مبحث ۱۱ مقررات ملی ساختمان شامل چه مواردی است؟

ساخت و ساز صنعتی، به عنوان “فرایندی که هدف آن بهبود بهره‌وری از طریق افزایش مکانیزاسیون و اتوماسیون در ساخت و ساز است” توصیف می‌شود.

ساخت و ساز صنعتی نشان دهنده یک فرایند تولید سیستماتیک، کنترل شده و استاندارد از عناصر و سیستم‌های ساختمانی است و به خوبی تعریف شده است که جمع آوری تجربیات از طراحی، تولید و مونتاژ سیستم ساختمان را به عنوان مبنایی برای بهبود مستمر تسهیل می‌کند.

در کشورمان برای ساخت و ساز صنعتی الزامات قانونی تحت عنوان مبحث 11 مقررات ملی ساختمان مطرح شده است که طرح و اجرای صنعتی ساختمان‌ها در آن مورد بحث قرار گرفته است.

در این مقاله بیشتر به موضوع این مبحث می‌پردازیم.

1# مبحث 11 مقررات ملی ساختمان

مبحث 11 مقررات ملی ساختمان (طرح و اجرای صنعتی ساختمان‌ها) راهنمای جامعی برای طراحان، مهندسان و مجریان ساختمانی است که قصد استفاده از روش‌های صنعتی در ساخت و ساز را دارند.

این مبحث با هدف بهبود کیفیت ساخت، تسریع در اجرا، کاهش هزینه‌ها و بهینه سازی مصرف مواد گردآوری شده است.

در ادامه به بررسی مفاهیم کلیدی و مهم‌ترین نکات این مبحث می‌پردازیم.

2# سرفصل‌های مبحث 11 مقرارت ملی ساختمان چاپ 1392

سرفصل‌های مبحث 11 مقررات ملی ساختمان عبارت اند از:

2#-1 ساختمان‌های فولادی با مقاطع گرم نورد شده

این فصل نکات و قوانین مربوط به ساختمان‌های فولادی با مقاطع نورد گرم را ارائه می‌دهد.

هدف این فصل ارائه حداقل استانداردها برای طراحی و اجرای ساختمان‌های فولادی با مقاطع نورد گرم می‌باشد.

مباحث مورد بحث در این بخش با شرح اصطلاحات به کار رفته در این فصل از مبحث 11 مقررات ملی ساختمان آغاز می‌شود و در ادامه توضیحاتی در مورد اصول نقشه‌ها و مدارک فنی ارائه می‌گردد.

ادامه زیر بخش‌های این فصل به‌صورت زیر است:

• 11-1-1-کلیات
• 11-1-2-مصالح
• 11-1-3-نقشه‌ها و مدارک فنی
• 11-1-4-شالوده
• 11-1-5-اجزای سازه‌ای
• 11-1-6-ملاحظات معماری
• 11-1-7-ملاحظات طراحی
• 11-1-8-ملاحظات اجرایی
• 11-1-9-رواداری‌ها

2-2# سیستم قاب فولادی سبک (LSF)

در این فصل نکات و قوانین مربوط به سیستم فولاد سبک یا LSF ارائه شده است.

هدف این فصل ارائه معیارها و توصیه‌های ضروری برای طراحی، ساخت و نصب سازه‌های فولادی نورد سرد می‌باشد.

مباحث این فصل شامل مشخصات مصالح استاندارد و شیوه صحیح اتصالات، نقشه‌ها و ایده‌های معماری و سایر ملاحظات اجرایی برای قطعات و نصب آن‌ها می‌شود.

عناوین زیربخش‌های این فصل از مبحث 11 مقررات ملی ساختمان به‌صورت زیر است:

• 11-2-1-کلیات
• 11-2-2-مصالح
• 11-2-3-نقشه‌ها و مدارک فنی
• 11-2-4-شالوده
• 11-2-5-اجزای سازه‌ای
• 11-2-6-ملاحظات معماری
• 11-2-7-ملاحظات طراحی
• 11-2-8-ملاحظات اجرایی
• 11-2-9-رواداری‌ها

1) قسمت دوم: ساختمان‌های بتنی

این فصل به بررسی نکات و مقررات مربوط به ساختمان‌های بتنی پیش ساخته نیز می‌پردازد.

هدف از این فصل ارائه ضوابط و روش‌های اجرای ساختمان‌های بتنی با قطعات بتنی پیش ساخته، از جمله مشخصات و استانداردهای بتن و مصالح فولادی مورد استفاده در تهیه قطعات بتنی پیش ساخته، قوانین نقشه ها و اسناد فنی و ملاحظات عملیاتی شامل قطعات متحرک، ساخت و جداسازی بتن از قالب می‌باشد.

3-2# ساختمان‌های بتنی پیش ساخته

• 11-3-1-کلیات
• 11-3-2-مصالح
• 11-3-3-نقشه‌ها و مدارک فنی
• 11-3-4-شالوده
• 11-3-5-اجزای سازه‌ای
• 11-3-6-ملاحظات معماری
• 11-3-7-ملاحظات طراحی
• 11-3-8-ملاحظات اجرایی
• 11-3-9-رواداری‌ها

4-2# سیستم دیوار سازه‌ای بتن مسلح با قالب‌های عایق ماندگار (ICF)

در این فصل از مبحث 11 مقررات ملی ساختمان، ساختمان بتنی با قالب دائمی یا سیستم دیوار سازه‌ای بتن آرمه با ICF معرفی شده و ضوابط مربوطه ذکر شده است.

هدف از این فصل ارائه معیارها و روش‌های اعمال سیستم‌های دیوار سازه‌ای بتن مسلح با قالب دائمی یا ICF می‌باشد.

رواداری‌های این فصل که شامل سیستم های دیوار سازه‌ای بتن آرمه با قالب دائمی یا ICF است مطابق با استانداردهای دیوارها و تیرآهن مبحث نهم می‌باشد.

5-2# سیستم پانل پیش ساخته سبک سه بعدی (3D)

این فصل به بررسی نکات و معیارهای مربوط به ساختمان‌های بتنی با سیستم‌های پانل پیش ساخته سبک سه بعدی می‌پردازد.

6-2# سیستم قالب تونلی

در این فصل نکات و ضوابط مربوط به سیستم قالب تونلی ارائه شده است.

از جمله مباحث موجود در این فصل، ملاحظات اجرایی شامل انواع روش اجرا، نکات اجرای شالوده، دیوار‌ها، سقف ها، بتن درجا، پله‌ها و تمهیدات کلی در بتن ریزی است.

3# مبحث 11 مقررات ملی ساختمان ویرایش جدید

سرفصل‌های ویرایش سوم مبحث 11 مقررات ملی ساختمان 1400 شامل 6 فصل و 5 پیوست به شرح زیر است:

• کلیات
• صنعتی‌سازی پروژه‌های ساختمانی غیر انبوه کوچک
• صنعتی‌سازی پروژه‌های ساختمانی غیرانبوه متوسط
• صنعتی‌سازی پروژه‌های بزرگ ساختمانی
• ضوابط حمایت از محیط‌زیست
• الزامات فنی و اجرایی تعدادی از روش‌های ساخت صنعتی
• پیوست 1: مفاهیم صنعتی‌سازی ساختمان
• پیوست 2: برخی از مصادیق صنعتی‌سازی ساختمان
• پیوست 3: منافع حاصل از صنعتی‌سازی ساختمان
• پیوست 4: چک‌لیست‌های ارزیابی
• پیوست 5: نمونه‌هایی از نحوه تعیین درجه صنعتی‌سازی ساختمان‌ها

انجام صنعتی سازی در ساختمان‌ها بیشتر بر سیستم‌های سازه‌ای ساختمان‌های فولادی و بتنی صورت می‌پذیرد.

برای تکمیل می‌توان اینگونه گفت که مشخصات مصالح مورد استفاده در روش صنعتی سازی ساختمان‌ها مطابق با مفاد مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان و همچنین مطابق با مفاد مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان در قسمت دوم می‌باشد.

همچنین طراحی و اجرای قطعات فولادی نورد گرم برطبق آیین‌نامه مبحث 10 مقررات ملی ساختمان است و طراحی قطعات بتنی بر اساس آیین نامه مبحث 9 مقررات ملی ساختمان انجام می‌پذیرد؛ اما صنعتی سازی ساختمان مورد بحث در مبحث 11 مقررات ملی ساختمان به چه مفهومی اشاره دارد؟

در ادامه آن را بررسی خواهیم کرد.

4# صنعتی سازی ساختمان چیست؟

اساساً، ساخت و ساز صنعتی تولید چیزی است که برای مشتریان خود یا برای محل کار آن‌ها می‌سازید.

این مؤلفه کلیدی است که شما اکنون در حال ساخت محصولات هستید و همه چیز را به صورت تکی نمی‌سازید و تمام فرایند ساخت بر اساس فرایند یا مدل ثابت صورت می‌پذیرد.

این فرایند در مقوله ساختمان‌سازی هم انجام می‌شود که تحت عنوان صنعتی سازی ساختمان یاد می‌گردد و کلیه قوانین مربوط به این کار در مبحث 11 مقررات ملی ساختمان آورده شده است.

به‌طورکلی مردم به تولید به عنوان محیطی بسیار منظم‌تر نگاه می‌کنند. ساخت و ساز صنعتی به رویکردی بسیار منظم‌تر با سیستم‌های مدیریتی اشاره می‌کند که چگونه کار انجام می‌شود.

در نتیجه می‌توان گفت، ساختمان صنعتی، به ساختمانی عنوان می‌شود که اکثر اجزا در کارخانه پیش ساخته شده و سپس در محل پروژه نصب می‌شوند.

این اجزا می‌تواند شامل دیوار، سقف، کف، پله و حتی کل واحد مسکونی یا تجاری باشد.

5# مزایای ساخت و ساز صنعتی

یک مطالعه پیش بینی کرد که بخش ساخت و ساز به طور بالقوه می‌تواند سالانه 20 میلیارد دلار در هزینه و 50 درصد در زمان از طریق پذیرش ساخت و ساز صنعتی صرفه جویی کند.

برخی از مزایای کلیدی ساخت و ساز صنعتی به شرح زیر هستند:

• افزایش بهره وری نیروی کار
• کاهش هزینه و ریسک مرتبط با ساخت و ساز
• جایگزینی فرایندهای کار فشرده با ماشین آلات، اتوماسیون و تکنیک‌های صنعتی (مانند اصول تولید)
• تسریع در پیش مونتاژ و به حداقل رساندن تأخیرها
• بهبود کیفیت و پایداری کلی
• ارائه مقرون به صرفه و سفارشی سازی
• بهبود ایمنی
• بهبود کیفیت محصول نهایی
• افزایش بهره وری از طریق بهینه سازی و اتوماسیون
• مقیاس پذیری و انعطاف پذیری بهبودیافته

لازم‌به‌ذکر است که تمام این موارد زمانی حاصل می‌شود که به مقررات مربوط به صنعتی سازی در مبحث 11 مقررات ملی ساختمان به دقت عمل شود.

6# چند نمونه از ساخت و ساز صنعتی

روش‌های تولید انبوه بر دو اصل کلی تقسیم و تخصصی شدن نیروی انسانی و استفاده از ابزار، ماشین آلات و سایر تجهیزات برای خودکارسازی تولید قطعات و محصولات قابل تعویض استوار است.

طبق آنچه که در مبحث 11 مقررات ملی ساختمان آمده است، ساخت و ساز صنعتی ابزارهای مختلفی را در دستان پیمانکاران، بازرگانان و متخصصان ساختمان قرار می‌دهد تا فرایندها را بهتر خودکار کند و محصولات تحویلی ساخت و ساز را تولید کند.

به‌عنوان چند نمونه از ساخت و سازهای صنعتی مورد اشاره در مبحث 11 مقررات ملی ساختمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-6# قطعات پیش ساخته و ساخت و ساز خارج از محل

هنگامی که در مورد ساخت و ساز صنعتی در سطح بالا صحبت می‌شود، پیش ساخته اغلب مفهومی است که بیشتر متخصصان با آن آشنا هستند.

به طور خلاصه، مفهوم پیش ساخته مفهومی است که در آن بسیاری از پیش مونتاژ یک پروژه ساختمانی (به‌عنوان‌مثال، چارچوب و دیوارها) در یک محیط کارخانه مانند انجام می‌شود تا بعداً در محل تحویل و نصب شود.

اصطلاح “ساخت و ساز خارج از محل” که اغلب به جای هم استفاده می‌شود، به طور کلی دو اصطلاح مرتبط، ساخت و ساز پیش ساخته و ساخت و ساز مدولار را در بر می‌گیرد.

در حالی که ساختار مدولار شبیه به پیش‌ساخته است، معمولاً از این جهت متفاوت است که اجزایی که از پیش مونتاژ می‌شوند معمولاً «ماژول‌های» کامل‌تر هستند و گاهی اوقات کل اتاق‌ها (از نظر ظاهری شبیه به کانتینرهای حمل و نقل که معمولاً توسط تریلر تخت به محل تحویل داده می‌شوند) نصب می‌شوند.

پیش‌ساخته خارج از محل می‌تواند به میانجی‌گری مشکلاتی مانند کمبود نیروی کار ماهر و عوامل محیطی کمک کند و در عین حال مزایای تولید را نیز به ارمغان می‌آورد.

2-6# ساخت و ساز ناب

مشابه اصول تولید «به‌موقع»، ساخت و ساز ناب رشته‌ای نوظهور است که از تولید ناب وام گرفته و مجموعه‌ای از اصول مدیریت کسب‌وکار است که هدف آن به حداقل رساندن ضایعات و به حداکثر رساندن ارزش برای همه است.

ذی‌نفعان این طرح خاطرنشان می‌کنند که تعریف موسسه ساخت و ساز ناب از ساخت و ساز ناب معمولاً شامل ایجاد فرهنگ احترام برای مردم است؛ زیرا چیزی بیش از ابزار است.

3-6# رباتیک

علم رباتیک یک رشته به سرعت در حال رشد در مهندسی است.

همانطور که ماشین‌های رباتیک پیشرفته در تولید می‌توانند برای ساده‌سازی عملیات و در عین حال ارتقای مهارت کارگران در نقش‌های پرتقاضا مورد استفاده قرار گیرند، ربات‌های ساختمانی می‌توانند برای همه چیز از سایت‌های پیش‌مدل گرفته تا آجر چینی و پوشیدنی استفاده شوند یا اسکلت بیرونی که به کارگران در پهپادهای رباتیک کمک می‌کند.

مهمتر از همه، این ربات‌ها در کارگاه‌ها برای کمک به افراد استفاده می‌شوند و اغلب کارهای یکنواخت و خطرناک را خودکار می‌کنند که مدت‌هاست کارگران حرفه‌ای را در معرض آسیب قرار داده اند.

4-6# اینترنت اشیا و ابزارهای برقی هوشمند

اینترنت اشیا همه چیز را از سیستم‌های HVAC هوشمند که پایداری را ایجاد می‌کنند تا ردیاب‌هایی که به شما کمک می‌کند تا نابسامانی‌های ساختمانی را پیدا کنید و ابزارهای برقی هوشمندی را که می‌توانند هنگام سرقت قفل شوند، به وجود آورده است.

این سیستم‌ها چدر زمان موعد سرویس دهی به صاحبان خود هشدار می‌دهند.

7# اهمیت طراحی و اجرای صنعتی ساختمان‌ها

صنعتی‌سازی برای ساخت‌وساز به همان اندازه مهم است که برای پیشبرد فرایندهایی که صنعت تولید را متحول کرد.

دولت‌ها در درجه اول به دلیل مشکلات ناشی از بحران مسکن مقرون به صرفه و ارزان به صنعتی سازی ساختمان علاقه زیادی نشان می‌دهند.

در حالی که در سطح جهانی، قبلاً از مشارکت‌های دولتی با شرکت‌های ساختمانی صنعتی برای تولید سریع مسکن در مناطقی با رشد قابل توجه استفاده کرده‌اند.

این تدابیر به دلیل سرعت، تکرارپذیری، مقرون به صرفه بودن و قابلیت اطمینان تولید صنعتی سازی ساختمان به عنوان راه حلی برای رفع نگرانی‌های مسکن در نظر گرفته می‌شود.

نتیجه گیری

صنعتی سازی فرایند ساختمانی معادل امروزی انقلاب صنعتی است که فرایندهای قابل اعتماد و تکرارپذیر را در خط مونتاژ برای ما به ارمغان آورد.

مفهوم ساخت و ساز صنعتی ممکن است برای پیمانکاران چالش برانگیز باشد؛ زیرا شامل تغییر درک آن‌ها از پروژه‌های ساختمانی یکباره‌ای است که ممکن است به آن‌ها عادت کرده باشند.

پیمانکاری که صنعتی سازی را پذیرفته است، کسی است که سیستم‌های مدیریتی دارد که نحوه انجام کارها را پوشش می‌دهد.

هنوز پیمانکاران زیادی هستند که کارها را به روشی که همیشه انجام می‌دادند، انجام می‌دهند.

صنعتی سازی مستلزم یک نظم و انضباط خاص و مقررات و استانداردهای کلی در مورد نحوه اجرای کار است.

مبحث 11 مقرارت ملی ساختمان به‌عنوان رویکرد کلی در مورد طرح و اجرای صنعتی ساختمان‌ها، می‌تواند تمام چالش‌های مربوط به صنعتی سازی ساخت و سازها را حل و فصل کند و با اتخاذ سیستم‌ها و اصول مدیریتی که بر کارهایی که انجام می‌دهید، می‌تواند مزایایی را به همراه داشته باشد که هم شما و هم مشتریانتان از آن لذت ببرید.

صرفه جویی در هزینه ناشی از ضایعات حذف شده و محصول نهایی بهتری که تحویل می‌دهید، مشتریان شما را راضی نگه می‌دارد.