کلید سلکتوری چیست؟ (بررسی ۱۴ نوع آن)

کلید سلکتور جزئی ضروری در بسیاری از سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی است که روشی ساده و مؤثر برای کنترل جریان الکتریسیته و انتخاب بین مدارها یا عملکردهای متعدد ارائه می‌دهد؛ از پانل‌های کنترل صنعتی گرفته تا تجهیزات صوتی و سیستم‌های امنیتی.

کلید سلکتور یا سوئیچ انتخابگر در طیف گسترده‌ای از کاربردها استفاده می‌شود که تطبیق پذیری، قابلیت اطمینان و سهولت استفاده را ارائه می‌دهد.

در این مقاله به بررسی موارد زیر خواهیم پرداخت:

• کلید سلکتور چیست؟
• ویژگی کلید سلکتور
• کاربرد کلید سلکتور چیست؟
• نحوه عملکرد کلید سلکتور
• انواع کلید سلکتور
• محل قرارگیری کلید سلکتور
• مزایا و معایب استفاده از کلید سلکتور چیست؟

1# کلید سلکتوری چیست؟

کلید سلکتوری، یک کلید مکانیکی است که می‌تواند به راست، چپ یا مرکز بچرخد تا کنتاکت‌های الکتریکی را باز یا بسته کند و به عنوان کلید انتخاب شناخته می‌شود.

وظیفه اصلی این کلید کنترل دستگاه‌ها و همچنین سوئیچ بین حداقل دو یا چند مدار الکتریکی است.

این نوع سوئیچ در مواردی قابل استفاده بوده که بیش از یک گزینه کنترل، مورد نیاز است.

به عنوان مثال، باید برای مدت زمان ثابتی فعال شده یا پس از فعال شدن باید روی یک گزینه خاص تنظیم شود.

این سوئیچ‌ها، گزینه‌های کنترل انعطاف پذیر را در فضای کمتری برای انجام عملکردهای مختلف ارائه می‌دهند.

کلید سلکتوری به عنوان یک واحد کامل بوده که اغلب به عنوان یک بلوک ترمینال فهرست می‌شوند؛ به این معنا که کلید انتخاب یک بلوک کامل است (شامل محرک کلید سلکتوری، بلوک تماسی و ثابت) که نصب آن را ساده و آسان می‌کند.

این نوع کلید را نباید با کلیدهای چرخشی یا رمزگذار اشتباه گرفت؛ زیرا کلید سلکتوری یک کلید کامل برای نصب در پنل است

1-1# نمودار مدار کلید سلکتوری

تفاوت اصلی بین یک کلید سلکتوری و یک دکمه فشاری در مکانیزم اپراتور است.

اپراتور یک سوئیچ را می‌توان به جای فشار دادن برای باز کردن و بستن کنتاکت‌های بلوک تماس متصل چرخاند.

نمودار مدار کلید سلکتوری سه حالته در زیر نشان داده شده است.

موقعیت سوئیچ را می‌توان با چرخاندن دستگیره اپراتور به سمت راست یا چپ تعیین کرد.

این سوئیچ‌ها عمدتاً شامل حداقل دو موقعیت انتخاب‌گر یا بالاتر هستند.

عملیات تماس لحظه‌ای را می‌توان با حفظ موقعیت تماس ارائه کرده و در غیر اینصورت بازگشت فنر به این سوئیچ صورت خواهد گرفت.

مدار کلید سلکتوری سه حالته فوق عمدتاً برای انتخاب سه حالت عملکرد ویژه برای کنترل موتور پمپ استفاده می‌شود.

بنابراین، عملیات مدار را می‌توان به صورت زیر انجام داد.

هنگامی که سوئیچ در موقعیت دستی است، موتور پمپ را می‌توان با بستن کلید کنترل دستی راه اندازی کرد.

موتور پمپ را می‌توان به دو صورت با باز کردن کلید کنترل دستی و در غیر اینصورت با انتخاب موقعیت OFF کلید خاموش کرد.

در اینجا، سوئیچ سطح مایع در مدار هیچ تاثیری در حالت OFF یا HAND ندارد.

هنگامی که گزینه AUTO انتخاب می‌شود، سوئیچ سطح مایع می‌تواند موتور پمپ را کنترل کند.

در یک سطح ثابت، سوئیچ سطح مایع بسته می‌شود و سپس موتور پمپ شروع به کار می‌کند.

به گونه‌ای مشابه، در یک سطح ثابت دیگر، کلید سطح مایع باز شده و سپس موتور پمپ متوقف می‌شود.

در این بخش، موقعیت تماس سوئیچ و شرایط حاصل در جدول بالا مشخص شده است.

کنتاکت‌ها در مدار با A و B نشان داده شده، در حالی که موقعیت‌ها با 1، 2 و 3 مشخص می‌شوند.

یک X در جدول بالا مشخص می‌کند که کنتاکت در آن موقعیت خاص بسته است.

2# ویژگی‌های کلید سلکتوری

از جمله ویژگی‌های کلید سلکتوری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مواد: گزینه‌های پلاستیکی و فلزی، وجود دارند که هم بادوام و هم مقاوم هستند.
• اندازه: برش پانل به صورت زیر خواهد بود:
  • 16 میلیمتر
  • 19 میلیمتر
  • 22 میلیمتر
  • 30 میلیمتر
• پیکربندی: کلید سلکتوری از SPDT / DPDT (پرتاب دو قطبی تک قطبی / پرتاب دو قطبی – دو قطبی) پشتیبانی می‌کند.
  این نحوه پیکربندی نشان می‌دهد که چند مدار قابل کنترل هستند.
• شکل: از جمله اشکال کلید سلکتوری عبارت اند از:
  • گرد
  • مربع
  • مستطیل
  • محرک چرخشی گرد
• گزینه‌های LED روشن: کلید سلکتوری با نور LED حلقه‌ای در دسترس است.
• موقعیت‌ها: معمولا یک سوئیچ انتخابگر دو یا چند موقعیت دارد که می‌تواند بین آنها بچرخد.
  تعداد موقعیت‌ها به کاربر نشان می‌دهد که کلید سلکتوری قبل از بازگشت به موقعیت اولیه (موقعیت بازگشت به حالت خاموش یا صفر) چند فرورفتگی دارد.
• رتبه IP: رتبه‌ بندی‌های IP استانداردهایی هستند که توسط IEC (کمیسیون بین‌المللی الکتروتکنیکی) تحت سند استاندارد 60529 تنظیم شده‌اند و یک سیستم طبقه ‌بندی را در مورد اثربخشی در آب بندی محفظه‌های تجهیزات الکتریکی مشخص می‌کند.
  این امر به محافظت از عواملی مانند گرد و غبار و آب یا رطوبت می‌پردازد.
  رتبه IP بستگی به سختی یا مقاومت در برابر آب و هوای قطعه مورد نظر دارد.
  به عنوان مثال، یک کلید فلزی در یک استخر شنا باید ضد آب باشد و از این رو این محصول به یک سوئیچ با درجه IP بالاتر نیاز دارد.

3# برنامه‌های کاربردی کلید سلکتوری چیست؟

کاربردهای کلید سلکتوری شامل موارد زیر است:

• این سوئیچ ها در حمل و نقل مواد مانند موارد زیر استفاده می‌شوند:
  • جابه‌جایی
  • بسته بندی
  • انبارداری
  • توزیع
  • و مواردی از این قبیل
• در دستگاه‌های پزشکی استفاده می‌شود.
• در لوازم آشپزخانه‌های تجاری بزرگ به کار می‌روند.
• کلید سلکتوری در UPS و Genset استفاده می‌شود.
• کنترل روشنایی در فضاهای عمومی از دیگر موارد کاربرد کلید سلکتوری است.
• در استخراج نفت و گاز یا پالایش، استخراج و فرآوری فلزات نیز کلید سلکتوری مورد نیاز خواهد بود.
• در طراحی پنل سیستم کنترل به کلید سلکتوری نیاز است.
• در تهویه مطبوع و همچنین غذا و نوشیدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• کنترل‌های صنعتی از دیگر کاربردهای کلید سلکتوری است.
• این کلید در ساخت موارد زیر استفاده می‌شود:
  •  تجهیزات سنگین
  • صنعت خودرو
  • صنایع دریایی
  • ماشین‌ کاری
  • ساخت مواد پلاستیکی و شیشه‌ای
• کلید سلکتوری در لوازم خانگی مانند موارد زیر کاربرد دارد:
  •  بخاری
  • وسایل کمک آشپزخانه
  • اسباب بازی‌ها
  • اجاق گاز
  • و وسایل زیبایی
• دستگاه‌های اتوماسیون خانگی نیز از کلید سلکتوری استفاده می‌کنند.
• کنترل‌های داخلی در کارهای عمومی و ساختمانی نیز از دیگر موارد کاربرد کلید سلکتوری هستند.

بنابراین، همه این موارد در رابطه با یک نمای کلی از یک کلید سلکتوری است که با برنامه‌های کاربردی مختلفی کار می‌کند.

این سوئیچ‌ها در سبک‌های مختلف مانند روشن و غیر روشن با کلید کار می‌شوند.

این نوع سوئیچ‌ها در نسخه‌های موقعیتی مختلف مانند 2، 3 یا 4 قابل دسترسی هستند و اغلب در مواقعی که یک گزینه کنترل بالا مورد نیاز است، استفاده می‌شوند.

4# نحوه عملکرد کلید سلکتوری

کلید سلکتوری با کنترل مدارهای مختلف جریان از طریق چرخش یک دستگیره عمل می‌کند.

این سوئیچ‌ها معمولا شامل یک دستگیره انتخابگر ساده در پانل جلویی، همراه با ترکیبات داخلی مختلفی از کنتاکت‌های احتمالی هستند که عملکرد آنها را تسهیل می‌کند.

یک کلید سلکتوری به شما این امکان را می‌دهد تا بین دو یا چند مدار الکتریکی مختلف یکی را انتخاب کنید.

همانگونه که گفته شد، سوئیچ، معمولاً از یک دستگیره یا اهرم چرخان تشکیل شده که می‌تواند برای انتخاب مدار مورد نظر چرخانده شود. کنتاکت‌های سوئیچ به گونه ای طراحی شده‌اند که این اطمینان را بدهند که تنها یک مدار در یک زمان فعال است.

هنگامی که کلید انتخابگر به یک موقعیت خاص می‌چرخد، کنتاکت‌های داخل سوئیچ حرکت کرده تا مدار انتخاب شده را به ورودی متصل کنند.

نقاط تماس ممکن است از فلزی مانند مس یا نقره یا از مواد دیگری که برای رسانش الکتریسیته مناسب هستند ساخته شده باشند.

هنگامی که سوئیچ در وضعیت OFF قرار دارد، هیچ یک از مدارها به ورودی متصل نمی‌شوند، بنابراین هیچ جریانی وجود نخواهد داشت.

هنگامی که سوئیچ در موقعیت ON قرار دارد، مدار انتخاب شده به ورودی متصل شده و به جریان اجازه حرکت می‌دهد.

تعداد موارد کاربردی و نحوه پیکربندی آنها بستگی به نوع سوئیچ انتخابی مورد استفاده دارد.

برخی از سوئیچ‌ها تنها یک ورودی و یک خروجی دارند، در حالی که برخی دیگر دارای چندین ورودی و خروجی هستند که بسته به موقعیت سوئیچ می‌توان آنها را به روش‌های مختلف متصل کرد.

به شکل کلی، سوئیچ‌های انتخابگر به صورت گسترده در سیستم‌های کنترل صنعتی، اتوماسیون و تجهیزات الکتریکی برای کنترل جریان برق به دستگاه ها یا قسمت‌های مختلف یک ماشین استفاده می‌شود.

1-4# ساخت و ساز

کلید سلکتوری از اجزای مختلفی از جمله موارد زیر تشکیل شده‌اند:

• بلوک تماسی
• نگهدارنده
• اپراتور
• و بلوک لامپ

هر بخش، نقش خاصی را در حصول اطمینان از عملکرد مؤثر سوئیچ ایفا می‌کند که عبارت اند از:

• بلوک تماسی: این قسمت، کنتاکت‌های الکتریکی را در خود جای داده و از آن محافظت می‌کند.
• نگهدارنده: هولدر بلوک، تماس را به سمت عقب دستگاه متصل می‌کند.
• اپراتور: اپراتور، دستگیره سوئیچ است که به کاربران اجازه می‌دهد، مدارها یا دستگاه‌ها را با چرخاندن آن کنترل کنند.

5# انواع کلید سلکتوری

انواع مختلفی از کلید سلکتوری در انواع مختلف شکل، رنگ و مواد موجود در بازار وجود دارد که بر اساس نیاز، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

این نوع از کلیدها می‌توانند از فلز یا پلاستیک ساخته شوند؛ اما قطر نصب آنها می‌تواند از 16 میلیمتر تا 30 میلیمتر متفاوت باشد.

در این بخش به بررسی انواع مختلف کلید سلکتوری خواهیم پرداخت.

1-5# دسته کوتاه

این سوئیچ سلکتور دسته کوتاهی دارد، بنابراین عملکرد آن تا حدودی دشوار است.

این سوئیچ‌ها با قیمت مناسب در دسترس هستند.

2-5# دسته بلند

این سوئیچ دارای دسته بلندی است که می‌توان به راحتی با آن کار کرد.

در مقایسه با نوع دسته کوتاه، این سوئیچ‌ها بسیار گران هستند.

3-5# کلید عملکرد

این نوع کلید سلکتوری، عمدتا برای مسائل مربوط به امنیت استفاده می‌شود.

در این سوئیچ می‌توان دستگیره را از موقعیت‌های مختلف جدا کرد.

بنابراین هنگامی که حذف شود، هیچ اقدامی نمی‌تواند انجام شود.

این سوئیچ‌ها برای افزایش ایمنی کار با یک قفل تعبیه شده‌اند.

عملیات سوئیچینگ تنها زمانی فعال خواهد شد که فرد کلید مربوطه را حمل کند.

4-5# کلید انتخاب روشن

همانگونه که از نام آن پیدا است، این کلید، شامل یک عنصر لامپی برای روشنایی است.

این سوئیچ‌ها گران نیستند و با ادغام دو عملکرد در یک اپراتور واحد، باعث صرفه جویی در فضا می‌شوند.

این سوئیچ‌ها برای کنترل تجهیزات در تنظیمات مختلف استفاده می‌شوند.

بنابراین، آنها در شرایط کم نور قابل استفاده هستند تا به کارگران در تشخیص روشن یا خاموش بودن تجهیزات کمک کنند.

5-5# بدون نور

این کلیدها شامل عنصر لامپ نیستند.

در مقایسه با سوئیچ روشن، اپراتور این سوئیچ قوی‌تر است.

این نوع سوئیچ‌ها عمدتاً برای کنترل ماشین آلات در تنظیمات و رویکردهای مختلف با بلوک تماسی استفاده می‌شوند، بنابراین آماده نصب خواهند بود.

این سوئیچ‌ها در مواردی که چندین گزینه تنظیمات ترجیح داده می‌شوند، قابل استفاده هستند.

6-5# دو موقعیت

این نوع کلید بین دو مدار الکتریکی سوئیچ می‌کند.

بنابراین می‌تواند به شکل لحظه ای استفاده شده یا حفظ شود.

7-5# سه موقعیت

این نوع کلید بین سه مدار الکتریکی سوئیچ می‌کند.

بنابراین این سوئیچ می‌تواند عمدتا برای انتخاب هر یک از دو مجموعه از مخاطبین استفاده شود؛ در غیر اینصورت برای جدا کردن هر دو مجموعه از مخاطبین مورد نیاز است.

بنابراین، می‌تواند به صورت لحظه ای بوده یا حفظ شود.

8-5# سوئیچ انتخابی تک قطبی، تک پرتابی (SPST)

این نوع سوئیچ دارای یک ورودی و یک ترمینال خروجی است.

هنگامی که سوئیچ در موقعیت روشن قرار دارد، ورودی و خروجی به هم متصل می‌شوند و جریان را امکانپذیر می‌کند.

هنگامی که سوئیچ در موقعیت خاموش است، ورودی و خروجی قطع شده و مدار قطع می‌شود.

9-5# سوئیچ انتخابی تک قطبی، دو پرتابی (SPDT)

این سوئیچ دارای یک ورودی و دو ترمینال خروجی است و هنگامی که سوئیچ در یک موقعیت قرار دارد، ورودی به یک خروجی و زمانی که سوئیچ در موقعیت دیگر قرار دارد، ورودی به خروجی دیگر متصل می‌شود.

10-5# کلید انتخابی دو قطبی، تک پرتابی (DPST)

این سوئیچ دارای دو ترمینال ورودی و یک ترمینال خروجی است. هنگامی که سوئیچ در وضعیت ON باشد، یکی از پایانه‌های ورودی به ترمینال خروجی وصل شده و زمانی که سوئیچ در وضعیت OFF قرار دارد، هر دو ترمینال ورودی از ترمینال خروجی جدا می‌شوند.

11-5# کلید انتخاب دو قطبی، دو پرتابی (DPDT)

این سوئیچ دارای دو ترمینال ورودی و دو ترمینال خروجی بوده و هنگامی که سوئیچ در یک موقعیت قرار دارد، یک ورودی به یک خروجی وصل شده و ورودی دیگر زمانی که سوئیچ در موقعیت دیگر قرار دارد به خروجی دیگر متصل می‌شود.

12-5# کلید انتخاب چند موقعیت

این سوئیچ، دارای موقعیت‌های متعددی است که هر کدام مجموعه متفاوتی از کنتاکت‌ها را به هم متصل می‌کنند.

این سوئیچ‌ها می‌توانند تعداد موقعیت‌های مختلفی داشته باشند و تعداد مخاطبین بسته به برنامه متفاوت خواهد بود.

13-5# کلید سلکتور چرخشی یا روتاری

این سوئیچ دارای یک دستگیره یا اهرم است که به موقعیت‌های مختلف می‌چرخد ​​و هر کدام، مجموعه‌ای از کنتاکت‌ها را به هم متصل می‌کند.

این سوئیچ‌ها می‌توانند هر تعداد موقعیت داشته باشند و معمولا در تجهیزات صوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند، جایی که از آنها برای انتخاب بین کانال‌های ورودی یا خروجی مختلف استفاده می‌شود.

14-5# سوئیچ انتخاب کلید

این سوئیچ برای چرخاندن دستگیره یا اهرم نیاز به یک کلید دارد.

این سیستم، امنیت بیشتری را فراهم کرده و آن را برای استفاده در برنامه‌هایی که باید از دسترسی یا عملیات غیرمجاز جلوگیری شود، مانند سیستم‌های امنیتی یا ماشین آلات، مناسب می‌کند.

6# کلید سلکتور کجا قرار دارد؟

مکان یک کلید سلکتور به کاربرد آن و تجهیزاتی که با آن استفاده می‌شود، بستگی دارد.

کلید سلکتور را می‌توان در انواع مختلفی از تجهیزات و سیستم‌های کنترل یافت و قرارگیری آنها بسته به نیازهای خاص برنامه متفاوت است.

• در تنظیمات صنعتی، کلید سلکتور معمولاً روی پانل‌های کنترل یا کنسول‌های کنترل قرار دارد.
  آنها ممکن است مستقیما روی تجهیزات نصب شوند یا از راه دور نصب شده و از طریق سیم کشی یا کابل کشی به تجهیزات متصل شوند.
• در تجهیزات صوتی، کلید سلکتور معمولاً در پنل جلویی دستگاه یافت شده که به کاربر این امکان را می‌دهد تا به راحتی بین ورودی‌ها یا کانال‌های خروجی مختلف را انتخاب کند.
• در ابزار و تجهیزات تست، کلید سلکتور معمولاً در پنل جلویی دستگاه به همراه سایر دکمه‌ها و دستگیره‌های کنترل قرار دارد.
• در سیستم‌های امنیتی، کلید سلکتور ممکن است، روی صفحه کنترل یا در مکان‌های دور مانند ایست‌های بازرسی امنیتی یا دروازه‌های ورودی قرار گیرند.

7# مزایا و معایب استفاده از کلید سلکتور چیست؟

کلید سلکتور مزایا و معایب متعددی دارند که باید هنگام تصمیم گیری در مورد استفاده از آنها در یک برنامه خاص در نظر گرفته شوند.

برخی از مزایا و معایب کلیدی استفاده از کلیدهای سلکتور را در ادامه بررسی خواهیم کرد.

1-7# مزایای استفاده از کلید سلکتور چیست؟

مزایای استفاده از کلید سلکتور عبارت اند از:

• تطبیق پذیری: کلید سلکتور به کاربران این امکان را می‌دهد که بین مدارها، حالت‌های عملکردی یا عملکردهای متعدد انتخاب کرده و آنها را به اجزای همه کاره‌ای تبدیل می‌کند که می‌توانند در طیف گسترده‌ای از برنامه‌ها استفاده شوند.
• قابلیت اطمینان: کلید سلکتور معمولاً به گونه ‌ای طراحی می‌شوند که بادوام و قابل اعتماد باشند، با ساختاری قوی که می‌تواند در برابر سختی‌های محیط‌ های صنعتی یا سایر محیط‌ های سخت مقاومت کنند.
• استفاده آسان: استفاده از کلید سلکتور معمولا آسان است، با یک مکانیسم ساده که به کاربر اجازه می‌دهد به راحتی بین گزینه‌های مختلف انتخاب کند.
• مقرون به صرفه: کلیدهای انتخابگر عموماً مقرون به صرفه هستند و می‌توانند راه حلی کم هزینه برای کنترل جریان برق در کاربردهای مختلف ارائه دهند.

2-7# معایب استفاده از کلید سلکتور چیست؟

از جمله معایب این دسته از کلیدها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عملکرد محدود: کلید سلکتور به تعداد مدارها یا عملکردهایی که می‌توانند کنترل کنند، محدود شده و ممکن است برای کاربردهای پیچیده‌تری که به سیستم‌های کنترلی پیشرفته تری نیاز دارند، مناسب نباشند.
• سایش مکانیکی: با گذشت زمان، کنتاکت‌های یک کلید سلکتور ممکن است، فرسوده یا کثیف شده و منجر به کاهش عملکرد یا حتی خرابی شوند.
• نگرانی‌های ایمنی: اگر یک کلید انتخاب به درستی طراحی یا نصب نشده باشد، می‌تواند خطر ایمنی ایجاد کند، به ویژه اگر برای کنترل مدارهای ولتاژ بالا استفاده شود.
• کنترل محدود: کلید سلکتور، کنترل محدودی را بر مدارها یا عملکردهایی که کنترل می‌کنند ارائه داده و ممکن است برای برنامه‌هایی که نیاز به کنترل دقیق یا متغیر دارند، مناسب نباشند.

به صورت کلی، سوئیچ‌های انتخاب کننده، طیف وسیعی از مزایا و معایب را ارائه می‌دهند که باید هنگام تصمیم گیری در مورد استفاده از آنها در یک برنامه خاص به دقت در نظر گرفته شوند.

انتخاب نوع مناسب کلید سلکتور برای نیازهای خاص برنامه و اطمینان از این که به درستی طراحی، نصب و نگهداری می‌شود تا از عملکرد ایمن و قابل اطمینان اطمینان لازم به دست آید، مهم است.