تفاوت کد و استاندارد در چه مواردی است؟

کدها و استانداردها مجموعه‌‌ای از قوانین و دستورالعمل‌ها هستند که توسط سازمان‌های حرفه‌‌ای، سازمان‌های دولتی و سایر ارگان‌ها به منظور اطمینان از ایمنی، کیفیت و اثربخشی محصولات، خدمات و فرآیندها، تدوین و نگهداری می‌شوند.

آنها در طیف گسترده‌ای از صنایع از جمله ساخت و ساز، تولید، مراقبت‌های بهداشتی و فناوری اطلاعات استفاده می‌شوند.

تفاوت کد و استاندارد اغلب در مورد مسئله قانونی و توصیه‌ای بودن دستورالعمل‌ها است.

در این مقاله به بررسی کدها، استانداردها و تفاوت کد و استاندارد خواهیم پرداخت.

1# کد چیست؟

یک کد مجموعه‌ای از قوانین است که به عنوان دستورالعمل‌های پذیرفته شده عمومی توصیه می‌شود و صنعت باید از آنها پیروی کند.

این کدها به منظور افزایش ایمنی، کیفیت یا منافع دیگری به وجود آمده‌اند.

به عنوان مثال، کدهای الکتریکی برای اطمینان از قابلیت اطمینان سیستم و ایمن بودن ساکنان ساختمان از بروز خطراتی همچون شوک الکتریکی به وجود آمده اند.

یک کد به خودی خود، امری قانونی نیست که باید از آن پیروی کرد، بلکه می‌تواند در یک قانون تصویب شده یا در یک قرارداد تجاری گنجانده شود.

هر کد، حداقل الزامات قابل قبول برای مثال در یک فرآیند الکتریکی یا برای عملکرد سیستم نهایی را مشخص می‌کند.

کدها ممکن است شامل استانداردها یا مشخصات موجود یا ارجاع به آنها باشند.

هنگامی که کدها در مرحله ساخت و ساز رعایت می‌شوند، ایمنی، کیفیت و یکپارچگی لازم برای محصول را ارائه خواهند کرد.

یک کد می‌تواند به قانون تبدیل شود یا حتی در یک قرارداد تجاری گنجانده شود؛ اما قاعده ای نیست که به تنهایی باید از آن پیروی کرد.

حداقل استانداردهای قابل قبول برای یک جزء یا برای عملکرد محصول تمام شده، توسط هر کد تعریف می‌شود.

هدف هر کد ارائه یک روش عملیاتی یکنواخت است که نشان دهنده بهترین شیوه اثبات شده در طول زمان است.

1-1# انواع الزامات کد

کدها معمولاً دارای دو نوع الزامات هستند:

• تجویزی: الزامات تجویزی حداقل استانداردهای لازم را برای مصالح ساختمانی، محصولات، سیستم‌ها و مواردی از این قبیل ارائه می‌کنند.
  به عبارت دیگر، این نوع الزامات به صورت معین مواردی را که باید ارائه شود، مشخص می‌کند و اغلب فهرستی از اقلام و حداقل مشخصات قابل قبول برای آن موارد را نشان می‌دهند.
• عملکردی: در مقابل الزامات تجویزی، الزامات مبتنی بر عملکرد قرار گرفته که وضعیت نهایی مطلوبی را تعیین می‌کنند و حداقل ویژگی‌ها را به خودی خود ارائه نمی‌دهند.
  این نوع از الزامات، بدون مشخص کردن نحوه دستیابی به نتیجه، نتیجه مطلوب را مشخص می‌کنند.
  در اکثر موارد، معیار دستیابی به نتیجه مطلوب بر اساس نتایج پیش بینی شده مرتبط با پیروی از الزامات تجویزی است.

هر دوی این نوع الزامات عموماً هنگام طراحی و تولید در صنایع مختلف با این فرض اعمال می‌شوند که در صورت رعایت آن‌ها، محصول یا خدمت نهایی در سطح قابل قبولی عمل می‌کند.

نوع سوم از الزامات که استفاده از آن رو به افزایش است، الزامات مبتنی بر نتیجه است.

این نوع از الزامات در جایی که نتیجه عملکرد مشخص می‌شود با هیچ مقررات تجویزی خاصی هماهنگ نیستند و انطباق پس از شروع کار تأیید خواهد شد و نه قبل از آن.

2-1# هدف استفاده از کد در صنعت

هدف اصلی استفاده از کد در صنایع به صورت زیر است:

• تضمین کیفیت
• ایمنی
• قابلیت همکاری
• کارایی
• سلامت
• رفاه

کدها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا به یکنواختی و قابلیت اطمینان در محصولات و خدمات خود دست یابند.

آنها حداقل معیارهایی را تعیین می‌کنند که باید رعایت شوند.

3-1# اجرای کد

کدها معمولاً توسط قانون یا توسط مقامات نظارتی محلی قابل اجرا هستند.

عدم رعایت کد می‌تواند منجر به عواقب قانونی شود.

4-1# دامنه کد

کدها ممکن است، دامنه وسیعی داشته باشند و طیف وسیعی از موضوعات را پوشش دهند.

به عنوان مثال، یک کد ساختمانی ممکن است همه چیز را از یکپارچگی سازه گرفته تا تأسیسات الکتریکی و ایمنی در برابر آتش نشان دهد.

5-1# علل اهمیت کد

هر کشوری کد را هرگونه‌ای که مناسب بداند فرموله می‌کند، بنابراین یک کد ایمنی و کیفیت را تضمین می‌کند:

• کد مجموعه ای از قوانین را ارائه می‌دهد که حداقل سطوح قابل قبول ایمنی و کیفیت را برای محصولات و کالاهای ساخته شده یا تعیین شده توسط قانون در یک کشور خاص مشخص می‌کند.
• کد، استانداردی است که توسط یک مقام محلی، منطقه‌ ای یا ملی با صلاحیت قانونی وضع شده است تا مهندس یا پیمانکار قانوناً موظف به رعایت این کد باشد.
  بنابراین هر مزیت پیروی از استاندارد اکنون با پیروی از کد منتقل می‌شود.
• کدها همچنین می‌توانند به استانداردها یا مشخصات برای جزئیات خاص الزامات اضافی که در کد مشخص نشده اند، اشاره کنند.

6-1# نمونه‌هایی از کد

مثال‌هایی از کد عبارت اند از:

• کدهای ساختمان
• کدهای برق
• کدهای آتش نشانی
• NEC 310 هادی برای سیم کشی عمومی
• ICC IFC 2006 کد بین المللی آتش نشانی
• ICC HURRICANE 2005 دستورالعمل برای ساخت و ساز مسکونی مقاوم در برابر طوفان
• کد ملی برق NEC دستورالعمل استانداردی برای تاسیسات الکتریکی
• کد یکنواخت لوله کشی (UPC شیوه های استاندارد لوله کشی را ایجاد کرد و از نصب، نگهداری و ایمنی صحیح سیستم‌های لوله کشی اطمینان حاصل کرد.)

2# استاندارد چیست؟

استاندارد معمولاً توضیحات دقیق تر ارائه شده به منظور رعایت یک کد است.

یک کد به شما می‌گوید که چه کاری باید انجام دهید، این در صورتی است که یک استاندارد چگونگی و نحوه انجام آن را مشخص می‌کند.

درحالی‌که یک کد الزاماتی برای محصولات (به عنوان مثال سطح عملکرد مواد) و فرآیندها (به عنوان مثال روش شناسی طراحی) درگیر در نصب را در نظر می‌گیرد، استانداردها هم برای پیمانکاران و مهندسانی که آنها را به کار می‌گیرند و هم برای کاربر نهایی بسیار مفید و حائز اهمیت هستند.

یک استاندارد، نحوه تکمیل کار را مشخص می‌کند و به حداقل استانداردهای لازم به منظور پذیرش یا رد یک محصول اشاره دارد.

اگرچه مطابقت با استاندارد باید حداقل الزامات موجود را برای حفظ کیفیت و یکپارچگی محصول همانند یک کد برآورده کند؛ اما از نظر قانونی الزامی به انجام آن وجود ندارد.

1-2# ماهیت استاندارد

استانداردها، یک زبان مشترک در صنعت برای یک فرآیند خاص ایجاد می‌کنند که عبارت اند از:

• الزامات مربوط به محصولات، شیوه‌ها یا عملیات را مستند می‌کند.
• اطمینان لازم در مورد کیفیت و ایمنی را برای کاربران فراهم می‌کند.
• با استاندارد شدن الزامات، هزینه تولید را کاهش می‌دهد.

2-2# انواع استاندارد

استانداردها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

• استانداردهای داوطلبانه: یک نوع استاندارد داوطلبانه توسط یک نهاد یا بخش خصوصی ایجاد می‌شود و برای استفاده در اختیار افراد یا سازمان‌ها اعم از خصوصی یا دولتی قرار می‌گیرد.
  همچنین استانداردهای داوطلبانه در نظر گرفته شده، در برخی از موارد با عنوان استانداردهای صنعت یا استانداردهای اجماع نیز شناخته می‌شوند.
  به عنوان مثال، اداره ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA)، ممکن است یک استاندارد داوطلبانه را در نتیجه استفاده، ارجاع یا اتخاذ آن در مقررات خود یا زمانی که در قراردادها، سفارش‌های خرید یا سایر ابزارهای تجاری مورد استناد قرار می‌گیرد، اجباری کند.
• استانداردهای اجباری: یک استاندارد اجباری به دلیل وجود یک قانون یا مقررات دولتی، یک خط مشی داخلی سازمان یا الزامات قراردادی، نیاز به انطباق دارد.
  عدم رعایت دستورالعمل‌های استاندارد اجباری می‌تواند عواقب قانونی ایجاد کند.

استاندارد از منظری دیگر به انواع زیر تقسیم می‌شود:

• عملکردی: محصولات را با شبیه سازی عملکرد آنها در شرایط ارائه خدمات واقعی آزمایش می‌کند.
• تجویزی: ویژگی‌های محصول، مانند ضخامت مواد، نوع و ابعاد را مشخص می‌کند.
• طراحی: طراحی خاص یا ویژگی‌های فنی یک محصول را مشخص می‌کند.
• سیستم مدیریت: خط مشی و هدف کیفیت در هر سازمان را تعریف و تعیین می‌کند.
• خدمات: الزاماتی را که باید توسط یک سرویس برآورده شود، مشخص می‌کند و تناسب آن را با هدف تعیین می‌کند.
  استانداردهای خدمات ممکن است در زمینه‌های مختلفی همانند حمل و نقل، مخابرات، تجارت و بانکداری تهیه و استفاده شوند.

3-2# هدف استفاده از استاندارد در صنعت

هدف اصلی استفاده از استانداردهای صنعتی عبارت اند از:

• تضمین کیفیت
• ایمنی
• قابلیت همکاری
• کارایی

وجود استانداردها به سازمان‌ها کمک می‌کند تا به یکنواختی و قابلیت اطمینان در محصولات و خدمات خود دست پیدا کنند.

استانداردها، دستورالعمل‌ها و الزامات روش‌ها، رویه‌ها و شیوه‌ها را به منظور اطمینان از سازگاری و قابلیت اطمینان ارائه می‌کنند. آنها اغلب اجماعی از بهترین روش‌های ممکن هستند.

4-2# اجرای استاندارد

همانگونه که در بخش‌های قبلی مقاله تفاوت کد و استاندارد گفته شد، برخی از استانداردها داوطلبانه هستند، درحالی‌که برخی دیگر ممکن است ارجاع داده شوند یا در کدها گنجانده شوند که آنها را از نظر قانونی قابل اجرا می‌کند؛ اما خود استانداردها معمولاً قانون نیستند.

5-2# دامنه استانداردها

استانداردها معمولاً از کدها خاص تر هستند و به مواد، روش‌ها یا شیوه‌های خاصی می‌پردازند.

استانداردهایی برای موارد مختلفی از قبیل روش‌های تست محصول و معیارهای عملکردی نیز وجود دارند.

6-2# علل اهمیت استانداردها

استانداردها مهم هستند؛ زیرا آنها سازگاری بین محصولات و اجزای مختلف را تضمین می‌کنند.

استانداردها، همچنین کیفیت و ایمنی محصولات را تضمین می‌کنند و قابلیت همکاری اجزای ساخته شده توسط سازمان‌های مختلف را ممکن می‌سازند.

نکته بسیار مهمی که باید در مورد استانداردها بدانید، این است که رعایت آنها اجباری نیست؛ بلکه آنها تنها شامل دستورالعمل‌ها و توصیه‌ها هستند و بهترین روشی هستند که هر صنعت می‌تواند با استفاده از آن، محصولات یا فرآیند خود را با یک استاندارد تأییدشده مطابقت دهد.

7-2# نمونه‌هایی از استاندارد

از جمله استانداردهای موجود در جهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استانداردهای ISO (سازمان بین‌المللی استاندارد)
• استانداردهای ASTM انجمن آمریکایی برای آزمایش و مواد
• IEC کمیسیون بین‌المللی الکتروتکنیکی
• ITU اتحادیه بین‌المللی مخابرات

3# تفاوت کد و استاندارد

کدها گسترده، اجباری و از نظر قانونی قابل اجرا هستند.

این در حالی است که استانداردها بهترین شیوه‌های ممکن هستند، گاهی اوقات زمانی که استانداردی توسط کدها ارجاع می‌شوند، از نظر قانونی قابل اجرا هستند و اغلب جزئی ‌تر و خاص ‌تر از کدها هستند.

تفاوت‌ کد و استاندارد را در ادامه از چند منظر بررسی خواهیم کرد.

1-3# ماهیت

استانداردها اغلب داوطلبانه هستند و به عنوان دستورالعمل عمل می‌کنند، درحالی‌که کدها اجباری و از نظر قانونی قابل اجرا هستند.

2-3# دامنه

استانداردها ممکن است، برای طیف گسترده‌ تری از شیوه‌ها و محصولات، اعمال شوند، درحالی‌که کدها معمولاً مختص صنایع یا بخش‌های خاصی هستند.

3-3# توسعه

استانداردها توسط گروه‌ها و سازمان‌های صنعتی تدوین می‌شوند، درحالی‌که کدها معمولاً توسط سازمان‌های دولتی توسعه می‌یابند و ممکن است، شامل ورودی‌های عمومی و فرآیندهای قانونی باشد.

به صورت خلاصه، درحالی‌که هدف استانداردها و کدها تضمین ایمنی و کیفیت است، کدها تعهدات قانونی را تحمیل می‌کنند، درحالی‌که استانداردها به عنوان بهترین دستورالعمل عمل می‌کنند.

4-3# تفاوت کد و استاندارد در جدول

در ادامه این مقاله تفاوت کد و استاندارد را در جدول بررسی خواهیم کرد.

در پایان

در مورد تفاوت کد و استاندارد می‌توان گفت که کدها و استانداردهای فنی به معنای ارائه بازدهی بالای محصولات هستند تا هر صنعتی بتواند از مقادیری مانند قابلیت تعویض، سازگاری و کارایی اطمینان لازم را به دست آورد.

کد و استاندارد همچنین در خدمت ارزش‌های اخلاقی مانند ایمنی، سلامت، پایداری محیطی و حریم خصوصی هستند؛ اگرچه استانداردها فقط توصیه‌ها و دستورالعمل‌هایی هستند که باید رعایت شوند؛ اما در عمل کدهایی هستند که توسط دولت‌ها یا قراردادهای بین مشتری و سازندگان تعیین شده و باید توسط هر دو طرف تجاری رعایت شوند.