معرفی تحلیل رفتار متقابل و ۴ مورد از مزایای آن

تحلیل رفتار متقابل که توسط روانپزشک اریک برن توسعه یافته، شکلی از روانشناسی مدرن است که روابط و تعاملات یک فرد را بررسی می‌کند.

برن، از نظریه‌های شخصیت زیگموند فروید الهام گرفت و آنها را با مشاهدات خود از تعامل انسانی ترکیب کرد تا تجزیه و تحلیل معاملاتی را توسعه دهد.

در این نوع درمان، می‌توان از تحلیل رفتار متقابل برای پرداختن به تعاملات و ارتباطات با هدف ایجاد و تقویت این ایده استفاده کرد که هر فرد ارزشمند بوده و ظرفیت تغییرات مثبت و رشد شخصی را دارد.

در این مقاله به بررسی تحلیل رفتار متقابل، اصول، کاربرد، انواع، اهداف و مزایای تحلیل رفتار متقابل خواهیم پرداخت.

1# تحلیل رفتار متقابل چیست؟

تحلیل رفتار متقابل یک روش روانکاوانه برای رمزگشایی تعاملات برای به دست آوردن بینش و درک بیشتر در مورد رفتارهای خاص بوده که شامل ارتباط کلامی و غیرکلامی است.

تحلیل رفتار متقابل (TA) یک زمینه جذاب در روانشناسی اجتماعی است که چارچوبی عملی برای درک رفتار انسان و بهبود روابط بین فردی فراهم می‌کند.

مدل تحلیل رفتار متقابل با مدل‌های انتقال و تعامل از جنبه‌های مهمی متفاوت است، از جمله:

• مفهوم سازی ارتباط
• نقش فرستنده و گیرنده
• نقش زمینه

مدل تحلیل رفتار متقابل، ارتباط را به عنوان فرآیندی توصیف می‌کند که در آن ارتباط گیرندگان واقعیت‌های اجتماعی را در زمینه‌های اجتماعی، رابطه‌ای و فرهنگی ایجاد می‌کنند.

در این مدل، افراد فقط برای تبادل پیام ارتباط برقرار نمی‌کنند؛ بلکه:

• روابط ایجاد می‌کنند.
• اتحاد بین فرهنگی تشکیل می‌دهند.
• خودپنداره را شکل می‌دهند.
• برای ایجاد جوامع با دیگران در گفتگو شرکت می‌کنند.

ارتباط به ساختن واقعیت‌های هر فرد کمک می‌کند به جای برچسب زدن به افراد به‌ عنوان فرستنده و گیرنده، افراد در یک برخورد ارتباطی به عنوان ارتباط ‌دهنده شناخته می‌شوند.

بر خلاف مدل تعامل که پیشنهاد می‌کند، افراد موقعیت‌های فرستنده و گیرنده را جایگزین کنند، مدل تراکنش نشان می‌دهد که شما همزمان فرستنده و گیرنده هستید.

به عنوان مثال، هنگامی که برای اولین بار با یک مشتری ملاقات کنید، پیام‌های شفاهی می‌فرستید که می‌گوید سلام، کی هستید و چرا آنجا هستید.

قبل از این که معرفی خود را تمام کنید، مشتری به صورت غیرکلامی واکنش نشان می‌دهد.

برای شروع دریافت و رمزگشایی پیام‌های غیرکلامی مشتری، تا پایان ارسال پیام شفاهی خود صبر نکنید.

در عوض، به صورت همزمان پیام شفاهی خود را ارسال و پیام‌های غیرکلامی مشتری را دریافت می‌کنید.

این امر یکی از اجزای مهم این مدل است؛ زیرا کمک می‌کند بفهمید چگونه می‌توانید ارتباطات خود را تطبیق دهید.

1-1# سه ایگو در تحلیل رفتار متقابل

سه ایگوی تحلیل رفتار متقابل عبارت اند از:

• والد: رفتار به روشی که ما از رفتار والدین خود می‌آموزیم و واکنش نشان می‌دهیم.
• بالغ: استفاده از منطق و شواهدی که برای هدایت رفتار خود و نه احساساتی شدن استفاده می‌کنیم.
• کودک: شامل بازنمایی رفتارهای کودکانه در بزرگسالی است.

هدف TA کمک به افراد برای تقویت حالت خود بزرگسالی و تقویت ارتباطات خود با سایر افراد است.

2# مفاهیم کلیدی و اصول تحلیل رفتار متقابل

مفاهیم کلیدی تحلیل رفتار متقابل عبارت اند از:

• رفتار و رفتار متقابل: چگونه خاطرات و روابط گذشته می‌تواند بر روابط فعلی شما تأثیر بگذارد.
• پدیدارشناسی: بیان این مسئله که چگونه ادراک فردی ما می‌تواند بر نحوه انجام روابط تأثیر بگذارد.
• حالات ایگو: شامل مدل‌های ساختاری و عملکردی در تحلیل رفتار متقابل است.
• ساختاری: ایده اصلی حالات ایگو است.
• عملکردی: نحوه به کارگیری نظریه حالات ایگو است.
• اسکریپت‌های زندگی: بیان این که چگونه پیام‌هایی که در کودکی دریافت می‌کنیم به ما کمک می‌کند تا دیدگاهی نسبت به خود و دیگران ایجاد کنیم که از طریق درمان می‌توانیم آن را تغییر دهیم.
• بازی‌ها: چگونه یکسری از تعاملات بین دو یا چند نفر از الگوها و نتایج قابل پیش بینی پیروی می‌کنند.
• احساسات راکتی: احساساتی که کودک می‌آموزد، قابل قبول یا دلخواه هستند که برای جایگزینی احساسات واقعی که ممکن است والدین غیرقابل قبول بدانند، استفاده می‌شوند.

مراجعان تشویق می‌شوند تا تکالیف خود را انجام داده و ارزیابی کنند که درمان برای آنها چگونه کار می‌کند.

درمانگر، گذشته فرد و چگونگی تأثیر آن بر اینجا و اکنون را تجزیه و تحلیل می‌کند، به همین دلیل است که به عنوان یک فرم درمان با دستورالعمل فعال شناخته می‌شود.

درمانگران TA بر این باور هستند که رویدادهای زندگی گذشته (چیزهایی که شاید در دوران کودکی اتفاق افتاده) کلید درک مشکلات فعلی ما هستند.

3# کاربردهای تحلیل رفتار متقابل

کاربردهای تحلیل رفتار متقابل عبارت اند از:

• روان درمانی و مشاوره: درمانگران از تحلیل رفتار متقابل برای کمک به مراجعان برای کشف روابط و تعارضات درونی خود، تسهیل بینش شخصی و شفای عاطفی استفاده می‌کنند.
• آموزش: معلمان می‌توانند اصول تحلیل رفتار متقابل را برای تقویت پویایی کلاس درس، درک رفتار دانش آموزان و بهبود ارتباط با دانش آموزان و والدین به کار گیرند.
• توسعه سازمانی: در محیط‌ های تجاری، تحلیل رفتار متقابل می‌تواند برای تیم‌ سازی، آموزش مدیریت و بهبود ارتباطات در محل کار استفاده شود که به ایجاد فرهنگ سازمانی سالم‌تر می‌انجامد.
• کوچینگ: مربیان اغلب از تحلیل رفتار متقابل برای کمک به مشتریان برای شناسایی باورها و رفتارهای محدود کننده استفاده می‌کنند و آنها را قادر می‌سازد به اهداف شخصی و حرفه‌ای دست یابند.
• مدیریت تعارض: تحلیل رفتار متقابل را می‌توان در فرآیندهای میانجیگری به کار گرفت تا به طرف‌های متعارض کمک کند تا دیدگاه‌های یکدیگر را درک کرده و در جهت حل متقابل تلاش کنند.

4# انواع تحلیل رفتار متقابل

از زمان مرگ اریک برن در سال 1970، تحلیل رفتار متقابل در مسیرهای نظری متفاوتی توسعه یافته که گاهی اوقات به آن مدرسه می‌گویند و شامل موارد زیر است:

• مکتب کلاسیک: گاهی به آن تحلیل رفتار متقابل مناسب نیز گفته می‌شود، شامل تجزیه و تحلیل حالت نفس، اسکریپت‌های زندگی و تجزیه و تحلیل بازی است، مفهوم اصلی مبتنی بر کار اریک برن، کلود اشتاینر و چند تن از همکاران نزدیک است.

• مدرسه تصمیم گیری مجدد: توسط باب و مری گولدینگ که تحلیل رفتار متقابل را با گشتالت ادغام کردند تا ابزاری قدرتمند و پر جنب و جوش برای تغییر شخصی ایجاد کنند.

• مدرسه کاتکسیس: در ابتدا توسط ژاکی شیف استفاده می‌شد که با افرادی با مشکلات شدید سلامت روان، کار می‌کرد.
  رویکرد او بسیار بحث برانگیز و مبتنی بر نظریه فرزندپروری رادیکال بود.

مدارس مدرن تحلیل رفتار متقابل به عنوان موج دوم نامیده می‌شوند و به صورت قابل توجهی روی تمرین تحلیل رفتار متقابل در سال‌های اخیر تأثیر گذاشته اند.

پزشکان این ایده‌های جدید را با مدرسه کلاسیک ترکیب می‌کنند تا رویکردی معاصر و مبتنی بر تحقیق برای کار مشتری ایجاد کنند و شامل موارد زیر است:

• مکتب رابطه‌ای: توسط شارلوت سیلز و هلنا هارگادن در کتاب خود با نام تحلیل رفتار متقابل یک دیدگاه رابطه، ترسیم شده است.
  این مکتب به شدت بر این ایده انسان گرایانه تکیه کرده که رابطه درمانی و همدلی در فرآیند درمان نقش اساسی دارند.
• روان درمانی یکپارچه: توسعه یافته توسط ریچارد ارسکین بوده و همانند مکتب رابطه‌ ای، این رویکرد بر ماهیت همدلانه رابطه در کمک به مراجعان برای بازیابی بخش‌هایی از خود که به دلیل تجارب آسیب ‌زا گم یا تکه ‌تکه می‌شوند، تأکید می‌کند.

5# هدف از تحلیل رفتار متقابل

اریک برن بیان کرد که هدف تحلیل رفتار متقابل، خودمختاری است.

برن خودمختاری را به سه جز تقسیم کرد:

• آگاهی
• خودانگیختگی
• ظرفیت صمیمیت

در ادامه هر یک از این اهداف را به صورت مجزا بررسی خواهیم کرد.

1-5# آگاهی

آگاهی توانایی ارزیابی موقعیت برای آنچه که وجود دارد، است.

وقتی متوجه شدید که در حالت من بالغ خود هستید، تصمیماتی که در یک موقعیت می‌گیرید، بر اساس واقعیت اینجا و اکنون چیزی است که با آن رو به رو خواهید شد.

در حالت کودک و ایگوی والدین ارزیابی‌های شما از گذشته شما شکل گرفته اند. تاریخ به بیرون درز می‌کند.

بنابراین شما به یک موقعیت اینجا و اکنون پاسخی تاریخی داده و واکنش نشان می‌دهید.

وقتی آگاه هستید که با آن تاریخچه شکل گرفته، همراه نشوید، بنابراین می‌توانید، پاسخ دهید.

به عنوان مثال، باب همیشه وقتی به دفتر رئیس فرا خوانده می‌شود، احساس اضطراب و عصبانیت می‌کند، حتی اگر رئیس زنی منطقی باشد که هرگز با او رفتار بدی نداشته است.

می‌توان گفت که باب انتقال به سمت رئیس خود را تجربه می‌کند و تجربیات گذشته خود را از مشکل داشتن در مدرسه و زمانی که به دفتر رئیس فراخوانده می‌شود را دوباره زنده می‌کند.

اگر او بتواند به حالت من بالغ خود برود و رئیس را همانگونه که هست ببیند، یک زن معقول و نه معلم قدیمی خود، احتمالاً در کار عملکرد بهتری خواهد داشت و زندگی را رضایت بخش‌تر خواهد کرد.

2-5# خودانگیختگی

این هدف در این باره است که بتوانید کارهایی را انجام دهید که واقعاً شما را در زندگی هیجان زده می‌کند، بدون این که تاریخ عقب بماند.

این همان احساسی است که وقتی واقعاً در منطقه با موارد مورد نظر خود هستید به شما دست می‌دهد.

احساس حضور کامل می‌کنید. به نظر می‌رسد زمان بدون توجه می‌گذرد.

3-5# ظرفیت صمیمیت

چیزی که همه انسان‌ها آرزوی آن را دارند، چیزی که ما از زندگی بیشتر می‌خواهیم، صمیمیت است.

برن صمیمیت را به عنوان یک رابطه صریح، بدون بازی با دادن و گرفتن رایگان متقابل و بدون بهره برداری تعریف کرد.

در این تعریف کمی زبان تحلیل رفتار متقابل وجود دارد.

در زبان روزمره ما اغلب صمیمیت را با رابطه جنسی یا روابط عاشقانه مرتبط می‌کنیم.

منظور ما در این زمینه این موارد نیست. شما می‌توانید با هر کسی صمیمی باشید.

شما می‌توانید صادقانه و آشکار (از حالت من بالغ) با:

• دوستان
• بچه‌ها
• شریک زندگی
• همکاران

خود صحبت کنید و گفتگوهای صمیمی زیادی در درمان ادامه دارد.

یک بار دیگر این احتمال وجود دارد که شما این را تجربه کرده باشید.

این که شما در حین صحبت با کسی که برای او ارزش قائل هستید، این ارتباط را احساس کرده‌اید.

هدف از تحلیل رفتار متقابل این است که بتوانید، این کار را بیشتر انجام داده بدون این که خاطرات و وقایع قدیمی مانعی برای شما ایجاد کنند.

بنابراین، به صورت خلاصه، هدف از تحلیل رفتار متقابل این است که به شما کمک کند از اینجا و اکنون آگاهی بیشتری داشته باشید تا بتوانید تصمیمات آگاهانه ای در مورد رفتار خود بگیرید؛ برای این که بتوانید به صورت کامل با خود در ارتباط بوده و بتوانید به شکلی کامل با دیگران ارتباط برقرار کنید بدون این که سابقه ای در دوستی داشته باشید.

این خود مختاری است.

6# چه کسانی می‌توانند از آموزش تحلیل رفتار متقابل بهره مند شوند؟

به دلیل تمرکز دو نفره، تجزیه و تحلیل تراکنش ابزاری عالی برای درک خود و دیگران است و طیف وسیعی از افراد از همه طبقات زندگی می‌توانند از درک تحلیل رفتار متقابل بهره مند شوند.

آموزش تحلیل رفتار متقابل می‌تواند تقریباً به هر کسی در بهبود مهارت‌های ارتباطی و بین فردی، روابط و همچنین در توسعه خودآگاهی و رشد شخصی کمک کند.

تحلیل رفتار متقابل می‌تواند به ویژه برای موارد زیر مفید باشد:

• پرسنل منابع انسانی
• رهبری و مدیریت
• معلمان و مربیان
• والدین
• مربیان و درمانگران

در ادامه این نقش‌ها و مزایایی که تحلیل رفتار متقابل برای هر کدام ارائه می‌دهد را بررسی می‌کنیم.

1-6# پرسنل منابع انسانی

تحلیل رفتار متقابل به ویژه برای پرسنل منابع انسانی ارزشمند است؛ زیرا به آنها اجازه می‌دهد تا تعاملات بین فردی در سازمان را تجزیه و تحلیل و تقویت کنند.

با تسهیل درک عمیق تر نیازها و رفتارهای افراد، تحلیل رفتار متقابل به متخصصان منابع انسانی کمک می‌کند تا روابط محل کار را بهبود بخشند و یک محیط کاری مثبت و مشارکتی را تقویت کنند.

متخصصان منابع انسانی از تحلیل رفتار متقابل برای شناسایی و مقابله با چالش‌های ارتباطی و روابط در محل کار به صورت فعال استفاده می‌کنند.

درک حالات ایگو آنها را قادر می‌سازد تا الگوهای رفتاری را بشناسند و به مسائل بالقوه قبل از تشدید آنها بپردازند.

به عنوان مثال، اگر یک کارمند به شکلی مداوم با استفاده از حالت والد خود ارتباط برقرار کند، ممکن است ناآگاهانه لحنی تحقیرآمیز را منتقل کند و بر تعاملات همکاران تأثیر منفی بگذارد.

با راهنمایی کارکنان برای برقراری ارتباط بیشتر از حالت من بزرگسالان، متخصصان منابع انسانی می‌توانند محیط کاری مشارکتی و محترمانه تری را ایجاد کنند.

2-6# رهبری و مدیریت

تحلیل رفتار متقابل می‌تواند دارایی ارزشمندی برای رهبران و مدیران باشد.

این امر می‌تواند به آنها کمک کند تا:

• سبک ارتباطی خود را با موقعیت‌های مختلف درک کنند.
• آنها را با شرایط مختلف تطبیق دهند.
• یک محیط کاری مثبت ایجاد کنند.
• به اعضای تیم انگیزه دهند.
• به صورت مؤثر مربیگری کنند.

درک تحلیل رفتار متقابل می‌تواند به اثربخشی شما به عنوان یک مدیر، همتا و ارتباط دهنده کمک کند.

همچنین رویکردی برای تقویت ارتباطات تیمی، اجتناب از موارد ارتباط ضعیف و توسعه روابط سازنده تر ارائه می‌دهد.

علاوه بر این، از آنجایی که تحلیل رفتار متقابل تشویق به خود اندیشی و درون نگری می‌شود، از طریق درک عمیق‌تر از الگوهای ارتباطی و انگیزه‌های خود، مدیران می‌توانند انتخاب‌های آگاهانه‌تری در مورد نحوه تعامل خود با دیگران داشته باشند.

3-6# معلمان و مربیان

درک بهتر از این که چه کسی هستیم و چگونه ارتباط داریم، نحوه یادگیری ما و کمک به دیگران را بهبود می‌بخشد.

تحلیل رفتار متقابل یک ابزار قدرتمند در کلاس درس است؛ زیرا به یادگیری بیشتر در مورد رشد انسانی، شخصیت و الگوهای ارتباطی کمک کرده و مربیان را با درک عمیق تری از نحوه تعامل و یادگیری افراد مجهز می‌کند.

برای مربیان، درک روانشناسی مبادله ای به معنای هماهنگی با پاسخ‌ها و رفتارهای دانش آموزان است که امکان تعدیل آگاهانه در روش‌های تدریس و سبک‌های ارتباطی را فراهم می‌کند تا تعاملات مؤثرتری را تقویت کنند.

از طریق تحلیل رفتار متقابل، مربیان یک چارچوب ساختاریافته برای پیمایش پویایی‌های اجتماعی در کلاس و پرورش یک فضای حمایتی برای یادگیری بهینه به دست می‌آورند.

به عنوان مثال، با استفاده از حالات نفس، یک مربی می‌تواند بفهمد که در تفکر، احساس و رفتار دانش آموزان چه می‌گذرد و به جای واکنش، به آنها پاسخ دهد.

4-6# والدین

تحلیل رفتار متقابل همچنین می‌تواند، برای بهبود پویایی خانواده، به ویژه در فرزندپروری استفاده شود.

اصول روانشناسی تعاملی را می‌توان برای بهبود ارتباطات بین اعضای خانواده، درک تعاملات والدین و فرزند و تقویت پویایی خانواده سالم تر استفاده کرد.

5-6# مربیان و درمانگران

تحلیل رفتار متقابل (TA) بینش‌های ارزشمندی را برای مربیان ارائه می‌دهد و آنها را قادر می‌سازد تا از طریق مشاهده نشانه‌های کلامی و غیرکلامی، شخصیت مشتریان خود را بهتر درک کنند.

با استفاده از این درمان، یک مربی می‌تواند، نیازهای مشتری را رمزگشایی کند، رویکرد آنها را به گونه مؤثرتری تنظیم و ارتباط را به گونه ای عمیق تر تقویت کند.

در محیط‌های درمانی، درمان تعاملی به عنوان یک ابزار قدرتمند برای افزایش خودآگاهی در بین افراد عمل می‌کند.

درمانگران با کمک به آنها با کاوش عمیق‌تر در رفتارها، واکنش‌ها و احساسات خود، می‌توانند به مراجع کمک کنند تا بینش عمیقی نسبت به خود کسب کنند.

این بینش‌ها می‌تواند آنها را برای هدایت تعاملات روزمره با بهبود مهارت‌های ارتباطی و هوش هیجانی توانمند کند.

7# مزایای تحلیل رفتار متقابل

آموزش تحلیل رفتار متقابل در موقعیت‌های مختلف ارزشمند بوده و بینش‌های عملی را در مورد تعاملات انسانی و توسعه شخصی ارائه می‌دهد.

در این بخش به بررسی جنبه‌های مختلفی از زندگی خواهیم پرداخت که تحلیل رفتار متقابل می‌تواند در آنها مفید باشد.

1-7# بهبود روابط

تحلیل رفتار متقابل در بهبود روابط به صورت زیر است:

• تحلیل رفتار متقابل به عنوان یک ابزار مفید برای درک پویایی روابط عمل می‌کند.
• این بهبود به افراد اجازه می‌دهد تا الگوهای ارتباطی را که مانع از برقراری ارتباط می‌شوند، تشخیص و تغییر دهند.
• شناسایی تراکنش‌های متقاطع یا مخفی کاتالیزوری برای بهبود رفتار و ارتباطات بهتر می‌شود.

2-7# تقویت مهارت‌های بین فردی

تحلیل رفتار متقابل در تقویت مهارت بین فردی به صورت زیر است:

• تحلیل رفتار متقابل بینش‌هایی را در مورد ساختار روابط چالش برانگیز ارائه می‌دهد.
• با دانش تحلیل رفتار متقابل، افراد می‌توانند، چالش‌های ارتباطی و مسائل را حل کرده و روابط را شفاف کنند.
• درک به دست آمده از تحلیل رفتار متقابل به ارزیابی این مورد که آیا یک رابطه باید ادامه یابد یا خیر، کمک کرده و به زندگی راحت‌تر و رضایت بخشی می‌انجامد.

3-7# خودشناسی و رشد شخصی

تحلیل رفتار متقابل در خودشناسی و رشد شخصی عبارت است از:

• به ویژه برای کسانی که با مشکلات سلامت عاطفی یا روانی رو به رو هستند، تحلیل رفتار متقابل به بررسی پویایی‌های اساسی تعاملات می‌پردازد.
• درک این پویایی‌ها باعث ارتقای خودآگاهی و حمایت از رشد شخصی با پرداختن به علل ریشه‌ای چالش‌ها می‌شود.

4-7# بهبود ارتباطات

تحلیل رفتار متقابل در بهبود ارتباط به شرح زیر است:

• تحلیل رفتار متقابل به عنوان یک کاتالیزور برای اصلاح مهارت‌های ارتباطی و تقویت ارتباطات عمل می‌کند.
• به ویژه برای کسانی که با اضطراب اجتماعی یا مشکلات در ایجاد روابط، سر و کار دارند، مفید است.
• در بهبود ارتباطات، پرداختن به چالش‌های عاطفی یا تعمیق درک خود، تحلیل رفتار متقابل ابزاری عملی برای موفقیت شخصی و حرفه ای است.

به صورت خلاصه، تحلیل رفتار متقابل فرصتی برای درک و بهبود الگوهای ارتباطی در محیط‌ های حرفه‌ای و شخصی ارائه می‌دهد.

تأثیر آن فراتر از ارتباطات است و بر جنبه‌های شخصی و حرفه ای زندگی تأثیر مثبت می‌گذارد.