مراحل ساختمان سازی شامل چه مواردی است؟

ساخت‌وساز ساختمان، صرف نظر از نوع ساختمان، یک کار پیچیده است.

وقتی صحبت از یک پروژه ساختمانی می‌شود، هیچ چیز یک شبه اتفاق نمی‌افتد.

قطعات متحرک زیادی وجود دارند و هر کاری نیاز به برنامه ریزی و نظارت دقیق دارد؛ اما به جای پرداختن به پروژه به عنوان یک تعهد بزرگ، تقسیم آن به بخش‌ها یا مراحل ساخت قابل مدیریت بهتر است.

موفقیت نیاز به زمان، تلاش و سرمایه گذاری مالی زیادی دارد.

اولین قدم برای یک پروژه ساخت‌وساز موفق، توسعه یک برنامه گسترده است.

فرایند ساخت‌وساز ساختمان باید مرحله به مرحله انجام شود تا فرایند ساخت‌وساز کارآمد تضمین شود.

قبل از شروع مرحله برنامه ریزی، جنبه‌های مهمی مانند هدف ساختمان، امور مالی، ابزار و تقاضای کار را در نظر بگیرید.

در این مقاله مراحل ساختمان سازی از ابتدا تا انتها مورد بحث قرار خواهد گرفت.

1# ساخت‌وساز ساختمان چیست؟

ساخت‌وساز ساختمان فعالیت فیزیکی در یک سایت ساخت‌وساز را توصیف می‌کند که به ساخت ساختمان یا سازه کمک می‌کند.

این فرآیند شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، از جمله طراحی، برنامه‌ریزی، تهیه مصالح، اجرا و نظارت بر ساخت است.

فرایند ساخت‌وساز ساختمان مجموعه‌ای از وظایف معمول است که توسط افراد ماهر انجام می‌شود.

این کار مستلزم زمان زیاد و کار طاقت فرسا است و باید با دقت مدیریت شود.

این فرایند به صورت گام به گام صورت می‌گیرد و تحت عنوان مراحل ساختمان سازی از آن یاد می‌شود.

در حالت کلی این فرآیند را می‌توان به سه مرحله اصلی تقسیم کرد:

• پیش ساخت
• ساخت
• پس از ساخت

2# مراحل ساختمان سازی چیست؟

پروژه‌ها نمی‌توانند یکباره اتفاق بیفتند.

آن‌ها به برنامه ریزی و تعداد زیادی افراد آگاه برای تحقق نیاز دارند.

به همین دلیل، پروژه‌ها به فازهای مختلف ساخت‌وساز تقسیم می‌شوند که هر کدام دارای انواع پیمانکاران و ریسک‌های مختلف هستند.

در زیر انواع مراحل ساختمان سازی که اکثر پروژه‌ها طی می‌کنند، از نقشه کشی تا تکمیل آورده شده است.

1-2# ایده، طراحی و برنامه ریزی پروژه

آغاز مفهوم پروژه جایی است که اولین ایده‌های یک پروژه قبل از شروع به طراحی دقیق در مورد آن فکر می‌شود.

این فرایند، به دنبال جستجو برای مکان پروژه و مشخصات کدهای ساختمانی مربوطه است.

در این مرحله، مشارکت یک معمار برای اطمینان از امکان پذیر بودن همه چیز بسیار مهم است.

مطالعات امکان سنجی شامل بررسی این است که آیا راه‌حل‌های پیشنهادی با اهداف اصلی همسو هستند یا خیر.

پس از تصور پروژه، مالک، معمار و مدیر ساخت‌وساز به مرحله طراحی می‌روند.

این یک نقشه راه است که هدف پروژه و موانع قابل پیش‌بینی را برجسته می‌کند.

پس از پایان مفهوم، زمان ورود به مرحله طراحی است.

طراحی قبل از تهیه کالاها و خدمات و قبل از شروع پروژه انجام می‌شود.

معمار و تیم او، مسئول به‌ تصویر کشیدن ایده‌های مشتری هستند.

طراحی شامل طراحی شماتیک، توافق‌های قرارداد و توسعه طراحی است.

قبل از ورود به طراحی شماتیک، اهداف پروژه باید مشخص شوند.

تصمیمات حیاتی مانند اندازه ساختمان و استفاده از فضا در این مرحله مورد بحث قرار می‌گیرد.

مرحله بعدی، فضا و استفاده از مواد را نشان می‌دهد.

ارزیابی هزینه پروژه نیز در این مرحله قبل از ادامه انجام می‌شود.

این مرحله مقدماتی است و مناقصه از اینجا شروع می‌شود.

اسناد پس از تهیه پیش‌نویس با مشخصات پروژه برای ارائه مناقصه در پروژه استفاده می‌شوند.

معماران امکان سنجی پروژه را ارزیابی می‌کنند و ایده‌های مدرن را روی کاغذ می‌آورند در حالی که مهندسان، ایمنی پروژه را تضمین می‌کنند.

معمار و مهندس در این مرحله فعال هستند؛ اما کار اصلی طراحی را در مرحله پیش ساخت تکمیل می‌کنند.

پس از طراحی، برنامه‌ریز پروژه با تدوین یک برنامه استراتژیک، پروژه را تنظیم می‌کند.

این جایی است که پروژه به واحدهای کوچک‌تر تقسیم می‌شود که تعیین جدول زمانی، تکمیل را آسان‌تر می‌کند.

2-2# اخذ پروانه‌های ساختمانی

قبل از شروع پروژه، لازم است کلیه پروانه‌های ساختمانی مورد نیاز تأمین شوند.

این روند در طول پروژه ادامه دارد؛ زیرا کارهای مختلف مجوزهای متفاوتی دارند.

این فرایند ممکن است وقت گیر باشد؛ زیرا چندین مقام همپوشانی باید یک پروژه را تأیید کنند.

مقامات محلی، استانی و کشوری وجود دارند که باید به آن‌ها مراجعه شود و این می‌تواند باعث سردرگمی زیادی شود.

اگر برای یک پروژه، اجازه‌های حقوقی مورد نیاز است، باید قبل از ساخت وجود آن‌ها را زودتر تضمین کرد.

استحقاق به کاربری مورد نظر ساختمان و نحوه ترکیب یا تضاد آن، به الزامات برنامه ریزی شهری یا منطقه بندی شهرداری اشاره دارد.

کار با یک مدیر پروژه باتجربه روند را روان‌تر می‌کند و به طور بالقوه خطرات موجود را کاهش می‌دهد.

3-2# مرحله پیش ساخت

این دسته بندی گسترده، تمام مراحل ساختمان سازی را قبل از ساخت‌وساز فیزیکی واقعی در بر می‌گیرد.

هنگامی که برنامه ریزی پروژه نهایی شد، طراحی ساده می‌شود و منابع و نیروی کار جمع می‌شوند.

خدمات پیش ساخت برای توسعه یک رویکرد رسمی در محاسبه هزینه‌ها، محدوده و زمان بندی برای اجرای پروژه ضروری است.

این مرحله، برای پروژه حیاتی است و در این مرحله است که تیم پروژه جمع می‌شوند و پایه پروژه و یک ساختار ارتباطی را تراز می‌کنند.

یک پایه و ساختار ارتباطی ضعیف منجر به شکاف‌ها و تاخیرهای احتمالی پروژه می‌شود.

در مرحله پیش ساخت، تیم پروژه مونتاژ می‌شود تا محل ساخت‌وساز را از قبل آماده کند.

تیم پروژه متشکل از افراد زیر است:

• مدیر پروژه
• مهندس میدانی
• پیمانکار
• سرپرست
• مدیر ایمنی و بهداشت

تیم پروژه همچنین پارامترهای طراحی و الزامات پروژه را با اهداف روشن و مختصر برای همه طرف‌ها بررسی می‌کند.

مشتری ممکن است متحمل هزینه‌های پیش از ساخت مانند خدمات حقوقی از وکلا برای بررسی هرگونه تضاد منافع احتمالی شود.

شرایط سایت تأثیر بزرگی بر پروژه دارد و به دقت ارزیابی می‌شود.

پس از ارزیابی سایت، تیم پروژه برآورد هزینه واقعی را برای آزمایش دوام پروژه ارائه می‌کند.

برآورد هزینه پروژه، نیروی کار، برنامه، شرایط سایت، مواد و الزامات قانونی را در نظر می‌گیرد.

آن‌ها همچنین به سایر پروژه‌های قابل مقایسه و هزینه‌های انجام شده فکر می‌کنند.

پیمانکار در اینجا به دنبال این است که پروژه را به محدودیت‌های بودجه‌ای ممکن نزدیک کند.

پس از فرایند تخمین هزینه، طرفین، قرارداد قانونی الزام آور منعقد می‌کنند که به پیمانکار اجازه می‌دهد تا تسهیلات را از طرف مالک قرار دهد.

پیمانکار برنامه طراحی مالک و سایر مشخصاتی که هزینه‌های ساخت پروژه را تعیین می‌کند، در نظر می‌گیرد.

4-2# تدارکات

مرحله تدارکات جایی است که تیم پروژه تجهیزات، نیروی کار و مواد لازم را به دست می‌آورد.

پیچیدگی این مرحله به اندازه پروژه، تاریخ شروع مورد انتظار و دردسترس‌بودن منابع بستگی دارد.

پیمانکار عمومی در این مرحله قراردادهای جزئی را به پیمانکاران فرعی واگذار می‌کند.

این فرایند ممکن است با برخاستن ساختمان‌های جدید از نقشه‌های ساخت‌وساز شروع شود.

سپس پیمانکاران فرعی نیروی کار، مواد و محدوده کار را به دست می‌آورند.

این مرحله از مراحل ساختمان سازی، امکان صرفه جویی در پروژه را فراهم می‌کند و باعث افزایش حاشیه سود تجاری ساخت‌وساز برای پیمانکار می‌شود.

یک پیمانکار با یک شبکه خوب و قابل اعتماد از تأمین کنندگان یا فردی که در آن زمان بر روی چندین پروژه کار می‌کند، ممکن است بر اساس مقیاس اقتصادی صرفه جویی زیادی کند.

مشتری نیز ممکن است بسته به نوع قرارداد از این پس انداز بهره مند شود.

5-2# مرحله ساخت‌وساز

مرحله ساخت‌وساز زمانی است که بیل به زمین برخورد می‌کند و میدان خالی را به یک آسمان خراش تبدیل می‌کند.

برنامه ریزی در اینجا نتیجه می‌دهد.

ضروری است که یک جلسه پیش ساخت داشته باشید تا مطمئن شوید همه در یک مسیر هستند.

در جلسه پیش ساخت باید به موارد زیر رسیدگی شود:

• لجستیک و ذخیره سازی
• جزئیات قرارداد اولیه
• بهداشت و ایمنی
• کنترل کیفیت
• چالش‌های احتمالی طراحی

پس از جلسه پیش ساخت، این پروژه اکنون می‌تواند آغاز شود.

پیمانکار اصلی کنترل کلی پروژه را در این مرحله حفظ می‌کند.

او منابع را مدیریت می‌کند و اسناد را نظارت می‌کند و پیشرفت پروژه را به اطلاع می‌رساند.

از طرفی تیم طراحی مسئولیت کنترل کیفیت را بر عهده دارد تا ببیند آیا پروژه با نقشه‌های مصوب مطابقت دارد یا خیر.

تیم طراحی همچنین درخواست‌های تعویض، سفارش‌های تغییر و ارسال‌ها را نیز بررسی می‌کند.

به‌ طور کلی فرایند ساخت و ساز از گودبرداری شروع می‌شود و پس از اتمام تکمیل داخلی و خارجی به پایان می‌رسد:

1) گودبرداری

پس از پاک‌سازی سایت، نوبت به گودبرداری می‌رسد.

گودبرداری به برداشتن خاک برای ایجاد حفره در زمین اشاره دارد.

سایت‌های کوچک ممکن است حفاری را به‌صورت دستی با استفاده از بیل، کلنگ و چرخ‌دستی انجام دهند؛ اما در حفاری‌های بزرگ از ماشین‌آلات کارخانه سنگین استفاده می‌شود.

حفاری را می‌توان باتوجه‌ به مواد در حال حذف طبقه‌بندی کرد، به‌عنوان‌مثال، خاک سطحی، گل، خاک و حفاری سنگ.

همچنین می‌توان آن را بر اساس هدف طبقه‌بندی کرد: حفاری ترانشه، جاده، زیرزمین و پل.

2) بتن‌ریزی

محل پاک‌سازی و حفاری شده اکنون آماده ساخت‌وساز است و می‌توان فونداسیون را ریخت.

فونداسیون قسمت پایینی زیرسازی است که بارهای ساختمان را به زمین منتقل می‌کند.

فونداسیون طبق نقشه‌های معمار ساخته شده است.

نقشه‌ها طول، عرض، عمق، اندازه و نوع پی را تعیین می‌کنند.

پی‌های بتنی به طور گسترده‌ای برای سازه‌های ساختمانی استفاده می‌شوند.

با این‌ حال، انتخاب پی می‌تواند بسته به سطح آب و ترکیب خاک محل متفاوت باشد.

آزمایش خاک برای تعیین ظرفیت باربری خاک بسیار مهم است.

3) قاب‌بندی

قاب‌بندی عبارت است از نصب اسکلت‌های چوبی و تیرهای فولادی برای نگه‌داشتن ساختمان.

این یک بخش زمان بر اما حیاتی در ساخت‌وساز ساختمان است؛ زیرا زمینه را برای بقیه ساختمان فراهم می‌کند.

4) دیوارچینی

اکنون که قاب‌بندی کامل شده است، زمان شروع کار دیوارچینی است.

نقشه‌های معمار مواد مورداستفاده را تعیین می‌کنند: آجر خاکستر، بلوک‌های بتنی یا آجر.

دیوارچین‌ها مصالح ساختمانی را با استفاده از مخلوط ملات سیمان می‌چسبانند و برای درها و پنجره‌ها محل خالی باقی می‌گذارند.

5) تاسیسات

پیمانکاران تخصصی برای تکمیل کار لوله‌کشی و برق‌کشی وارد می‌شوند.

این فرایند شامل نصب لوله‌ها و سیم‌ها در زیر کف، سقف و دیوارها است.

کار برق و لوله‌کشی در این مرحله تکمیل نشده است.

فقط کار کلی انجام می‌شود تا دیوار خشک، عایق‌کاری و نصب سقف امکان‌پذیر شود.

نقطه و انتهای لوله باید کنار گذاشته شود و بعداً با وسایل لوله‌کشی و اتصالات الکتریکی تمام شود.

این مرحله برای اطمینان از اینکه کارهای برقی و لوله‌کشی پس از اتمام قابل رویت نیست، مهم است.

6) سقف‌سازی

هنگامی که ساختار اصلی انجام شد، سقف نصب می‌شود.

سقف از فضای داخلی در برابر عوامل جوی محافظت و از آسیب و اختلال جلوگیری می‌کند.

پیمانکاران باید وارد شوند تا در این مرحله کار نمای بیرونی ساختمان را آغاز کنند.

7) تکمیل بیرونی

تکمیل نمای بیرونی شامل گچ‌کاری قسمت‌های خارجی ساختمان است.

همچنین شامل روکش خارجی برای کف سازی خانه است.

8) کار گرمایش و سرمایش

با نصب سقف و دیوارهای بیرونی، زمان رفع نیازهای گرمایش و سرمایش ساختمان فرا رسیده است.

این فرایند شامل نصب دریچه‌ها، کانال‌ها، واحدهای گرمایشی و سیستم‌های خنک‌کننده می‌باشد.

9) تکمیل داخلی

مرحله بعدی گچ‌کاری دیوارهای داخلی برای یک سطح صاف و نصب کاشی روی زمین است.

تکمیل داخلی همچنین شامل نصب دیوار خشک، سقف و عایق است.

برق‌کار نیز می‌تواند وارد شود و پریزها را تمام کند و چراغ‌ها را نصب کند.

10) عایق‌کاری

عایق رطوبتی فرایندی است که از نفوذ آب به داخل ساختمان جلوگیری می‌کند.

فرایند ضد آب برای کاهش رطوبت و خشک نگه‌داشتن خانه انجام می‌شود.

11) نقاشی

رنگ‌آمیزی به خانه زیبایی می‌بخشد.

یک‌ رنگ کاری خوب می‌تواند 5 تا 10 سال عمر اضافی به ساختمان بدهد.

هر تیمی در این مرحله برنامه خود را دارد.

برنامه‌های گروه‌های مختلف بسته به نقش آن‌ها متفاوت است.

برخی از پیمانکاران فرعی ممکن است نیاز به تکمیل بخشی از کار قبل از شروع قسمت خود داشته باشند.

این نشان می‌دهد که اجرای ضعیف در این مرحله می‌تواند باعث ایجاد موانع زیادی در پروژه شود.

ممکن است در این مرحله فعالیتی تحت عنوان نظارت و کنترل نیز انجام پذیرد.

12) نظارت و کنترل

برخی از متدولوژی‌های مدیریت پروژه در اینجا مرحله متفاوتی برای نظارت و کنترل دارند.

مدیر ساخت‌وساز با استفاده از تکنیک‌های مختلف مدیریت پروژه بر بودجه، ریسک، مدیریت بیمه و محدوده نظارت می‌کند.

یکی از بهترین ابزارها برای این مرحله KPI (شاخص عملکرد کلیدی) است.

نمونه‌هایی از KPI ها عبارت‌اند از ردیابی تلاش و هزینه، اهداف پروژه و قابلیت تحویل.

6-2# پس از ساخت

این مرحله از آن چیزی که تصور می‌شود، مهمتر است.

ساخت‌وساز واقعی تمام شده است؛ اما پروژه هنوز به مالک واگذار نشده است.

در صورت عدم توجه مناسب به این مرحله از مراحل ساختمان سازی، می‌تواند مشکلات زیادی برای مالک به همراه داشته باشد.

تمام منابع غیرضروری برای پروژه در این مرحله از بین می‌روند.

اجاره‌ها برگردانده می‌شوند و سایت تمیز می‌شود.

پیمانکاران فرعی که بخشی از کار خود را به پایان رسانده‌اند، می‌توانند به پروژه‌های دیگر بروند.

سپس مدیر پروژه و مهندس به طور فیزیکی از سایت بازدید می‌کنند و تمام مواردی را که هنوز تکمیل نشده‌اند، لیست می‌کنند.

پس از ایجاد لیست پانچ، مدیر پروژکتور با پیمانکار کار می‌کند تا خطاها را اصلاح کند.

مالک باید تمام اطلاعات لازم پروژه را در اختیار داشته باشد.

این شامل اسناد بسته مانند دفترچه راهنما، نقشه‌های ساخته شده، حسابداری و بیمه می‌شود.

البته بیمه باید از بیمه ساختمانی به بیمه دائمی اموال تبدیل شود.

برای پروژه‌های بزرگ‌تر، مرحله پس از ساخت یک فرایند رسمی است که به نام راه اندازی شناخته می‌شود.

در اینجا سیستم‌ها تست می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که الزامات مشخص شده را برآورده می‌کنند.

3# چرا مراحل ساختمان سازی مهم هستند؟

پروژه‌های عمرانی به صورت تکانه‌ای اتفاق نمی‌افتد؛ بلکه نیاز به برنامه ریزی زیاد و افراد آگاه برای تحقق آنها دارند.

مراحل ساختمان سازی به دلایل زیر مهم هستند:

1. آن‌ها به کاهش ریسک کمک می‌کنند: پروژه‌های ساختمانی با ذی‌نفعان مختلفی درگیر هستند و مرحله بندی پروژه‌ها با پیروی از یک دستور خاص به کاهش ریسک کمک می‌کند.
2. آن‌ها در هماهنگی پروژه کمک می‌کنند: متخصصان ساخت‌وساز باید یک پروژه را با نظم خاصی تکمیل کنند و جمع آوری تمام متخصصان و منابع لازم برای شروع یک پروژه نیاز به هماهنگی زیادی دارد.
   پس از ساخت، مراحل به هماهنگی پروژه کمک می‌کند.
3. آن‌ها به عنوان یک راهنما عمل می‌کنند: مراحل ساختمان سازی، تکمیل پروژه را هدایت می‌کند که این‌ کار از مرحله مفهوم سازی شروع می‌شود تا تکمیل پروژه قابل توجه خاتمه می‌یابد.

4# نحوه سازماندهی فرایند

سازماندهی فرایند ساخت‌وساز مستلزم هماهنگی و ارتباط زیاد بین اعضای تیم است.

در زیر چند نکته برای سازماندهی مراحل ساختمان سازی آورده شده است:

1. یک نقشه راه روشن داشته باشید: شما به یک طرح کلی از اهداف پروژه، منابع، جدول زمانی و بودجه تخمینی نیاز دارید.
   از جدیدترین ابزارها مانند نرم افزارهای مبتنی بر ابر استفاده کنید تا اطلاعات خود را ایمن و در مکانی امن نگه دارید.
2. چک لیست ساخت‌وساز داشته باشید: چیزهای زیادی وجود دارد که فرد باید در یک پروژه ساختمانی انجام دهد.
   کارگران را تشویق کنید تا یک چک لیست داشته باشند تا مطمئن شوند که تمام مراحل ایمنی را رعایت می‌کنند.
3. اهداف خود را دنبال کنید: پس از مشخص کردن نقاط عطف پروژه، بهتر است پیشرفت تیم خود را زیر نظر داشته باشید.
   این باعث می‌شود تیم در قبال اهداف تعیین شده پاسخگو باشد.
4. ارتباط: ارتباط مستمر کلید حفظ پروژه در مسیر است
   اگر مدیر ساخت‌وساز با کارگران همسو نباشد، احتمالاً هرج و مرج رخ خواهد داد.
   همچنین مهم است که تمام ذی‌نفعان پروژه را در جریان پیشرفت آن قرار دهید تا بهترین نتایج حاصل شود.

5# مراحل ساخت‌وساز در مقابل چرخه عمر پروژه

همانطور که بحث کردیم، مراحل ساخت‌وساز راهی برای تقسیم پروژه به یک مجموعه کوچک‌تر مرتبط از وظایف است.

مراحل ساختمان سازی، یک چرخه عمر خاص خود را دارند که زمان بین شروع یک مرحله ساخت‌وساز و پایان آن است.

در برخی موارد، چرخه عمر و مراحل ساخت‌وساز می‌تواند همپوشانی داشته باشد.

با این حال، چرخه عمر پروژه با مرحله ساخت‌وساز یکسان نیست.

چرخه عمر پروژه را می‌توان همان‌طور که در بالا به آن اشاره کردیم به عنوان اقداماتی که در هر مرحله ساخت‌وساز گنجانده شده است، نگاه کرد.

طبق گفته مؤسسه مدیریت پروژه (PMI)، یک چرخه عمر پروژه “شامل پنج مرحله مجزا از جمله شروع، برنامه ریزی، اجرا، نظارت و بسته شدن است که با هم ترکیب شده و یک ایده پروژه را به یک محصول کاربردی تبدیل می‌کند.”

بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که مراحل ساخت، مراحلی هستند که یک پروژه در طول عمر خود طی می‌کند.

چرخه عمر پروژه کل بزرگ‌تر است، در حالی که مراحل ساخت‌وساز قطعات کوچک‌تر هستند.

سخن آخر

فرایند ساخت‌وساز ساختمان شامل یک سری مراحل است که زمین خام را به یک سازه کامل تبدیل می‌کند.

این فرایند نیاز به برنامه ریزی دقیق، هماهنگی و اجرا دارد.

از آماده سازی اولیه سایت تا مراحل نهایی، هر مرحله باید با دقت مدیریت شود تا اطمینان حاصل شود که پروژه اهداف خود را برآورده می‌کند.

درک مراحل ساختمان سازی به پیش‌بینی چالش‌ها و برنامه ریزی مؤثر کمک می‌کند.

هر مرحله از یک پروژه ساخت‌وساز زنجیره‌ای از وظایف، تصمیم گیری‌ها و ابزارهای متعدد است.

پیچیدگی آن بسیار به اندازه و نوع پروژه بستگی دارد؛ اما همیشه برخی از مراحل اصلی وجود دارد که نمی‌توان از آنها گذشت.