مبحث ۱۴ مقررات ملی ساختمان شامل چه مواردی است؟

مبحث 14 مقررات ملی ساختمان یکی از مهم‌ترین و جامع‌ترین مباحث در حوزه تاسیسات مکانیکی ساختمان‌ها است.

این مبحث با هدف ایجاد استانداردهای لازم برای طراحی، اجرا، بهره‌برداری و نگهداری تاسیسات مکانیکی تدوین شده است.

با توجه به اهمیت بالای تاسیسات مکانیکی در ایجاد راحتی، ایمنی و بهره‌وری انرژی در ساختمان‌ها، رعایت الزامات و استانداردهای مبحث 14 ضروری است.

در این مقاله، به بررسی کامل آخرین نسخه مبحث 14 مقررات ملی ساختمان می‌پردازیم و الزامات و استانداردهای آن را به تفصیل مورد بحث قرار خواهیم داد.

این مقاله به منظور آشنایی بیشتر مهندسان، طراحان و مجریان ساختمان با الزامات و استانداردهای مبحث 14 تهیه شده است تا بتوانند با رعایت این مقررات، ساختمان‌هایی ایمن، بهداشتی و کارآمد ایجاد کنند.

1# تعریف مبحث 14 مقررات ملی ساختمان

مبحث 14 مقررات ملی ساختمان به تاسیسات مکانیکی ساختمان‌ها می‌پردازد و شامل الزامات حداقلی است که رعایت آن‌ها در مراحل مختلف طراحی، اجرا، بهره‌برداری و نگهداری تاسیسات مکانیکی الزامی است.

این مبحث به منظور ایجاد استانداردهای لازم برای تاسیسات مکانیکی تدوین شده و شامل سیستم‌های گرمایش، سرمایش، تهویه مطبوع، تعویض هوا و سیستم‌های آب گرم مصرفی است.

هدف اصلی مبحث 14، افزایش ایمنی، بهداشت، آسایش و بهره‌وری انرژی در ساختمان‌ها است.

2# اهداف مبحث 14

مبحث 14 مقررات ملی ساختمان با هدف ایجاد استانداردهای لازم برای تاسیسات مکانیکی ساختمان‌ها تدوین شده است.

این اهداف شامل موارد زیر می‌باشند:

• افزایش ایمنی: یکی از اهداف اصلی مبحث 14، افزایش ایمنی ساکنان ساختمان‌ها از طریق طراحی و اجرای صحیح تاسیسات مکانیکی است.
  این مبحث به تعیین الزامات حداقلی برای جلوگیری از حوادث و خطرات احتمالی می‌پردازد.
• بهبود بهداشت: تاسیسات مکانیکی نقش مهمی در حفظ بهداشت محیط زندگی دارند.
  مبحث 14 با تعیین استانداردهای لازم برای سیستم‌های تهویه، گرمایش و سرمایش، به بهبود کیفیت هوای داخل ساختمان و جلوگیری از انتشار آلودگی‌ها کمک می‌کند.
• افزایش آسایش: ایجاد شرایط راحت و مطلوب برای ساکنان ساختمان‌ها از دیگر اهداف مبحث 14 است.
  این مبحث به طراحی و اجرای سیستم‌های گرمایش، سرمایش و تهویه مطبوع به گونه‌ای می‌پردازد که آسایش حرارتی و کیفیت هوای داخل ساختمان بهبود یابد.
• بهره‌وری انرژی: مبحث 14 با تعیین الزامات و استانداردهای لازم برای تاسیسات مکانیکی، به افزایش بهره‌وری انرژی در ساختمان‌ها کمک می‌کند.
  این مبحث به طراحی و اجرای سیستم‌های کارآمد و کم‌مصرف انرژی توجه دارد تا مصرف انرژی کاهش یابد و هزینه‌های مربوط به آن بهینه شوند.
• صرفه اقتصادی: یکی دیگر از اهداف مبحث 14، کاهش هزینه‌های اجرایی و نگهداری تاسیسات مکانیکی است.
  این مبحث با تعیین استانداردهای لازم برای انتخاب تجهیزات و مواد باکیفیت، به کاهش هزینه‌های نگهداری و افزایش عمر مفید تاسیسات کمک می‌کند.

3# ساختار مبحث چهاردهم مقررات ملی

مبحث 14 مقررات ملی ساختمان شامل چندین فصل است که هر فصل به جنبه‌های مختلف تأسیسات مکانیکی می‌پردازد.

این فصل‌ها به ترتیب زیر هستند:

• فصل اول الزامات قانونی: به الزامات قانونی و مقررات کلی مربوط به تأسیسات مکانیکی ساختمان‌ها می‌پردازد.
• فصل دوم تعاریف: تعاریف و اصطلاحات مورد استفاده در مبحث 14 توضیح داده شده‌اند.
• فصل سوم مقررات کلی: شامل مقررات کلی و الزامات عمومی برای طراحی و اجرای تأسیسات مکانیکی است.
• فصل چهارم تعویض هوا: الزامات و استانداردهای مربوط به تعویض هوا در ساختمان‌ها بیان شده است.
• فصل پنجم تخلیه هوا: به مقررات و الزامات تخلیه هوا در ساختمان‌ها می‌پردازد.
• فصل ششم کانال‌کشی: الزامات و استانداردهای مربوط به کانال‌کشی برای سیستم‌های تهویه و تعویض هوا توضیح داده شده است.
• فصل هفتم دیگ، آب گرم‌کن و مخزن آب گرم تحت فشار: شامل مقررات و الزامات مربوط به نصب و بهره‌برداری از دیگ‌ها، آب گرم‌کن‌ها و مخازن آب گرم تحت فشار است.
• فصل هشتم دستگاه‌های گرم‌کننده و خنک‌کننده ویژه: الزامات و استانداردهای مربوط به دستگاه‌های گرم‌کننده و خنک‌کننده ویژه توضیح داده شده است.
• فصل نهم تأمین هوای احتراق: به مقررات و الزامات مربوط به تأمین هوای احتراق برای وسایل سوخت‌سوز می‌پردازد.
• فصل دهم لوله‌کشی: الزامات و استانداردهای مربوط به لوله‌کشی برای سیستم‌های گرمایی و تهویه مطبوع توضیح داده شده است.
• فصل یازدهم دودکش: شامل مقررات و الزامات مربوط به نصب و بهره‌برداری از دودکش‌ها است.
• فصل دوازدهم ذخیره‌سازی و لوله‌کشی سوخت مایع: الزامات و استانداردهای مربوط به ذخیره‌سازی و لوله‌کشی سوخت مایع توضیح داده شده است.
• فصل سیزدهم تبرید: به مقررات و الزامات مربوط به سیستم‌های تبرید و سرمایش می‌پردازد.
• فصل چهاردهم سیستم‌های خورشیدی: الزامات و استانداردهای مربوط به سیستم‌های خورشیدی برای تأمین انرژی توضیح داده شده است.

این ساختار تمامی جنبه‌های مختلف تأسیسات مکانیکی ساختمان‌ها را پوشش دهد و الزامات لازم برای طراحی، اجرا، بهره‌برداری و نگهداری این تأسیسات را مشخص کند.

4# تغییرات و ویرایش‌های مبحث 14

مبحث 14 مقررات ملی ساختمان تاکنون چندین بار ویرایش و به‌روزرسانی شده است تا با استانداردهای بین‌المللی و نیازهای جدید ساختمان‌ها هماهنگ شود.

در اینجا به برخی از تغییرات و ویرایش‌های مهم این مبحث اشاره می‌کنیم:

• ویرایش اول (1370): اولین نسخه مبحث 14 در سال 1370 منتشر شد و شامل الزامات اولیه برای تأسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع بود.
• ویرایش دوم (1391): در این ویرایش، عنوان مبحث از “تأسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع” به “تأسیسات مکانیکی ساختمان” تغییر یافت تا شامل سایر تأسیسات مکانیکی مانند انرژی خورشیدی و سایر انرژی‌های نو نیز باشد.
  الزامات جدیدی برای سیستم‌های خورشیدی و انرژی‌های نو اضافه شد. تغییرات و به‌روزرسانی‌های لازم برای هماهنگی با استانداردهای بین‌المللی اعمال شد.
• ویرایش سوم (1396): در این ویرایش، تغییرات عمده‌ای در متن مبحث اعمال شد تا با نیازهای جدید ساختمان‌ها و استانداردهای بین‌المللی هماهنگ شود.
  بند مربوط به حاکم بودن احکام قانونی “قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و آیین‌نامه اجرایی آن” و مبحث دوم مقررات ملی ساختمان “نظامات اداری” به الزامات مقرر در مبحث چهاردهم اضافه شد. نگهداری تأسیسات به مبحث بیست و دوم مقررات ملی ارجاع داده شد. الزامات جدیدی برای بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات مکانیکی اضافه شد.

این تغییرات و ویرایش‌ها به منظور بهبود کیفیت و ایمنی تأسیسات مکانیکی ساختمان‌ها و هماهنگی با استانداردهای بین‌المللی انجام شده‌اند.

رعایت این الزامات برای تمامی مهندسان و پیمانکاران الزامی است تا از عملکرد بهینه و ایمن تأسیسات مکانیکی اطمینان حاصل شود.

5# منظور از تأسیسات مکانیکی چیست؟

تأسیسات مکانیکی به مجموعه‌ای از سیستم‌ها و تجهیزات گفته می‌شود که برای تأمین آسایش، بهداشت و ایمنی ساکنان ساختمان‌ها طراحی و اجرا می‌شوند.

این تأسیسات شامل سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی، تهویه مطبوع، آب‌رسانی، فاضلاب و آتش‌نشانی می‌باشند.

در ادامه به بررسی جزئیات هر یک از این سیستم‌ها می‌پردازیم:

• سیستم‌های گرمایشی: سیستم‌های گرمایشی شامل بویلرها، رادیاتورها، سیستم‌های گرمایش از کف و پکیج‌های گرمایشی می‌باشند.
  این سیستم‌ها به منظور تأمین گرمایش مناسب در فصول سرد سال طراحی و اجرا می‌شوند.
• سیستم‌های سرمایشی: سیستم‌های سرمایشی شامل چیلرها، کولرهای گازی و سیستم‌های تهویه مطبوع می‌باشند.
  این سیستم‌ها به منظور تأمین سرمایش مناسب در فصول گرم سال طراحی و اجرا می‌شوند.
• تهویه مطبوع: سیستم‌های تهویه مطبوع شامل فن‌ها، کانال‌ها و تجهیزات تهویه مطبوع می‌باشند.
  این سیستم‌ها به منظور تأمین هوای تازه و کنترل دما و رطوبت در داخل ساختمان‌ها طراحی و اجرا می‌شوند.
• آب‌رسانی: سیستم‌های آب‌رسانی شامل لوله‌کشی آب سرد و گرم، مخازن ذخیره آب و پمپ‌های آب می‌باشند.
  این سیستم‌ها به منظور تأمین آب مصرفی ساکنان ساختمان‌ها طراحی و اجرا می‌شوند.
• فاضلاب: سیستم‌های فاضلاب شامل لوله‌کشی فاضلاب، چاه‌های جذبی و سیستم‌های تصفیه فاضلاب می‌باشند.
  این سیستم‌ها به منظور جمع‌آوری و دفع فاضلاب ساختمان‌ها طراحی و اجرا می‌شوند.
• آتش‌نشانی: سیستم‌های آتش‌نشانی شامل سیستم‌های اطفا حریق، اسپرینکلرها و کپسول‌های آتش‌نشانی می‌باشند.
  این سیستم‌ها به منظور افزایش ایمنی و حفاظت از ساکنان ساختمان‌ها در برابر حریق طراحی و اجرا می‌شوند.

تأسیسات مکانیکی نقش بسیار مهمی در تأمین آسایش، بهداشت و ایمنی ساکنان ساختمان‌ها ایفا می‌کنند.

این تأسیسات به گونه‌ای طراحی و اجرا می‌شوند که عملکرد بهینه و ایمنی را در تمامی شرایط فراهم کنند.

6# الزامات بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات مکانیکی

بهره‌برداری و نگهداری صحیح تأسیسات مکانیکی به منظور افزایش عمر مفید تجهیزات و کاهش هزینه‌های نگهداری بسیار مهم است.

در مبحث 14 مقررات ملی ساختمان، الزامات لازم برای بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات مکانیکی به شرح زیر مشخص شده است:

• بازرسی‌های دوره‌ای: این بازرسی‌ها شامل بررسی وضعیت تجهیزات، لوله‌کشی‌ها، سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی و سایر اجزای تأسیسات مکانیکی می‌باشد.
• نگهداری پیشگیرانه: نگهداری پیشگیرانه شامل انجام تعمیرات و تعویض قطعات قبل از وقوع خرابی‌های جدی است.
• تمیزکاری و نظافت: تجهیزات و سیستم‌های تأسیسات مکانیکی باید به صورت منظم تمیزکاری و نظافت شوند تا از تجمع گرد و غبار و آلودگی‌ها جلوگیری شود.
• تنظیمات و کالیبراسیون: این تنظیمات شامل تنظیم دما، فشار و سایر پارامترهای عملکردی تجهیزات می‌باشد.
• آموزش کارکنان: کارکنانی که مسئول بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات مکانیکی هستند باید آموزش‌های لازم را دریافت کنند تا بتوانند به صورت صحیح و ایمن با تجهیزات کار کنند.
• ثبت و مستندسازی: این مستندات شامل تاریخچه تعمیرات، بازرسی‌ها و تنظیمات انجام شده بر روی تجهیزات می‌باشد و به منظور پیگیری و ارزیابی عملکرد تأسیسات مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• مدیریت انرژی: این امر شامل استفاده از تجهیزات با بازدهی بالا، تنظیمات صحیح و انجام تعمیرات به موقع می‌باشد.
• ایمنی و بهداشت: این اصول شامل استفاده از تجهیزات حفاظتی، رعایت دستورالعمل‌های ایمنی و جلوگیری از وقوع حوادث می‌باشد.

نتیجه‌گیری

مبحث 14 مقررات ملی ساختمان یکی از مهم‌ترین و جامع‌ترین مباحث در حوزه تأسیسات مکانیکی ساختمان‌ها است.

این مبحث با هدف ایجاد استانداردها و الزامات لازم برای طراحی، اجرا، بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات مکانیکی تدوین شده است.

رعایت این الزامات به منظور افزایش ایمنی، بهداشت و آسایش ساکنان ساختمان‌ها بسیار حائز اهمیت است.

تأسیسات مکانیکی شامل سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی، تهویه مطبوع، آب‌رسانی، فاضلاب و آتش‌نشانی می‌باشند که هر کدام نقش مهمی در تأمین آسایش و ایمنی ساکنان ساختمان‌ها ایفا می‌کنند.

انتخاب صحیح و نصب مناسب این تأسیسات می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش مصرف انرژی کمک کند.

تأسیسات بهداشتی و آتش‌نشانی نیز به عنوان بخش‌های حیاتی تأسیسات مکانیکی ساختمان‌ها، نقش بسیار مهمی در حفظ بهداشت و ایمنی افراد در برابر خطرات مختلف ایفا می‌کنند.

رعایت الزامات و استانداردهای مربوط به این تأسیسات به منظور اطمینان از عملکرد بهینه و ایمن آن‌ها ضروری است.

با توجه به اهمیت و گستردگی مبحث 14 مقررات ملی ساختمان، مطالعه و آشنایی کامل با این مبحث برای تمامی مهندسان، پیمانکاران و دست‌اندرکاران صنعت ساختمان ضروری است.

این مبحث به عنوان یکی از منابع مهم آزمون نظام مهندسی ساختمان شناخته می‌شود و رعایت آن برای تمامی پروژه‌های ساختمانی الزامی است.