بلایای طبیعی و بلایای انسانی می‌توانند زیرساخت‌ها و وضعیت اقتصادی جامعه را ویران کنند.
اخیراً، در نتیجه مستقیم تغییرات آب و هوایی، بلایای طبیعی بیشتری مانند آتش‌سوزی‌های جنگلی، سیل‌های گسترده، طوفان‌های استوایی بیشتر رخ می‌دهند.
مدیریت این بلایا سالانه میلیاردها دلار هزینه دارد.
علاوه بر این، جمعیت‌های فقیر به طور نامتناسبی تحت تأثیر بلایای طبیعی قرار می‌گیرند.
اگر ایمن سازی ساختمان در یک منطقه اجرا نشود و ساختمان‌های در آن منطقه مستعد خطرات ناشی از بلایایی همچون زلزله و آتش سوزی و… باشند، می‌تواند منجر به وضعیت فاجعه‌باری برای مردم ساکن در آن منطقه شود.
دولت‌ها باید برای تشدید مقررات و سیاست‌های مربوط به ایمن سازی ساختمان مداخله کنند.
رهبران کشورهای سراسر جهان باید برای مبارزه با این مسائل که بر سلامت و رفاه ما تأثیر می‌گذارند، بیشتر تلاش کنند.
جدای از دستیابی به ثبات اقتصادی، ایمن سازی ساختمان می‌تواند از تلفات جانی جلوگیری کند.
در این مقاله بیشتر به موضوع ایمن سازی ساختمان در برابر خطرات احتمالی همچون زلزله، آتش سوزی، سیل و غیره می‌پردازیم و اقدامات کلی برای ایمن سازی جهت مواجهه با این خطرات را بررسی می‌کنیم.
1# مفهوم ایمن سازی ساختمان به چه معناست؟
ایمنی حالت محافظت از آسیب است.
چنین آسیبی معمولاً ماهیت غیرعمدی دارد.
ایمنی همچنین موفقیت در کنترل خطرات شناخته شده و سایر شرایط نامطلوب برای دستیابی به سطح قابل قبولی از خطر است.
این مفهوم هم‌راستا با مفهوم امنیت که محافظت در برابر تهدیدها، خطرها و سایر اشکال آسیب عمدی ناشی از اعمال یا رفتار انسان است، به‌کار برده می‌شود.
مفهوم ایمنی هنگامی که در محیط ساخته شده به کار می‌رود، تحت عنوان ایمنی ساختمان یاد می‌شود.
ایمنی ساختمان به رویه‌ها و اقداماتی اطلاق می‌شود که برای اطمینان از اینکه کاربران یک ساختمان از قرار گرفتن در معرض خطرات رها شده از آسیب یا خطر غیرعمدی محافظت می‌شوند، انجام می‌شود.
اگرچه هر دو مفهوم ایمنی و امنیت به وضوح متفاوت هستند، کلید اساسی در هنگام توسعه رویکردی برای مدیریت امنیت و ایمن سازی ساختمان، مدیریت ریسک است.
این بدان معناست که مدیران ساختمان باید ریسک‌های شناخته شده و ناشناخته خود را شناسایی، ارزیابی و اولویت بندی کنند.
2# بهبود ایمنی ساختمان
مسائل ایمنی ساختمان عمدتاً ناشی از نوعی خطا است.
برخی از دلایل رایج عبارت اند از:
- خطای انسانی
- عدم انطباق
- عدم رعایت استانداردها
- خرابی مصالح
با توجه به بسیاری از مسائل، اولین گام‌ها هنگام طراحی برنامه‌های ایمن سازی ساختمان باید بر اصلاح آگاهی کلی ایمنی، فرهنگ و شیوه‌های افراد درگیر متمرکز شود.
با بهبود درک و مدیریت آنها از مسائل ایمنی روزمره، می‌توان حوادث را در سطوح پایین و قابل کنترل نگه داشت.
الزامات ایمنی تعریف شده نوین، بهترین سکوی پرشی برای معرفی و حفظ شیوه‌های ایمنی سازی ساختمان شما است.
برای بهبود در ایمنی خود در سیاست‌ها و فعالیت‌های ایمنی‌تان بررسی کنید که شکاف‌ها و ناکارآمدی‌ها کجاها هستند و رویه‌های پیشگیرانه را برای کمک به رفع این شکاف‌ها اجرا کنید.
سپس تمامی کاربران و ذینفعان ساختمان را آموزش داده و توانمند سازید تا در قبال اقدامات خود پاسخگو باشند.
3# ملاحظات ایمن سازی ساختمان
در زیر برخی از ملاحظاتی که باید هنگام مقاوم‌سازی ساختمان‌ها برای ایمن سازی در برابر بلایا رعایت شود، آورده شده است.
همه این عوامل ذکر شده در زیر می‌توانند ناشی از یک بلای طبیعی باشند:
1-3# زمین لرزه‌ها
زمین لرزه‌ها باعث فروریختن ساختمان‌ها می‌شوند.
با توجه به اینکه پیش‌بینی زلزله تقریباً غیرممکن است، ایجاد ساختمان‌هایی که بتوانند در برابر فعالیت لرزه‌ای مقاومت کنند، چالش برانگیز است.
با این حال، دو جز می‌تواند ساختمان‌ها را در این موارد انعطاف‌پذیرتر کند.
جداسازی پایه و میراگرهای چسبناک توزیع شده هر دو به منظور کاهش تأثیر زلزله یا سایر فعالیت‌های لرزه‌ای هستند و ساختمان‌ها را به طور کلی ایمن‌تر می‌کنند.
دمپرها و ایزولاسیون پایه به عنوان ضربه گیر عمل می‌کنند و به ویژه در مناطقی که خطر زلزله بیشتر است، احتمالاً این عناصر امکانات بیشتری را در خود جای می‌دهند.
2-3# آتش سوزی‌ها
ساختمان‌های مقاوم در برابر آتش در مناطقی که آتش‌سوزی‌های جنگلی شایع می‌باشد، بسیار مهم هستند.
برخی از اجزای ساختمانی که برای استحکام بخشی سازه‌ها در این مناطق یا هر منطقه‌ای که خشکسالی را تجربه می‌کند و بیشتر در معرض آتش‌سوزی است، استفاده می‌شود، سقف‌ها و کناره‌های غیر قابل احتراق و همچنین شکستگی‌ها و موانع آتش‌سوزی هستند.
بسیاری از قوانین ساختمانی نیازمند استفاده از مواد نسوز هستند، در حالی که آتش‌سوزی‌ها بلایای طبیعی شناخته شده‌اند، آتش‌سوزی‌ها می‌توانند به دلایل مختلف در هر جایی جرقه بزنند.
همیشه به سازندگان پیشنهاد می‌شود که ساختمان‌های نسوز در قسمت ایمن باشند.
3-3# سیل
برای املاک در مناطق خطر سیل، ایمن سازی ساختمان و تسهیل پاک‌سازی در طول بلایای طبیعی مانند سونامی، طوفان‌های استوایی یا سیل ضروری است.
پایه‌های ساختمان‌های نزدیک به مناطق سیلابی باید در برابر آب ایمن شوند و تمام مصالح ساختمانی باید مقاوم در برابر آب باشد.
در بسیاری از مناطق با خطر بالای سیل، الزامات کد ساختمانی برای محافظت از مردم ساکن در آنجا دارند.
حتی مناطقی که بارندگی‌های شدید را تجربه می‌کنند باید هنگام ساخت زیرزمین‌ها، سیل را در نظر بگیرند.
همچنین شایان ذکر است که پروژه‌های ساختمانی باید به سمت شیوه‌های پایدارتر حرکت کنند تا میزان زباله تولیدی و انتشار کربن کاهش یابد.
ترکیب پایداری با ایمن سازی در برابر بلایا برای بهره‌مندی از محیط زیست و ایمن نگه داشتن مردم در طول رویدادهای آب و هوایی بسیار مهم است.
واضح است که تغییرات آب و هوایی باعث بروز بلایای طبیعی مکرر می‌شود و هدف نهایی ایجاد سازه‌هایی است که قادر به مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی شدید هستند.
4-3# بادهای شدید
بادهای شدید می‌تواند در هر زمانی به ویژه در هنگام گردباد، طوفان، و رعدوبرق رخ دهد.
برخی از اجزای کلیدی ساختمان‌های مقاوم در برابر باد عبارت‌اند از:
- اسکلت فولادی و بلوکی
- گیره‌های طوفان
- پنجره‌های شیشه‌ای مقاوم در برابر ضربه
- و پوشش و سقف بادوام
فشار ناشی از بادهای شدید می‌تواند سقف و دیوارپوش را کنده و درها و پنجره‌ها را فرو بریزد.
نصب نماهای بیرونی آیرودینامیک، که به طور فزاینده‌ای محبوب‌تر شده‌اند، یکی از راه‌های مقاوم سازی ساختمان‌ها در برابر باد است.
در این راستا، ساختمان‌ها و سقف‌های هشت ضلعی و شش ضلعی شکل نسبت به سایر سازه‌های منظم‌تر در برابر باد مقاوم‌تر هستند.
5-3# برف
ساخت سقف نقش مهمی در مدیریت مقدار زیادی برف در ماه‌های زمستان دارد.
سقف‌های قدیمی برای تحمل بارهای برف مناسب نیستند.
برفی که روی پشت بام‌ها جمع می‌شود می‌تواند باعث آسیب احتمالی آب و نشتی شود که اتلاف گرما در ساختمان و در نتیجه یخ‌زدگی خانه را به دنبال داشته باشد.
به عنوان مثال، یک سقف مسطح در آب و هوای برفی به خوبی کار نمی‌کند و با ذوب شدن برف، هیچ جایی برای تخلیه آب اضافی وجود ندارد؛ بنابراین، ساختمان‌های مقاوم در برابر برف نیاز به سقف‌های شیب دار، ناودان‌های شفاف برای زهکشی، و تکیه گاه های تقویت کننده برای تحمل بارهای برف دارند.
4# مصالح مورد استفاده در ایمن سازی ساختمان
به نظر می‌رسد ایمن سازی ساختمان در برابر بلایای طبیعی مانند زلزله، آتش سوزی و غیره هر سال بخش مهمی از زندگی روزمره باشد.
هنگامی که می‌دانید خانه شما به‌گونه‌ای ساخته شده است که در برابر بلایا مقاوم باشد، اعتماد به نفس و راحتی شما در آرامش خواهد بود.
معماران و مهندسان در تلاش برای ساخت سازه‌های مقاوم‌تر و باکیفیت‌تر به دنبال مصالحی هستند که در ساخت‌وساز ساختمان‌ها استفاده می‌شوند تا بتوانند خانه‌ها را در برابر برخی از پیامدهای بلایای طبیعی و بلایای مصنوعی محافظت کنند.
برخی از مصالح مورد استفاده برای ایمن سازی ساختمان به صورت زیر است:
1-4# فولاد
محصولات فولادی مانند تیرها و صفحات که فولاد سازه‌ای به حساب می‌آیند، به دلیل شکل پذیری، مواد بسیار خوبی برای استحکام بخشیدن به ساختمان برای مقاومت در برابر بادهای شدید یا زلزله هستند.
به عبارت دیگر، فولاد به ساختمان‌ها اجازه می‌دهد که برخلاف آجر و بتن، بدون شکستگی یا ترک خوردن، خم شوند.
2-4# بتن
علاوه بر فولاد، مواد دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند در برابر بلایای طبیعی مقاومت کنند.
یکی از آنها بتن است.
بتن می‌تواند در برابر باد و آب ناشی از بلایای طبیعی مانند طوفان‌ها و رعد و برق‌های شدید مقاومت کند.
در واقعیت، وقتی صحبت از بادهای شدید به میان می‌آید، این زباله‌ها (مانند درختان) هستند که اغلب با باد همراه می‌شوند که بزرگ‌ترین تهدید را تشکیل می‌دهند و پتانسیل فوق‌العاده‌ای برای آسیب رساندن دارند؛ بنابراین برای جلوگیری از هرگونه آسیب در چنین شرایطی، سیستم‌های دیوار بتنی تصفیه شده در هنگام برخورد با آوار، آسیب‌های سازه‌ای را بهتر تحمل می‌کنند.
3-4# لوله‌های آب
خطوط لوله سفت و محکم در هنگام زلزله تمایل به خم شدن و شکستگی دارند که گاهی علاوه بر آسیب ساختاری منجر به آلودگی آب نیز می‌شود.
لوله‌های انعطاف‌پذیر برای ساختمان‌هایی که در مناطق زلزله خیز قرار دارند توصیه می‌شود؛ زیرا در هنگام مواجهه با مقاومت به جای شکستن خم می‌شوند و با سازه حرکت می‌کنند.
چنین راه حل‌هایی در ایمن سازی ساختمان نه‌تنها لوله‌ها را ایمن نگه می‌دارند؛ بلکه به طور بالقوه نشتی را نیز کاهش می‌دهند.
4-4# سیستم‌های میرایی
ساختمان‌های دارای سیستم میرایی یکپارچه برای جذب ضربه در هنگام زلزله در نظر گرفته شده‌اند.
بدین ترتیب شدت ارتعاشات زمانی کاهش می‌یابد که وزن قابل توجهی در بالای ساختمان قرار گیرد و به دمپرها متصل شود.
پیمانکاران ساختمان می‌توانند سیستم‌های میرایی را در کل سازه یکپارچه کنند یا آنها را در مقیاس کوچک‌تر مانند سیستم مهاربندی یک ساختمان تجاری، بسازند.
5-4# مصالح ضد آب
اگر در یک منطقه مستعد سیل زندگی می‌کنید، استفاده از مواد غیر جاذب مانند بتن، فلز یا پلاستیک برای دیوارها و کف‌پوش‌ها می‌تواند به حداقل رساندن آسیب به خانه شما کمک کند.
انواع مختلفی از عایق‌های رطوبتی بر ای قسمت‌های مختلف خانه می‌تواند ساختمان شما را از فرسودگی ناشی از باران و سیل نجات دهد.
5# اقدامات کلی برای ایمن سازی ساختمان
به‌طور کلی در هنگام وقوع بلایای طبیعی، اغلب ساختمان‌های فروریخته عامل اصلی تلفات جانی هستند که این نیاز به ایمن سازی ساختمان‌ها را بیشتر از همیشه مشهود می‌کند.
موفق‌ترین سیستم‌های مدیریت بلایای طبیعی با استراتژی متمرکز بر ریسک جامع هستند.
توصیه‌های زیر می‌تواند به شما کمک کند تا اقدامات مناسب برای ایمن سازی ساختمان را در جهت جلوگیری از آسی‌های ناشی از بلایای طبیعی انجام دهید:
1-5# سیستم حفاظت در برابر آتش غیرفعال را در ساختمان خود بگنجانید.
حفاظت از آتش غیرفعال (PFP) به طراحی و نصب مصالح و سیستم‌هایی اشاره دارد که می‌توانند در برابر گسترش آتش و دود در داخل ساختمان مقاومت کرده و آن را مهار کنند.
این سیستم ایمن سازی ساختمان، می‌تواند ایمنی و امنیت ساختمان را با به حداقل رساندن خسارت و تلفات جانی در هنگام آتش سوزی و همچنین کاهش نیاز به سیستم‌های اطفای حریق فعال مانند اسپرینکلرها و آلارم‌ها افزایش دهد.
برخی از نمونه‌های PFP شامل دیوارها، کف‌ها، سقف‌ها، درها، پنجره‌ها و پوشش‌های مقاوم در برابر آتش و همچنین موانع آتش‌سوزی، آتش‌سوزی‌ها و دمپرهای آتش‌سوزی هستند.
PFP همچنین می‌تواند با طراحی معماری ساختمان ادغام شود تا ظاهری هماهنگ و جذاب ایجاد کند.
2-5# از سازه‌های مقاوم در برابر زلزله استفاده کنید.
سازه‌های مقاوم در برابر لرزه برای مقاومت در برابر اثرات زلزله و سایر حرکات زمین طراحی شده‌اند.
آنها می‌توانند ایمنی و امنیت ساختمان را با جلوگیری یا کاهش ریزش سازه، تغییر شکل و آسیب در طول رویدادهای لرزه‌ای بهبود بخشند.
برخی از تکنیک‌های مورد استفاده برای طراحی سازه‌های مقاوم در برابر لرزه شامل استفاده از مواد و اتصالات شکل پذیر، ایجاد مقاومت جانبی و سختی کافی، جداسازی سازه از حرکت زمین و اتلاف انرژی لرزه‌ای از طریق دستگاه‌های میرایی است.
سازه‌های مقاوم در برابر لرزه نیز می‌توانند متناسب با سبک و عملکرد ساختمان و همچنین شرایط سایت و سطح خطر لرزه‌ای طراحی شوند.
3-5# پیاده سازی سیستم‌های کنترل دسترسی و نظارت
سیستم‌های کنترل دسترسی و نظارت برای نظارت و تنظیم ورود و خروج افراد و وسایل نقلیه به داخل و خارج از یک ساختمان یا یک سایت طراحی شده‌اند.
آنها می‌توانند ایمنی و امنیت ساختمان را با بازدارندگی و شناسایی دسترسی‌های غیرمجاز، نفوذ، سرقت، خرابکاری و سایر فعالیت‌های مخرب بهبود بخشند.
برخی از اجزای سیستم‌های کنترل دسترسی و نظارت شامل قفل، کلید، کارت، بیومتریک، دوربین، سنسور، آلارم، و تلفن داخلی می‌باشد.
سیستم‌های کنترل دسترسی و نظارت نیز می‌توانند به گونه‌ای طراحی شوند که با طراحی معماری ساختمان ترکیب شوند یا جذابیت بصری و هویت آن را افزایش دهند.
4-5# طراحی مقاوم در برابر انفجار را اعمال کنید.
طراحی مقاوم در برابر انفجار به طراحی و ساخت ساختمان‌ها و سازه‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند در برابر اثرات انفجار و سایر حوادث با ضربه زیاد مقاومت کنند.
طراحی مقاوم در برابر انفجار می‌تواند ایمنی و امنیت ساختمان را با محافظت از ساکنان، دارایی‌ها و عملکردهای حیاتی ساختمان در برابر صدمات، تلفات و آسیب‌های ناشی از انفجار بهبود بخشد.
برخی از عواملی که بر طراحی مقاوم در برابر انفجار تأثیر می‌گذارند عبارت اند از:
- نوع، اندازه و مکان
- فراوانی منابع انفجار احتمالی
- آسیب‌پذیری و اهمیت هدف
- بارگذاری انفجار و پاسخ سازه
- اقدامات و استراتژی‌های کاهش
طراحی مقاوم در برابر انفجار همچنین می‌تواند با طراحی زیبایی شناختی و کاربردی ساختمان و همچنین ملاحظات اقتصادی و زیست محیطی سازگار باشد.
5-5# اصول طراحی انعطاف پذیر را بپذیرید.
طراحی ارتجاعی رویکردی برای طراحی ساختمان‌ها و سازه‌هایی است که می‌توانند با خطرات و اختلالات مختلف، چه طبیعی و چه ساخته شده توسط انسان، سازگار شوند و از آنها بازیابی کنند.
طراحی انعطاف‌پذیر می‌تواند ایمنی و امنیت ساختمان را با افزایش دوام، انعطاف‌پذیری و افزونگی سیستم‌ها و اجزای ساختمان و همچنین ظرفیت و آمادگی ساکنان و مدیران بهبود بخشد.
برخی از اصول طراحی ارتجاعی شامل استفاده از مواد مقاوم و تجدید پذیر، ترکیب تنوع و مدولار بودن، بهینه سازی کارایی و عملکرد و ارتقای یکپارچگی اجتماعی و زیست محیطی است.
طراحی ارتجاعی همچنین می‌تواند با طراحی زیباشناختی و عملکردی ساختمان و همچنین ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی ذینفعان هماهنگ باشد.
نتیجه گیری
مفهوم ایمن سازی ساختمان شامل تمام اقدامات پیشگیرانه یا کاهش آسیب است که متناسب با نیازها، خواسته‌ها و اهداف حفاظتی اجرا می‌شود.
فعالیت‌های ایمن سازی ساختمان، عمدتاً اقدامات حفاظتی در برابر آتش، حفاظت از خروج اضطراری، سیستم‌های استخراج دود، کنترل دسترسی و حفاظت از سرقت هستند.
کشور ما جزو مناطق حادثه خیز است که با وقوع بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله و آتش سوزی، مثل همیشه دچار آسیب می‌شود.
وقتی در معرض این موارد قرار می‌گیریم، شانس بسیار کمی برای عبور از آن داریم.
با این حال، با اکتشافات معماری مدرن، تکنیک‌های ایمن سازی ساختمان و اقدامات ایمنی، می‌توانیم خسارات احتمالی ایجاد شده را به حداقل برسانیم.
با این حال، اگر اصول اولیه چگونگی ایمن سازی ساختمان را کاملاً نادیده بگیریم، باید خود را برای مصیبت آماده کنیم.
در هنگام وقوع بلایای محیطی، ساختمان‌ها، پل‌ها، پل‌های هوایی ممکن است به طور کامل از کار بیفتند و فرو بریزند و منجر به تلفات ویرانگر شود.
این مشکل در شهرهای توسعه یافته و در حال توسعه به دلیل شهرنشینی سریع بدتر شده است.
دوران مدرن راه‌هایی را به ما نشان داده است که سازه‌ها را هوشمندانه مهندسی کنیم تا از آسیب بلایای طبیعی جلوگیری کنیم.
بیایید امیدوار باشیم که به سمت آینده توسعه قدم برداریم، جایی که ساکنان ساختمان‌ها همیشه می‌توانند در صورت وقوع بلایای طبیعی یا حوادث با خیال راحت از آن خارج شوند.
درباره نویسنده : معصومه آذری
نظرتون درباره این مقاله چیه؟
ما رو راهنمایی کنید تا اون رو کامل تر کنیم و نواقصش رو رفع کنیم.
توی بخش دیدگاه ها منتظر پیشنهادهای فوق العاده شما هستیم.
