۷ تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی

مفاهیم اشخاص حقیقی و حقوقی، نقش مهمی در تمایز و مدیریت سازمان‌ها و افراد شرکت کننده در فعالیت‌های تجاری و اجتماعی دارد.

تفاوت بین این دو مفهوم نه تنها در ماهیت حقوقی آنها نهفته؛ بلکه نشان دهنده تنوع و پیچیدگی ساختارهای سازمانی و مدیریتی در اقتصاد است.

بر این اساس، درک و تحلیل تفاوت بین اشخاص حقیقی و حقوقی به کسب و کارها و افراد کمک می‌کند تا درک جامع‌تر و عمیق‌تری از مقررات قانونی و همچنین حقوق و تعهدات خود در فرآیند عملیاتی داشته باشند.

در این مقاله به بررسی اشخاص حقیقی و حقوقی و تفاوت آنها خواهیم پرداخت.

1# اشخاص حقیقی و حقوقی

دو نوع شخصیت در قانون وجود دارند که عبارت اند از:

• شخص حقیقی
• شخص حقوقی

شخص حقیقی یک انسان عادی است که قادر به داشتن حقوق و تکالیف است در حالی که شخص حقوقی موجودی خیالی است که توسط قانون ایجاد شده و همچنین قادر به داشتن حقوق مقرر در قانون خواهد بود.

در ادامه به بررسی تعریف، ویژگی‌ها، حقوق و مسئولیت‌های اشخاص حقیقی و حقوقی خواهیم پرداخت.

1-1# تعریف و ویژگی‌های اشخاص حقیقی و حقوقی

در این بخش به بررسی تعریف و ویژگی‌های اشخاص حقیقی و حقوقی می‌پردازیم.

1) تعریف و ویژگی‌های شخص حقیقی

شخص حقیقی، انسانی است که طبق قانون شناخته شده و این شناخت مجموعه‌ای منحصر به فرد از حقوق و مسئولیت‌ها را به آنها واگذار می‌کند.

یکی از ویژگی‌های تعیین کننده یک شخص حقیقی، توانایی وی در اعمال اهلیت قانونی است، به این معنا که آنها توانایی انعقاد قرارداد، مالکیت اموال و انجام معاملات حقوقی را دارند.

علاوه بر این، اشخاص حقیقی دارای حقوق ذاتی هستند که صرفاً به واسطه وجودی که دارند به آنها اعطا شده است.

این حقوق که اغلب به عنوان حقوق بشر شناخته می‌شود، شامل حق زندگی، آزادی و جستجوی خوشبختی است.

اشخاص حقیقی همچنین از حق حریم خصوصی، آزادی بیان و حق محاکمه عادلانه برخوردار هستند.

از نظر مسئولیت، اشخاص حقیقی در قبال اعمال خود پاسخگو هستند.

از آنها انتظار می‌رود که به قانون پایبند باشند، به حقوق دیگران احترام بگذارند و به هر تعهد قراردادی که وارد می‌شوند، عمل کنند.

در صورت ارتکاب تخلف، اشخاص حقیقی می‌توانند مسئول اعمال خود اعم از مدنی و کیفری باشند.

2) تعریف و ویژگی‌های شخص حقوقی

در حالی که اشخاص حقیقی، اشخاصی هستند که توسط قانون به رسمیت شناخته شده‌اند، اشخاص حقوقی اشخاصی هستند که توسط قانون ایجاد می‌شوند و سپس به رسمیت شناخته خواهند شد.

اشخاص حقوقی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• شرکت‌ها
• سازمان‌ها
• نهادهای دولتی
• سایر نهادهای به رسمیت شناخته شده‌

برخلاف اشخاص حقیقی، اشخاص حقوقی دارای حقوق ذاتی نیستند؛ اما طبق قانون، حقوق و مسئولیت‌های خاصی برای آنها قائل شده است.

یکی از ویژگی‌های کلیدی یک شخص حقوقی، وجود حقوق مجزا از اعضا یا صاحبان آن است.

این بدان معنا است که شخص حقوقی می‌تواند به نام خود قرارداد ببندد، دارایی داشته باشد و به معاملات حقوقی بپردازد.

اشخاص حقوقی نیز توانایی شکایت را دارند که به آنها اجازه می‌دهد، اقدامات قانونی انجام دهند یا در دادگاه از خود دفاع کنند.

اشخاص حقوقی می‌توانند از طرق مختلف مانند ثبت نام، نزد مقامات دولتی یا از طریق قوانین خاص ایجاد شوند.

زمانی که آن واحد به عنوان یک شخص حقوقی شناخته شد، یک نهاد متمایز از صاحبان یا اعضای آن با حقوق و تعهدات خاص خود در نظر گرفته می‌شود.

2-1# حقوق و مسئولیت‌های اشخاص حقیقی و حقوقی

در این قسمت به بررسی حقوق و مسئولیت‌های اشخاص حقیقی و حقوقی خواهیم پرداخت.

1) حقوق یک شخص حقیقی

همانگونه که قبلا ذکر شد، اشخاص حقیقی دارای مجموعه ای از حقوق ذاتی هستند.

این حقوق، پایه و اساس آزادی فردی را تشکیل می‌دهد و توسط سیستم‌های حقوقی در سراسر جهان محافظت می‌شود.

برخی از حقوق کلیدی که اشخاص حقیقی از آن برخوردارند عبارت اند از:

• حق حیات: هر شخص حقیقی از حق اساسی زندگی برخوردار است.
  این حق تضمین می‌کند که از محرومیت خودسرانه از زندگی محافظت شده و تضمین کند که افراد از اعمال غیرقانونی که موجودیت آنها را تهدید می‌کند، رها شوند.
• حق آزادی: اشخاص حقیقی، حق آزادی شخصی دارند.
  این امر شامل آزادی انتخاب، ابراز عقیده و حرکت آزادانه در محدوده‌های قانونی می‌شود.
• حق حفظ حریم خصوصی: افراد حق حفظ حریم خصوصی دارند، به این معنا که آنها حق:

• • کنترل
  • جمع آوری
  • استفاده
  • افشای

اطلاعات شخصی خود را دارند.

این حق از افراد در برابر نفوذ غیرقانونی به زندگی شخصی آنها محافظت می‌کند.

• آزادی بیان: افراد حقیقی از آزادی بیان نیز برخوردارند که به آنها اجازه می‌دهد افکار و عقاید خود را بدون ترس از سانسور یا تلافی بیان کنند.
  این حق برای یک دموکراسی کارآمد و جامعه باز ضروری است.
• حق دادرسی عادلانه: در دعاوی حقوقی، اشخاص حقیقی از حق محاکمه عادلانه برخوردار هستند.
  این امر شامل حق استماع، حق وکالت قانونی و حق ارائه شواهد در دفاع از آنها است.

2) حقوق اشخاص حقیقی در قانون مدنی

در حوزه حقوق مدنی، شناسایی به عنوان یک شخص حقیقی نقش بسزایی دارد.

در حالی که امتیازات و حقوق خاصی را برای شما به ارمغان می‌آورد، همچنین می‌تواند مسئولیت‌هایی را ایجاد کند که برای حفظ تعادل حقوقی و اجتماعی ضروری است.

شخص حقیقی بودن در قانون مدنی به این معنا است که شما به عنوان یک انسان فردی در مقام شخصی خود شناخته می‌شوید.

این به رسمیت شناختن، در حالی که حقوق مدنی متعددی را به شما اختصاص می‌دهد، همچنین نشان دهنده تعهد شما به احترام به حقوق دیگران و پایبندی به مسئولیت‌های قانونی مشخص است.

حقوق اساسی که یک شخص حقیقی در قانون مدنی از آن برخوردار است، معمولاً عبارت اند از:

• حق زندگی و یکپارچگی بدنی
• حق کرامت و احترام
• حق حفظ حریم خصوصی
• آزادی حرکت
• حق مالکیت قانونی
• حق انعقاد قراردادها و شروع مراحل قانونی

3) آثار حقوقی اشخاص حقیقی در روابط حقوق مدنی

پیامدهای حقوقی برای اشخاص حقیقی در روابط حقوق مدنی متعدد و قابل توجه است.

این اشخاص مستقیماً به مسائل روزمره مانند موارد زیر مربوط می‌شود:

• روابط خانوادگی
• قراردادها
• حقوق مالکیت
• حتی تعهدات ارتکاب جرم

بنابراین، درک این مفاهیم می‌تواند، بسیار سودمند باشد.

پیامدهای حقوقی به آثار یا عواقبی اطلاق می‌شود که یک تصمیم، حکم یا اقدام قانونی می‌تواند بر حقوق، وظایف یا وضعیت قانونی یک شخص حقیقی داشته باشد.

به عنوان مثال، اگر یک شخص حقیقی، به دلیل سهل انگاری درگیر تصادف رانندگی شود، سپس پیامدهای قانونی می‌تواند شامل او شود و مسئولیت مدنی برای پرداخت خسارت ناشی از تصادف داشته باشد.

مفاهیم تفصیلی برای اشخاص حقیقی در روابط مدنی را می‌توان به دسته‌های زیر دسته بندی کرد:

• روابط خانوادگی: برای اشخاص حقیقی، چندین پیامد قانونی از بدو تولد ایجاد می‌شود، ازدواج و مرگ بر ساختار و مسئولیت‌های خانواده آنها تأثیر می‌گذارد.
• قراردادها: اشخاص حقیقی توانایی انعقاد قرارداد را دارند.
  با این حال، آنها باید پیامدهای بالقوه مانند تعهدات قراردادی، نقض قرارداد و عواقب آن را در نظر داشته باشند.
• حقوق مالکیت: توانایی خرید، فروش، مالکیت یا اجاره ملک همراه با تعهدات قانونی است.
  مالکیت، انتقال حقوق مالکیت و حل و فصل اختلافات ملکی است.
• بدهی‌های تخلف: اشخاص حقیقی می‌توانند از نظر قانونی در قبال اعمالی که موجب آسیب رساندن به دیگران می‌شود، مسئول شناخته شوند.
  ممکن است از آنها خواسته شود که جراحات یا خسارات ناشی از چنین اقداماتی را جبران کنند.

4) مسئولیت‌های اشخاص حقیقی

در کنار این حقوق، اشخاص حقیقی نیز دارای وظایف مربوطه هستند.

این مسئولیت‌ها عبارت اند از:

• پایبندی به قانون: از اشخاص حقیقی انتظار می‌رود که قوانین حوزه قضایی محل سکونت یا فعالیت خود را رعایت کنند.
  این مسئولیت تضمین کننده حفظ یک جامعه عادلانه و منظم است.
• احترام به حقوق دیگران: اشخاص حقیقی موظف به احترام به حقوق و آزادی‌های مربوط به سایر افراد هستند.
  این وظایف، شامل خودداری از اقداماتی است که به حقوق دیگران آسیب می‌رساند یا به آنها تجاوز می‌کند.
• انجام تعهدات قراردادی: هنگام انعقاد قراردادها، اشخاص حقیقی موظف به انجام تعهدات خود به شرح مندرج شده در قرارداد هستند.
  انجام ندادن این کار می‌تواند عواقب قانونی در پی داشته باشد.

5) حقوق یک شخص حقوقی

اشخاص حقوقی، اگرچه فاقد حقوق ذاتی هستند؛ اما طبق قانون، حقوق و مسئولیت‌های خاصی برای آن ها در نظر گرفته شده است.

این حقوق و مسئولیت‌ها بسته به ماهیت و هدف شخص حقوقی متفاوت خواهند بود.

برخی از حقوق کلیدی که اشخاص حقوقی از آن برخوردارند عبارت اند از:

• حق مالکیت: اشخاص حقوقی حق دارند به نام خود دارایی باشند.
  این حق، هم شامل اموال غیرمنقول مانند زمین و ساختمان و هم اموال شخصی مانند وسایل نقلیه و تجهیزات می‌شود.
• حق انعقاد قراردادها: اشخاص حقوقی توانایی انعقاد قرارداد و انجام معاملات حقوقی را دارند.
  این حق به آنها اجازه می‌دهد تا با طرف‌های دیگر مانند تأمین کنندگان، مشتریان و کارمندان قرارداد ببندند.
• حق بر مسئولیت محدود: در بسیاری از موارد، اشخاص حقوقی از مسئولیت محدودی برخوردار هستند، به این معنا که مسئولیت واحد تجاری جدا از مسئولیت صاحبان یا اعضای آن است.
  این امر دارایی‌های شخصی مالکان یا اعضا را از استفاده برای تأمین بدهی‌ها یا تعهدات واحد تجاری محافظت می‌کند.

6) مسئولیت‌های یک شخص حقوقی

در کنار این حقوق، اشخاص حقوقی نیز دارای وظایف مربوطه هستند.

این مسئولیت‌ها عبارت اند از:

• رعایت الزامات قانونی: اشخاص حقوقی موظف به رعایت قوانین و مقررات مربوط به فعالیت‌های خود هستند.
  این وظایف شامل گرفتن مجوزهای لازم، پرداخت مالیات و پایبندی به مقررات خاص در هر حوزه و صنعت است.
• پاسخگویی در قبال اقدامات: اشخاص حقوقی در قبال اعمال خود پاسخگو هستند و می‌توانند در قبال هرگونه آسیب یا خسارت ناشی از فعالیت‌های خود مسئول شناخته شوند.
  این وظایف شامل مسئولیت مدنی در قبال سهل انگاری یا نقض قرارداد و همچنین مسئولیت کیفری احتمالی برای اقدامات غیرقانونی است.
• شفافیت و گزارشگری: اشخاص حقوقی اغلب مسئولیت حفظ شفافیت و ارائه گزارش مالی دقیق را دارند.
  این امر مسئولیت پذیری را تضمین می‌کند و به سهامداران کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه ای بگیرند.

7) انواع مختلف اشخاص حقوقی

اشخاص حقوقی بر اساس حوزه ای که در آن فعالیت می‌کنند به آرامی از شکلی به شکل دیگر در حال گذار هستند.

شرایط اقتصادی، هنجارهای اجتماعی و چارچوب‌های نظارتی نیروهای محرکه‌‎ای هستند که ساختار و عملکرد آنها را تعیین می‌کنند.

شرکت یک نمونه کلاسیک از یک شخص حقوقی است. شرکت‌های دولتی یا خصوصی اشخاص حقوقی مستقلی هستند که از سهامداران یا مالکان آنها متفاوت است.

آنها می‌توانند:

• شکایت کنند.
• مورد شکایت قرار گیرند.
• قراردادها را منعقد کنند.
• دارایی‌ها را به دست آورند.
• طبق قانون تعهداتی داشته باشند.

در مقابل، یک مشارکت دو یا چند شخص حقیقی را به یک شخص حقوقی منفرد تبدیل می‌کند.

هر یک از شرکا نه تنها در مزایا، بلکه در تعهدات خود سهیم هستند و پیامدهای قانونی برای همه افراد ایجاد می‌شود.

• نهادهای دولتی: این نهادها وظایف نظارتی را انجام می‌دهند، سیاست‌ها را تدوین می‌کنند و به مردم خدمات ارائه می‌دهند.
  آنها به عنوان اشخاص حقوقی در مسائل مربوط به روابط قراردادی، اختلافات حقوقی و اموال عمل می‌کنند.
• موسسات غیر انتفاعی: از مؤسسات خیریه گرفته تا مؤسسات آموزشی، این مؤسسات می‌توانند، قرارداد ببندند و طبق قانون مسئول باشند.
  آنها مسئولیت حقوقی و مالی را از اعضا یا متولیان خود جدا می‌کنند.
• سازمان‌های بین المللی: نهادهایی مانند سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا بر اساس قوانین بین المللی دارای شخصیت حقوقی هستند.
  آنها می‌توانند، وارد موافقت‌نامه‌های بین المللی شده، از امتیازات دیپلماتیک برخوردار و در صورت تخلف با عواقب قانونی روبه‌رو شوند.

8) نقش اشخاص حقوقی در حقوق تجارت

شناخت نقش اشخاص حقوقی در قانون تجارت، مفهوم گسترده‌ای است.

در چشم انداز تجاری، اشخاص حقوقی در همه جا حضور دارند و وظایف اساسی را انجام می‌دهند که برای عملیات تجاری ضروری است.

اشخاص حقوقی در قلمرو حقوق تجارت عمدتاً به شرکت‌ها، شرکت‌های تضامنی و سایر انواع سازمان‌های تجاری اشاره دارد که نقش‌های مهمی را ایفا می‌کنند، یعنی:

• امضای قراردادها
• تحصیل دارایی‌ها
• متحمل شدن بدهی‌ها
• پاسخگو بودن بر اساس قانون

2# تفاوت حقوق اشخاص حقیقی و حقوقی

در حالی که اشخاص حقیقی و حقوقی هر دو دارای حقوق هستند، تفاوت‌های قابل توجهی در دامنه و کاربرد این حقوق وجود دارد.

اشخاص حقیقی دارای حقوق ذاتی هستند که به صورت جهانی به رسمیت شناخته شده و مورد حمایت قرار می‌گیرد، مانند حق زندگی، آزادی و حریم خصوصی.

این حقوق را نمی‌توان با قانون سلب یا محدود کرد، مگر در شرایط خاصی که حقوق دیگران یا منافع عمومی در خطر باشد.

از سوی دیگر، اشخاص حقوقی دارای حقوقی هستند که توسط قانون اعطا می‌شود و اغلب محدود به اهداف و فعالیت‌های خاص آنها است.

به عنوان مثال، یک شرکت ممکن است حق انعقاد قراردادها و مالکیت اموال را داشته باشد؛ اما از حقوق اساسی یک شخص حقیقی برخوردار نباشد.

حقوق اشخاص حقوقی تابع قوانین و مقررات حاکم بر تأسیس و فعالیت آنها است.

1-2# مقایسه مسئولیت بین اشخاص حقیقی و حقوقی

به همین ترتیب، وظایف اشخاص حقیقی و حقوقی در کاربرد و دامنه آنها متفاوت است.

اشخاص حقیقی در قبال پایبندی به قانون، احترام به حقوق دیگران و انجام تعهدات قراردادی خود مسئولیت کلی دارند.

این مسئولیت‌ها در تمام جنبه‌های زندگی آنها قابل اجرا است و محدود به فعالیت‌ها یا اهداف خاصی نیست.

از سوی دیگر، اشخاص حقوقی دارای وظایفی هستند که مختص جایگاه حقوقی و هدف آنها است.

به عنوان مثال، یک شرکت مسئولیت دارد که الزامات حاکمیت شرکتی را رعایت کند، سوابق مالی دقیق را حفظ و به نفع سهامداران خود عمل کند.

این مسئولیت‌ها اغلب توسط قوانین و مقررات خاص به نوع شخص حقوقی تنظیم می‌شود.

2-2# مفاهیم و محدودیت‌های حقوقی برای اشخاص حقیقی و حقوقی

وضعیت حقوقی اشخاص حقیقی و حقوقی دارای مفاهیم و محدودیت‌های مهمی است.

برای اشخاص حقیقی، وضعیت حقوقی آن‌ها، حقوق و حمایت‌های خاصی را به آنها اعطا می‌کند؛ اما آنها را مشمول تعهدات قانونی و مسئولیت‌های احتمالی نیز می‌کند.

اشخاص حقیقی به شکل کلی شخصاً در قبال اعمال خود مسئول هستند و می‌توانند از طریق مراحل قانونی پاسخگو باشند.

از سوی دیگر، اشخاص حقوقی در بسیاری از موارد مسئولیت محدودی دارند، به این معنا که مسئولیت واحد تجاری جدا از مسئولیت صاحبان یا اعضای آن است.

این محدودیت در مسئولیت از دارایی‌های شخصی مالکان یا اعضا محافظت می‌کند.

با این حال، اشخاص حقوقی مشمول الزامات قانونی، مقررات و مسئولیت احتمالی در قبال اقدامات خود هستند.

توجه به این نکته ضروری است که پیامدها و محدودیت‌های حقوقی برای اشخاص حقیقی و حقوقی بسته به حوزه قضایی و چارچوب قانونی خاص حاکم بر این اشخاص می‌تواند، متفاوت باشد.

3-2# در خصوص ظرفیت مسئولیت مدنی

اشخاص حقوقی دارای مسئولیت هستند که از طریق اسناد صادره از مراجع ذیصلاح از قبیل ثبت مشاغل، گواهی سرمایه گذاری و مواردی از این قبیل تنظیم می‌شود، در حالی که اشخاص حقیقی به صورت طبیعی دارای مسئولیت مدنی هستند.

4-2# از نظر زمان وقوع

اشخاص حقوقی با تأسیس یا اجازه تأسیس ایجاد می‌شوند، با حذف نام آنها از فهرست ثبت یا از زمان تصمیم فسخ توسط مرجع ذیصلاح، خاتمه می‌یابند، در حالی که اشخاص حقیقی از بدو تولد پدید می‌آیند و با فوت فسخ می‌شوند.

5-2# از نظر طبقه بندی

اشخاص حقوقی شامل اشخاص حقوقی تجاری و غیرتجاری می‌شوند، در حالی که اشخاص حقیقی به افراد دارای ظرفیت رفتار مدنی کامل، فاقد ظرفیت رفتار مدنی، تنها دارای قابلیت رفتار مدنی جزئی و مواردی از این قبیل طبقه بندی می‌شوند.

6-2# در مورد تابعیت

اشخاص حقوقی که طبق قوانین هر کشور تأسیس شده اند، اشخاص حقوقی در آن کشور هستند، در حالی که اشخاص حقیقی ممکن است، تابعیت همان کشور یا چند تابعیت را همزمان با هم داشته باشند.

7-2# موارد و نمونه‌های نشان دهنده تفاوت بین اشخاص حقیقی و حقوقی

برای تشریح بیشتر تفاوت‌های اشخاص حقیقی و حقوقی به چند مورد و مثال می‌پردازیم.

در اختلاف قراردادی بین دو نفر، هر شخص حقیقی شخصاً مسئول انجام تعهدات قراردادی خود خواهد بود.

دارایی‌های شخصی آنها ممکن است، برای جبران هرگونه خسارت وارده استفاده شود.

در مقابل، اگر شرکتی قراردادی را منعقد کند و به تعهدات خود عمل نکند، مسئولیت عموماً محدود به دارایی‌های شرکت خواهد بود.

صاحبان یا سهامداران شرکت شخصاً در قبال بدهی‌ها یا تعهدات شرکت مسئولیتی ندارند، مگر در شرایط خاصی که مسئولیت شخصی تحمیل می‌شود.

نمونه دیگر را می‌توان در حوزه مالکیت معنوی مشاهده کرد.

اشخاص حقیقی به عنوان پدیدآورندگان آثار اصلی، از حمایت خودکار حق چاپ برای آثار خود برخوردار هستند.

اشخاص حقوقی مانند شرکت‌ها نیز می‌توانند، دارای حق چاپ باشند؛ اما باید شرایط خاصی را رعایت کنند و مراحل قانونی را برای کسب و حمایت از حقوق مالکیت معنوی دنبال کنند.