شاید برای شما هم پیش آمده باشد که وقتی از کسی می‌پرسید که چه رشته‌ای خوانده است، جوابش مهندسی ساخت و تولید بوده است؛ اما دقیقا مهندسی ساخت و تولید چیست؟
مهندسان این حوزه چه کارهایی انجام می‌دهند؟
برای این رشته چه مهارت‌ها و دانش‌هایی لازم است؟
چه فرصت‌های شغلی و حقوقی دارد؟
در این مقاله قصد داریم به این سوالات پاسخ دهیم و به شما معرفی کاملی از حوزه مهندسی ساخت و تولید یا همان Manufacturing Engineering بدهیم.
1# مهندسی ساخت و تولید چیست؟
مهندسی ساخت و تولید یکی از شاخه‌های مهندسی صنعتی است که به طراحی، توسعه و بهبود فرآیندها و سیستم‌های تولید کالا می‌پردازد.
این رشته با دیگر رشته‌های مهندسی مانند:
- مهندسی مکانیک
- مهندسی برق
- مهندسی شیمی
- مهندسی صنایع
ایده‌ها و مفاهیم مشترک زیادی دارد.
مهندسی ساخت و تولید نیازمند توانایی برنامه‌ریزی روش‌های تولید؛ تحقیق و توسعه ابزار، فرآیندها، ماشین‌آلات و تجهیزات و ادغام امکانات و سیستم‌هایی برای تولید محصولات باکیفیت با حداقل هزینه‌های سرمایه‌گذاری است.
2# اهمیت و کاربردهای مهندسی ساخت و تولید
مهندسی ساخت و تولید یکی از رشته‌های کلیدی و مؤثر در پیشرفت فناوری و انتشار نوآوری است.
موفقیت یا شکست یک صنعت، یک کشور یا یک جامعه به میزان توانایی آن‌ها در تولید کالاهای باکیفیت، ارزان و مورد نیاز بازار بستگی دارد.
مهندسی ساخت و تولید به این توانایی کمک می‌کند که با استفاده از دانش علمی و فنی، فرآیندهای تولید را بهینه‌سازی کند، ارتقا دهد و ابداع کند.
این نوع مهندسی در تمامی صنایع و بخش‌های اقتصادی کاربرد دارد.
برخی از مثال‌های کاربرد این رشته عبارت اند از:
- تولید خودروها، هواپیماها، قطارها، کشتی‌ها و وسایل نقلیه دیگر
- تولید ماشین‌آلات، ابزار، قطعات و تجهیزات صنعتی
- تولید لوازم خانگی، الکترونیکی، رایانه‌ای و مخابراتی
- تولید محصولات نفتی، گازی، پتروشیمی و انرژی
- تولید محصولات فلزی، سرامیکی، پلاستیکی و کامپوزیتی
- تولید محصولات مصرفی، غذایی، پوشاکی و آرایشی
این رشته با ایجاد اشتغال، افزایش درآمد، کاهش هزینه‌ها، افزایش رقابت‌پذیری، ارتقای کیفیت زندگی و حفظ محیط زیست به توسعه پایدار کمک می‌کند.
3# رشته‌های مرتبط
مهندسی ساخت و تولید یک رشته چندرشته‌ای است که با دیگر رشته‌های مهندسی و علوم پایه ارتباط نزدیکی دارد.
برای مثال:
- از برق برای کنترل و اتوماسیون سیستم‌های تولید استفاده می‌کند.
- از مکانیک برای طراحی و تحلیل ماشین‌آلات و قطعات تولید استفاده می‌کند.
- از شیمی برای فرآیندهای تبدیل مواد و پوشش‌دهی استفاده می‌کند.
- از صنایع برای بهینه‌سازی و مدیریت سیستم‌های تولید استفاده می‌کند.
- از مهندسی کامپیوتر و نرم‌افزار برای طراحی و پیاده‌سازی نرم‌افزارهای مربوط به تولید استفاده می‌کند.
- از مهندسی مواد برای انتخاب و خواص مواد تولیدی استفاده می‌کند.
- از نانو برای تولید محصولات با ابعاد نانومتری استفاده می‌کند.
- از هوافضا برای تولید هواپیماها و ماهواره‌ها استفاده می‌کند.
- از مهندسی پزشکی برای تولید تجهیزات و محصولات پزشکی استفاده می‌کند.
- از بیوتکنولوژی برای تولید محصولات زیستی استفاده می‌کند.
- از مهندسی محیط زیست برای کاهش آلودگی و بهبود زیست‌پذیری استفاده می‌کند.
- از ریاضیات، فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی برای مدل‌سازی و تحلیل فرآیندهای تولید استفاده می‌کند.
4# فرآیندها
مهندسی ساخت و تولید به مجموعه‌ای از فرآیندها و فعالیت‌ها گفته می‌شود که به تولید کالاها از مواد خام یا نیمه‌ساخته می‌پردازند.
این فرآیندها شامل موارد زیر در مراحل تولید هستند:
- طراحی
- توسعه
- بهبود
- اجرا
- کنترل
- نگهداری
این رشته مهندسی با استفاده از دانش علمی و فنی، فرآیندهای تولید را به‌گونه‌ای طراحی می‌کند که:
- کیفیت
- سرعت
- دقت
- ایمنی
- صرفه اقتصادی
- حفاظت زیست‌محیطی
آن‌ها بالا باشد.
برخی از فرآیندهای این رشته عبارت اند از:
1-4# طراحی و بهبود فرآیندهای تولید
این فرآیند شامل تعیین نیازها، مشخصات، استانداردها و معیارهای تولید محصولات است.
مهندسی ساخت و تولید با استفاده از روش‌های مهندسی معکوس، مدل‌سازی و شبیه‌سازی، طراحی تجربی و بهینه‌سازی، فرآیندهای تولید را طراحی می‌کند و بهبود می‌بخشد.
این رشته همچنین با استفاده از روش‌های نوآوری و ابداع، فرآیندهای تولید جدید و پیشرفته را ایجاد می‌کند.
مثال‌هایی از فرآیندهای تولید جدید عبارت اند از:
- تولید افزایشی یا همان چاپ سه‌بعدی
- تولید هوشمند و متصل
- تولید سبز و پایدار
- تولید سفارشی و انعطاف‌پذیر
2-4# برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید
این فرآیند شامل تعیین منابع، روش‌ها، ترتیب، زمان و هزینه‌های تولید محصولات است و اقداماتی ازجمله موارد زیر را انجام می‌دهد:
- تحلیل سیستم‌ها
- تئوری صف
- تئوری بازی
- برنامه‌ریزی خطی و غیرخطی
- برنامه‌ریزی تولید
- زمان‌بندی تولید
مهندسی ساخت و تولید همچنین با استفاده از روش‌های هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، یادگیری تقویتی و یادگیری عمیق، برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید را بهینه و هوشمند می‌کند.
3-4# انتخاب و نگهداری تجهیزات تولید
این فرآیند شامل تعیین نوع، تعداد، مشخصات، مکان و توزیع تجهیزات تولید محصولات است و در این مرحله اقداماتی ازجمله امور زیر انجام می‌شود:
- تحلیل سرمایه‌گذاری
- تحلیل چندمعیاره
- تحلیل ریسک
- تحلیل حساسیت
- انتخاب تجهیزات تولید
این رشته همچنین با استفاده از روش‌های تحلیل خرابی، تحلیل عمر، تحلیل قابلیت اطمینان و تحلیل توزیع، نگهداری تجهیزات تولید را انجام می‌دهد.
4-4# کنترل کیفیت و ایمنی تولید
این فرآیند شامل تعیین استانداردها، معیارها، روش‌ها و ابزارهای اندازه‌گیری و ارزیابی کیفیت و ایمنی تولید محصولات است.
مهندسی ساخت و تولید با اقداماتی ازجمله امور زیر در این مرحله انجام می‌شود:
- تحلیل واریانس
- تحلیل رگرسیون (Regression)
- تحلیل تجربه
- تحلیل طرح آزمایش
- تحلیل تاثیر
- کنترل کیفیت تولید
این رشته مهندسی همچنین با استفاده از روش‌های تحلیل خطر، تحلیل علت و اثر، تحلیل حادثه، تحلیل ارگونومیک و تحلیل ایمنی، کنترل ایمنی تولید را انجام می‌دهد.
5# مهارت‌ها و دانش‌های مورد نیاز برای مهندسی ساخت و تولید
همان‌طور که پیش از این اشاره کردیم این نوع مهندسی یک حوزه چندرشته‌ای و چندمهارتی است که نیازمند دانش و مهارت‌های متنوعی است.
برای موفقیت در این رشته، باید علاوه بر دانش علمی و فنی، مهارت‌های ارتباطی، تحلیلی، خلاقیت و نوآوری را نیز داشته باشید.
برخی از مهارت‌ها و دانش‌های مورد نیاز برای این رشته عبارت اند از:
1-5# مهارت‌های فنی
مهارت‌های فنی شامل دانش و توانایی در استفاده از اصول، روش‌ها، ابزارها و تکنولوژی‌های مربوط به فرآیندهای تولید هستند.
مهندسی ساخت و تولید نیازمند مهارت‌های فنی در زمینه‌های مختلفی است، مانند:
- مهندسی مکانیک، برق، شیمی، صنایع، کامپیوتر، مواد، نانو، هوافضا، پزشکی، بیوتکنولوژی و محیط‌زیست
- ریاضیات، فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی
- طراحی، مدل‌سازی، شبیه‌سازی، تحلیل و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید
- تحقیق و توسعه، نوآوری و ابداع فرآیندهای تولید جدید و پیشرفته
- برنامه‌ریزی، زمان‌بندی، انتخاب، نگهداری و کنترل تجهیزات تولید
- کنترل کیفیت، ایمنی، صرفه اقتصادی و شرایط زیست‌محیطی تولید
- استفاده از نرم‌افزارها، سیستم‌ها و شبکه‌های مربوط به تولید
2-5# مهارت‌های ارتباطی
مهارت‌های ارتباطی شامل توانایی در برقراری ارتباط مؤثر با افراد و گروه‌های مختلف در زمینه‌های مربوط به تولید هستند.
این رشته نیازمند مهارت‌های ارتباطی در زمینه‌های مختلفی می‌باشد، مانند:
- گفتاری، شفاهی، نوشتاری و غیرکلامی
- فردی، گروهی، سازمانی و بین‌فرهنگی
- ارائه، گزارش، مذاکره، مشاوره و مداخله
- گوش دادن، پرسیدن، پاسخ دادن، توضیح دادن و تفسیر کردن
- همکاری، همفکری، هماهنگی و همدلی
3-5# مهارت‌های تحلیلی
مهارت‌های تحلیلی شامل توانایی در جمع‌آوری، بررسی، ارزیابی و استنباط اطلاعات و داده‌های مربوط به تولید هستند.
این رشته نیازمند مهارت‌های تحلیلی در زمینه‌های مختلفی است، مانند:
- حل مسئله، تصمیم‌گیری، انتخاب و اجرای راه‌حل‌های مناسب برای تولید
- تشخیص، پیش‌بینی، پیش‌گیری و رفع مشکلات، خرابی‌ها، خطاها و اختلالات تولید
- اندازه‌گیری، کنترل، بهبود و ارتقای کیفیت، سرعت، دقت، ایمنی، اقتصادی و زیست‌محیطی تولید
- استفاده از روش‌ها، ابزارها و تکنولوژی‌های آماری، ریاضی، فیزیکی، شیمیایی و زیستی برای تحلیل تولید
4-5# مهارت‌های خلاقیت و نوآوری
مهارت‌های خلاقیت و نوآوری شامل توانایی در ایجاد، توسعه و اجرای ایده‌ها، راهکارها و فرآیندهای جدید و پیشرفته برای تولید هستند.
این رشته نیازمند مهارت‌های خلاقیت و نوآوری در زمینه‌های مختلفی مانند موارد زیر است:
- تفکر خلاق، نقادانه، منطقی و سیستماتیک
- تولید، ارزیابی، انتخاب و اجرای ایده‌ها، راهکارها و فرآیندهای جدید و پیشرفته برای تولید
- انطباق، تطبیق، ترکیب، تغییر و تحول ایده‌ها، راهکارها و فرآیندهای موجود برای تولید
- اکتشاف، یادگیری، آزمایش و تجربه ایده‌ها، راهکارها و فرآیندهای جدید و پیشرفته برای تولید
- اشتراک‌گذاری، انتقال، انتشار و ترویج ایده‌ها، راهکارها و فرآیندهای جدید و پیشرفته برای تولید
6# فرصت‌های شغلی و حقوق مهندسی ساخت و تولید
مهندسی ساخت و تولید یک رشته بازارپسند و پردرآمد است که فرصت‌های شغلی متنوع و جذابی را برای فارغ‌التحصیلان خود فراهم می‌کند.
این رشته در تمامی صنایع و بخش‌های اقتصادی کاربرد دارد و می‌تواند در سازمان‌ها، شرکت‌ها، کارخانه‌ها، موسسات، مراکز تحقیقاتی و آموزشی مشغول به کار شود.
برخی از مشاغل مربوط به مهندسی ساخت و تولید عبارت اند از:
- مهندس طراحی و توسعه فرآیندهای تولید
- مهندس برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید
- مهندس انتخاب و نگهداری تجهیزات تولید
- مهندس کنترل کیفیت و ایمنی تولید
- مهندس تحقیق و توسعه فرآیندهای تولید جدید و پیشرفته
- مهندس مدیریت تولید و عملیات
- مهندس مشاور تولید و بهبود عملکرد
- مدرس، استاد و پژوهشگر مهندسی ساخت و تولید
حقوق مهندسی ساخت و تولید بستگی به سطح تحصیلات، تجربه، مهارت‌ها، موقعیت شغلی و نوع صنعت دارد.
به طور کلی، می‌توان گفت که حقوق مهندسی ساخت و تولید از متوسط به بالا است.
7# بازار کار مهندسی ساخت و تولید
بازار کار مهندسی ساخت و تولید به دلیل گستردگی و تنوع فرآیندها و تکنولوژی‌های تولید، امکان انتخاب شغلی مناسب با علاقه، هدف و تخصص فرد را فراهم می‌کند.
این رشته همچنین به دلیل رشد و توسعه صنایع و نیاز به تولید کالاهای باکیفیت، ارزان و مورد نیاز بازار، امکان اشتغال پایدار و امنیت شغلی را ایجاد می‌کند.
بازار کار این رشته در کشورهای مختلف وضعیت متفاوتی دارد:
- برخی از کشورها به دلیل داشتن صنایع پیشرفته و نوآورانه، بازار کار مهندسی ساخت و تولید را بیشتر جذب می‌کنند.
- بعضی از دیگر کشورها به دلیل داشتن صنایع نوپا و در حال رشد، بازار کار مهندسی ساخت و تولید را بیشتر ایجاد می‌کنند.
- برخی دیگر نیز به دلیل داشتن صنایع قدیمی و منسوخ، بازار کار مهندسی ساخت و تولید را بیشتر نیاز دارند.
8# چالش‌ها و رضایت شغلی مهندسی ساخت و تولید
این رشته مهندسی یک رشته چالش‌برانگیز و پرتنوع است که می‌تواند برای علاقه‌مندان به تولید و نوآوری جذاب و لذت‌بخش باشد.
برخی از ویژگی‌های شغل مهندسی ساخت و تولید عبارت اند از:
- با استفاده از دانش و مهارت‌های خود، محصولات جدید و پیشرفته را طراحی کنید، توسعه و بهبود دهید و به توسعه فناوری و انتشار نوآوری کمک کنید.
- با کار در تیم‌ها و گروه‌های مختلف، ارتباطات و همکاری‌های حرفه‌ای و اجتماعی را تقویت کنید و از تجربه‌ها و دیدگاه‌های متنوع بهره ببرید.
- با دریافت حقوق مناسب و ایجاد اشتغال، از زندگی مالی و اقتصادی خود رضایت داشته باشید و به توسعه کشور و جامعه خود کمک کنید.
اما مهندسی ساخت و تولید همانند هر رشته دیگری، چالش‌ها و مشکلاتی را نیز به همراه دارد.
برخی از چالش‌ها و مشکلات این رشته عبارت اند از:
- رقابت بالا و فشار زیاد در بازار کار مهندسی ساخت و تولید
- نیاز به داشتن دانش و مهارت‌های چندرشته‌ای و چندمهارتی و به‌روزرسانی مداوم آن‌ها
- نیاز به انطباق با تغییرات و نوآوری‌های سریع و مداوم در فرآیندها و تکنولوژی‌های تولید
- نیاز به کار در ساعات طولانی و شرایط سخت و خطرناک در برخی از صنایع و کارخانه‌ها
- نیاز به رعایت استانداردها، قوانین و مقررات مربوط به کیفیت، ایمنی، اقتصادی و زیست‌محیطی تولید
- نیاز به حل مسئله، تصمیم‌گیری، انتخاب و اجرای راه‌حل‌های مناسب برای مشکلات، خرابی‌ها، خطاها و اختلالات تولید
 |
درباره نویسنده : صفورا شیری
نظرتون درباره این مقاله چیه؟
ما رو راهنمایی کنید تا اون رو کامل تر کنیم و نواقصش رو رفع کنیم.
توی بخش دیدگاه ها منتظر پیشنهادهای فوق العاده شما هستیم.
