای چیست و همچنین به بررسى علل، نشانه‌ها و پیامدهای اثر گلخانه‌ای و راهکارهای کنترل و کاهش آن بپردازیم.

1# اثر گلخانه ای چیست؟

در پاسخ به سوال اثر گلخانه ای چیست می‌توان گفت اثر گلخانه‌ای مثل وقوع یک حالت گرما در خانه ما است که از طریق پنجره‌ها به خانه داخل می‌آید.

زمانی که این گرما در خانه ما حبس شود، دمای خانه بالا می‌رود.

همین‌طور زمین ما مثل یک خانه است و گازهایی که از ماشین‌ها و کارخانه‌ها به هوا اضافه می‌شوند،
مانند یک پنجره بزرگ هستند که موجب محبوس شدن گرما در زمین می‌شوند.

به همین دلیل، دمای زمین افزایش می‌یابد و مشکلاتی مانند ذوب یخچال‌های قطبی، سیلاب و خشکسالی رخ می‌دهد.

2# تفاوت بین اثر گلخانه ای طبیعی و تقویت شده

اثر گلخانه‌ای طبیعی، پدیده مفید و ضرورى است که باعث تعادل دمایی زمین مى‌شود؛
اما وقتى مقدار گازهای گلخانه‌ای در جو افزایش پیدا کند، اثر گلخانه‌ای تقویت شده و مضر خواهد بود.

در این حالت، جو قادر نیست تمام پرتوهای مادون قرمز را به فضا بفرستد و بخش بزرگتری از آن‌ها را جذب مى‌کند.

این باعث مى‌شود دماى سطح زمین و جو بالاتر از حالت عادى باشد.

3# عوامل موثر بر اثر گلخانه ای و منابع تولید آن‌ها

عوامل موثر بر اثر گلخانه‌ای، گازهای گلخانه‌ای هستند.

گازهای گلخانه‌ای، گازهایى هستند که قادر به جذب پرتوهای مادون قرمز می‌باشند.

مهم‌ترین گازهای گلخانه‌ای عبارت‌اند از:

• دی‌اکسید کربن (CO2)
• متان (CH4)
• اکسید نیتروژن (N2O)
• گازهای فلورینه (CFC)

هم‌چنین منابع تولید گازهای گلخانه‌ای عبارت‌اند از:

• سوخت ‌فسیلى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: سوختى است که از فسیل های حیوانات و گیاهان قدیمى به وجود آمده است.
  نفت، گاز طبیعى و زغال سنگ از انواع سوخت فسیلی هستند.
  وقتى سوخت فسیلى سوخته مى‌شود، دی اکسید کربن و دیگر گازهای گلخانه ای به جو منتشر مى‌شوند.
• کشاورزى: فعالیتى است که باعث تولید محصولات غذایى و صنعتى مى‌شود.
  در کشاورزى، عوامل مختلفى باعث تولید گازهای گلخانه ای مى‌شوند.
  بعضی از این عوامل عبارت اند از: استفاده بی‌رویه از کود شیمیایى که باعث تولید نیتروژن اکسید مى‌شود، قطع درختان و تخریب جنگل‌ها که باعث کاهش جذب دی اکسید کربن توسط گیاهان می‌شود و آتش زدن زمین‌های کشاورزی که باعث انتشار دی اکسید کربن و دیگر گازهای گلخانه ای می‌شود.
• زباله ها: موادى هستند که بعد از استفاده از آن‌ها، دور ریخته مى‌شوند.
  زباله ها ممکن است حاوى مواد آلی، شیمیایى و فلزى باشند.
  وقتى زباله ها در محل های دفن یا سوزاندن قرار مى گیرند، گازهای گلخانه ای تولید مى‌شوند.
• صنعت: فعالیتى است که باعث تولید کالا و خدمات مى‌شود.
  در صنعت، عوامل مختلفى باعث تولید گازهای گلخانه ای مى‌شوند.
  بعضی از این عوامل عبارت اند از:
  • استفاده بی‌رویه از سوخت فسیلى در نیروگاه‌ها
  • کارخانجات و وسایل نقلیه صنعتى
  • استفاده بی‌رویه از گازهای فلورینه در سرمایشگرها و تجهیزات برقی

4# چرا اثر گلخانه‌ای مشکل ساز است؟

اثر گلخانه‌ای تقویت شده باعث پدیده گرم شدن جهانی مى‌شود.

گرم شدن جهانی، پدیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که در آن دمای سطح زمین و جو به طور متوسط بالاتر از حالت عادى مى‌رود.

نشانه اصلى گرم شدن جهانی، افزایش دمای سطح زمین است.

براساس آمار سازمان جهانی هواشناسی (WMO)، سال 2020 گرم‌ترین سال در تاریخ زمین بود.

دمای سطح زمین در سال 2020 حدود 1.2 درجه سانتیگراد بالاتر از میانگین دماى قرن نوزدهم بود.

دلیل اصلى گرم شدن جهانی، افزایش مقدار گازهای گلخانه‌ای در جو است.

براساس آمار سازمان ملل متحد (UN)، غلظت دی اکسید کربن در جو در سال 2020 به 410.5 پارت میلیون رسید.

این عدد حدود 48 درصد بیشتر از غلظت دی اکسید کربن قبل از دوره صنعتى است.

5# پیامدهای منفی اثر گلخانه ای چیست؟

تا اینجا به‌خوبی متوجه شدیم که اثر گلخانه ای چیست و چطور ایجاد می‌شود، در ادامه می‌خواهیم پیامدهای منفی آن را بررسی کنیم.

اثر گلخانه‌ای تقویت شده و گرم شدن جهانی، پیامدهای منفی بسیارى بر روی موارد زیر دارد:

• زمین
• آب و هوا
• حیات وحش
• زندگی بشر.

بعضی از این پیامدها عبارت‌اند از:

• تغییرات آب و هوایى: تغییرات آب و هوایى، تغییراتى هستند که در الگوها، شدت و تکرار پدیده های آب و هوایى رخ مى‌دهند.
  بعضی از این پدیده ها عبارت‌اند از: خشکسالى، سیل، طوفان، گرد و غبار، تگرگ، تندباد و… .
  تغییرات آب و هوایى باعث مى شود منابع آبى کمتر شوند، خسارات جانى و مالى فراوانى به بار آورد، کشاورزى را مختل کند و بیمارى ها را گسترش دهد.
• افزایش سطح دریا: افزایش سطح دریا، پدیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که در آن سطح آب دریا به بالا مى‌رود.
  دلیل اصلى افزایش سطح دریا، گرم شدن جهانی است.
  گرم شدن جهانی باعث مى شود یخ‌های قطبى و کوهستانى ذوب شوند و حجم آب دریا افزایش یابد.
  همچنین باعث مى‌شود حجم آب دریا به علت گسترش حرارتى بزرگ‌تر شود.
  براساس آمار سازمان هیدروگرافی جهانی (IHO)، سطح دریا در قرن بیستم حدود 19 سانتیمتر بالاتر رفته است.
  افزایش سطح دریا باعث مى‌شود سواحل و جزایر پائین‌تر فرو ریزد، خط ساحلى تغییر کند، خسارات ناشى از سیلاب‌های ساحلى افزایش یابد و نفوذ نمک به منابع آب شیرین بیشتر شود.
• کاهش تنوع زیستی: کاهش تنوع زیستی پدیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که در آن تعداد و تنوع گونه‌های زنده کمتر می‌شود.
  دلیل اصلی کاهش تنوع زیستی نیز گرم شدن جهانی است.
  گرم شدن جهانی باعث می شود برخی از گونه‌های موجودات زنده نتوانند با تغییرات دمایی و آب و هوایی سازگار شوند و منقرض گردند.
  همچنین باعث می‌شود برخی از زیستگاه‌های طبیعی مثل جنگل‌ها، مراتع، تالاب‌ها و مرجان‌ها تخریب شوند و گونه‌های زنده از دست بروند.
  براساس آمار سازمان حفاظت از محیط زیست جهانی (WWF)، شاخص تنوع زیستی جهان در سال 2020 حدود 68 درصد کمتر از سال 1970 بود.
  کاهش تنوع زیستی باعث می‌شود تعادل زیست محیطی بر هم بخورد، خدمات اکولوژیک کمتر شود و امنیت غذایی و بهداشتی تهدید شود.

6# راهکارهای کلان برای کنترل و کاهش تولید گازهای گلخانه ای

برای کنترل و کاهش تولید گازهای گلخانه ای لازم است که در سطح جهانى، منطقه‌اى و ملى، تصمیمات و اقدامات مناسبى انجام شوند.

بعضى از این راهکارها عبارت‌اند از:

• پیوستن به توافقات بین‌المللى: پیوستن به توافقات بین‌المللى راهکارى است که در آن کشورها به‌صورت داوطلبانه یا الزامى، قول مى‌دهند که مقدار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهند.
  برای مثال، پاریس اگریمنت (Paris Agreement)، توافقى است که در سال 2015 به‌عنوان جزئى از کنفرانس ملل متحد درباره تغییرات آب و هوایى (UNFCCC) منعقد شد.
  در این توافق کشورها قول دادند که سعى کنند دمای جهان را حداکثر 2 درجه سانتیگراد بالاتر از قبل از دوره صنعتى نگه دارند.
• استفاده از منابع انرژى پاک: استفاده از منابع انرژى پاک راهکارى است که در آن به‌جای سوخت فسیلی، از منابع انرژى تجدیدپذیر و کم آلوده‌کننده استفاده مى‌شود.
  برای مثال، انرژى خورشیدى، بادى، آبى، حرارت زمینى، انواع منابع انرژى پاک هستند.
  استفاده از منابع انرژى پاک باعث مى شود تولید گازهای گلخانه ای کمتر شود و هزینه‌های اقتصادى و اجتماعى کاهش یابد.
• بهبود راندمان انرژى: بهبود راندمان انرژى، راهکارى است که در آن با استفاده بهینه و کارآمد از انرژى، مصرف آن کاهش مى یابد.
  برای مثال، استفاده از لامپ های کم مصرف، دستگاه‌های الکترونیکی با نشان انرژی ستاره و عایق‌بندی خانه‌ها، روش‌هایی برای بهبود راندمان انرژی هستند.
  بهبود راندمان انرژی باعث می‌شود تولید گازهای گلخانه ای کمتر شود و صرفه‌جویی در هزینه‌های برق و سوخت انجام شود.

7# راهکارهای فردی و خانوادگی برای استفاده بهینه از منابع و کاهش مصرف انرژی

برای کنترل و کاهش تولید گازهای گلخانه ای، لازم است که سطح فردى و خانوادگى نیز، رفتار و عادات مناسبى را پیش گیرد.

بعضى از این راهکارها عبارت اند از:

• حمل و نقل سبز: حمل و نقل سبز روشى است که در آن به‌جای استفاده از خودروهای سوخت مصرفى، از وسایل نقلیه برقی یا عمومى استفاده مى‌شود.
  برای مثال، دوچرخه، پیاده‌روى، قطار، اتوبوس، انواع حمل و نقل سبز هستند.
  حمل و نقل سبز باعث می‌شود تولید گازهای گلخانه‌ای کمتر شده و سلامت جسمانی و روحی بهتر شود.
• بازیافت: بازیافت فعالیتى است که در آن مواد قابل استفاده‌ی دوباره و دور ریخته شده، جمع آورى و تبدیل به محصولات جدید مى‌شوند.
  برای مثال، کاغذ، پلاستیک، شیشه، فلز، انواع مواد قابل بازیافت هستند.
• کشت سبز: کشت سبز فعالیتی است که در آن گیاهان و محصولات سازگار با شرایط آب و هوایی و خاک محلی کشت می‌شوند.
  برای مثال، گندم، جو، نخود، عدس، انواع محصولات سبز هستند.
  کشت سبز باعث می‌شود تولید گازهای گلخانه‌ای کمتر شود و خاک را حاصل‌خیز و سالم نگه می‌دارد.