فهرست بها چیست و چه کاربردی دارد؟

فهرست بها یکی از موارد بسیار مهم در اجرای یک پروژه عمرانی است که عموماً در اختیار پیمانکاران قرار می گیرد.

این فهرست توسط مهندسین معماری و عمران مطابق با ماده 23 قانون برنامه و بودجه تنظیم می شود و هر ساله متناسب با نرخ تورم متغیر است.

در ادامه به توضیحات بیشتری از کاربردهای فهرست بها و انواع آن خواهیم پرداخت.

1# فهرست بها چیست؟

فهرست بها یک ابزار است که در بسیاری از کشورها برای ارزیابی هزینه های پروژه ها و ساختمان ها استفاده می شود.

این فهرست ها شامل لیستی از اقلام و خدمات مورد نیاز برای ساخت و ساز هستند و هزینه های هرکدام از آنها را نشان می دهند.

فهرست بها عموماً در قالب یک سند یا فایل اکسل تهیه و نگهداری می شود که
در آن قیمت های واحد کارها و مصالح بر اساس اطلاعات بازار و تجربیات گذشته در نظر گرفته می شوند.

این قیمت ها ممکن است متغیر باشند و به دلیل تغییرات بازار، به روزرسانی شده و بر اساس شرایط فعلی تعدیل شوند.

2# انواع فهرست بها

به طور کلی در تمامی فهارس بها مطابق با استانداردی که در کشور ما تعریف شده است به کلی ترین آنها رسته و جزئی ترین آنها ردیف گفته می شود.

در این صورت می توان گفت که هر رسته متشکل از چندین رشته خواهد بود که این تقسیم بندی عبارت اند از:

2#-1 رسته ساختمان

این رسته عبارت است از رشته های تاسیسات مکانیک و برقی، ابینه و مرمت بناهای تاریخی

2#-2 رسته حمل و نقل

رشته های زیرسازی راه آهن و باند فرودگاه، راه و راهداری، ابنیه مربوط به خطوط راه آهن، تعمیر و نگهداری

2#-3 رسته آب و منابع طبیعی

این رسته شامل رشته های زیادی است که چند مورد از آنها عبارت اند از شبکه توزیع آب، انتقال و جمع آوری فاضلاب، بازسازی و ترمیم نوار حفاری در کلیه معابر شهری، آب شرب روستایی و رشته منابع طبیعی و آبخیزداری

3# اهمیت و کاربردهای فهرست بها

همانطور که اشاره شد فهرست بها یکی از ابزارهای اساسی در مدیریت پروژه ها و برنامه ریزی هزینه های ساخت است.

اهمیت و کاربردهای آن عبارت اند از:

1-3# برنامه ریزی هزینه

به مدیران پروژه کمک می کند تا بتوانند مصرف هزینه در هر بخش و فاز از پروژه را برآورد کنند.

این کار به مدیران امکان می دهد تا موجودیت ها و چالش های مالی را به خوبی پیش بینی و مدیریت کنند.

2-3# تخصیص منابع

فهرست بها اطلاعاتی را در اختیار مدیران قرار می دهد تا بتوانند منابع و نیروی کار را بر طبق نیازهای پروژه تخصیص دهند.

در این صورت، منابع مالی، انسانی و مادی بهینه تر و موثرتر تخصیص داده می شوند.

3-3# برآورد هزینه

به مدیران کمک می کند تا هزینه های واقعی یک پروژه را برآورد کنند و بتوانند تصمیم گیری های مالی را بهتر انجام دهند و
به آنها کمک می کند تا پروژه های سودآورتر و خطرات کمتری داشته باشند.

4-3# ارزیابی عملکرد

به مدیران کمک می کند تا عملکرد پروژه را ارزیابی کنند و
آن را با هدف ها و اهداف اصلی مقایسه کنند.

در این صورت، می توانند از وجود عدم هماهنگی ها و تجاوزهای بودجه ای مطلع شوند و به درستی آن ها را مدیریت کنند.

5-3# مرجع قیمت گذاری

به عنوان یک مرجع استاندارد برای قیمت گذاری در صنایع مختلف استفاده می شود و
به برنامه ریزان و مشاوران کمک می کند تا بهترین قیمت ها را برای محصولات و خدمات خود پیدا کنند.

6-3# اثبات قابلیت اقتصادی

به مدیران کمک می کند تا قابلیت اقتصادی پروژه را اثبات کنند.

این قابلیت موجب بهبود برنامه ریزی های مالی شده و تضمین می کند که سرمایه گذاری در پروژه های ساخت مورد نظر با بازده مطلوب انجام شود.

4# ساختار فهرست بها

فهرست بهای یک محصول یا خدمت شامل موارد زیر است:

• عنوان محصول یا خدمت: نام محصول یا خدمتی که در فهرست بها ذکر می شود.
• شماره مورد: یک شماره مشخص برای هر مورد در فهرست بها. این شماره ها معمولاً به صورت متوالی تعیین می شوند.
• توضیحات: در رابطه با هر مورد از فهرست بها توضیحات کوتاهی در نظر گرفته می شود.
  این توضیحات می تواند شامل جزئیات فنی، خصوصیات و ویژگی های محصول یا خدمت باشد.
• واحد اندازه گیری: واحدی که برای اندازه گیری مقدار مورد در فهرست بها استفاده می شود.
  مثال هایی از واحد ها قیمت، طول، وزن، حجم و زمان هستند؛ مانند ریال، سانتی متر، متر مربع، ساعت و…
• قیمت یا هزینه: قیمت یا هزینه مورد در فهرست بها برای هر واحد اندازه گیری.
• مجموع: مجموع هزینه یا قیمت برای هر مورد. این مجموع معمولاً توسط ضرب واحد اندازه گیری در قیمت یا هزینه محاسبه می شود.
• جمع کل: مجموع هزینه یا قیمت تمامی موارد در فهرست بهاست.

این چیدمان عموماً در مورد فهارس بها استفاده می شود، اما ممکن است براساس نوع فهرست و نیازهای خاص شما تغییر کند.

5# فواید و مزایای استفاده از فهرست بها

استفاده از فهرست بها در برنامه ریزی و اداره پروژه های ساختمانی، مزایای متعددی دارد:

1. شفافیت و قابلیت مقایسه

فهرست بها برای شناسایی هزینه ها و قیمت ها در پروژه های ساختمانی استفاده می شود.

این موضوع به کارفرما و شرکت های پیمانکاری امکان می دهد مواد و هزینه ها را با یکدیگر مقایسه کنند و بهترین انتخاب را برای خود انجام دهند.

2. بهبود برنامه ریزی مالی

استفاده از این فهرست به شرکت ساختمانی امکان می دهد تا از ابتدا هزینه ها را تخمین بزند و برنامه ریزی مالی را بهبود بدهد.

این موضوع باعث کاهش ریسک های مالی و تاخیر در پروژه می شود.

3. مقایسه پیش فرض

فهارس بها اجزای مشخصی از پروژه را شامل می شوند که به عنوان نقطه مقایسه پیش فرض برای تمام ارقام مورد استفاده در برنامه ریزی استفاده می شوند.

این موضوع به شرکت ها و سازمان ها امکان می دهد که هنگام برنامه ریزی پروژه، اجزای مشابه را با استفاده از نظام فهرست بها مقایسه کنند.

4. سهولت در ارتباط با شرکت های ثالث

این لیست به کارفرما و شرکت های پیمانکاری این امکان را می دهد که به راحتی با شرکت های ثالث، مثل تأمین کنندگان مواد و تجهیزات، ارتباط برقرار کنند و هزینه ها را ارزیابی کنند.

5. کنترل و مدیریت هزینه ها

فهرست بها به شرکت ها امکان می دهد هزینه ها را کنترل و مدیریت کنند.

با تحلیل فهرست بها و مقایسه آن با وضعیت فعلی پروژه، امکان بروز تغییرات در بودجه و هزینه ها وجود دارد.

در کل، استفاده از فهرست بها باعث بهبود برنامه ریزی و کنترل هزینه ها در پروژه های ساختمانی می شود و
به کارفرما و شرکت های پیمانکاری این امکان را می دهد تا بهترین تصمیم گیری را در خصوص هزینه ها انجام دهند.

6# راهکارهای بهینه سازی پروژه با استفاده از فهرست بها

• مقایسه قیمت ها: قبل از شروع پروژه، قیمت های مواد و خدمات مورد نیاز را در چند فروشگاه یا با تامین کنندگان مختلف مقایسه کنید.
  این کار به شما کمک می کند تا بهترین و مناسب ترین قیمت ها را برای خرید مواد و تجهیزات انتخاب کنید.
• استفاده از فهرست قیمت ها: از فهرست بها برای مقایسه قیمت ها و تعیین قیمت های معقول برای مواد و خدمات استفاده کنید.
  با استفاده از این فهرست، می توانید قیمت ها را با نرخ اصلی آن فهرست مقایسه کنید و قیمت های غیر معقول را شناسایی کنید.
• استفاده از مصالح معمولی: از مصالح معمولی و رایج برای پروژه استفاده کنید.
  مصالح خاص و نایاب قیمت بیشتری دارند و ممکن است باعث افزایش هزینه ها و تاخیر در پروژه شوند.
• مدیریت دقیق تجهیزات: تجهیزاتی مانند لوازم دستگاهی و اجرایی نیاز به مدیریت دقیق دارند.
  از نرم افزار ها و سیستم های مدیریت تجهیزات استفاده کنید تا بتوانید بهینه ترین زمان ممکن برای استفاده از تجهیزات را تعیین کنید و از هدررفت احتمالی جلوگیری کنید.
• استفاده از نیروی کار ماهر: استفاده از نیروی کار ماهر و کارکنان متخصص در پروژه ها می تواند به کاهش هزینه ها و افزایش کیفیت ساختمان کمک کند.
  استخدام کارکنان با تجربه و توانمند مهم است و می تواند هزینه و زمان اجرای پروژه را کاهش دهد.

با اعمال این راهکارها و توصیه ها در استفاده از فهرست بها، می توانید بهینه سازی هزینه ها و زمان پروژه را داشته باشید و باعث افزایش کیفیت و سرعت اجرای پروژه شوید.