انتقادپذیر بودن فقط به معنای عیب‌جویی نیست؛ بلکه به معنای ارزیابی شواهد از منابع مختلف و نتیجه‌گیری مستدل است.
شما ممکن است در نتیجه تجزیه‌وتحلیل خود، به این نتیجه برسید که یک مدرک خاص قوی نیست یا با نتیجه‌گیری موافق نیستید؛ اما باید بتوانید بیان کنید که چرا به این دیدگاه رسیده‌اید و آن را در تصویر بزرگ‌تری از ادبیات بگنجانید.
تفکر نقادانه، فراتر از توصیف چیزهایی است که در سخنرانی‌ها شنیده‌اید یا آنچه خوانده‌اید.
این شامل ترکیب، تجزیه‌وتحلیل و ارزیابی آنچه آموخته‌اید برای توسعه استدلال یا موضع خود است.
با این حال، تفکر نقادانه به این معنا نیست که فقط به دنبال مهم‌ترین جنبه‌های یک موضوع باشید یا فقط به نقد ایده‌ها بپردازید.
کلمه “انتقادی” در زمینه‌های مختلف می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد.
مثلاً می‌تواند به اهمیت چیزی اشاره کند یا به معنای اشاره به جنبه‌های منفی چیزی، یعنی انتقاد از چیزی باشد.
در این مقاله به موضوع تفکر نقادانه پرداخته و اصول و ویژگی‌های تفکر انتقادی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
1# تفکر نقادانه چیست؟
تفکر انتقادی، در نظریه آموزشی، شیوه شناخت با استفاده از استدلال مشورتی و بررسی بی‌طرفانه اطلاعات برای رسیدن به راه‌حل ممکن برای یک مشکل است.
از دیدگاه مربیان، تفکر نقادانه هم مجموعه‌ای از مهارت‌های منطقی را در بر می‌گیرد که می‌توان آنها را آموزش داد.
اصطلاح تفکر نقادانه توسط جان دیویی فیلسوف و مربی آمریکایی در کتاب چگونه فکر می‌کنیم (1910) ابداع شد و توسط جنبش آموزش مترقی به عنوان یک هدف آموزشی اصلی که جایگزینی مدرن پویا برای روش‌های آموزشی سنتی مانند حفظ یادداشت ارائه می‌کرد، پذیرفته شد.
تفکر نقادانه یک مهارت کلیدی است که باید در تمام جنبه‌های تحصیلی شما اعمال شود.
به عنوان یک دانشجوی دانشگاه، باید بتوانید درباره منابع و اطلاعاتی که در کار خود استفاده می‌کنید، انتقادی فکر کنید.
هنگام خواندن آثار دیگران باید سؤالات درستی بپرسید.
نوشته شما باید نشان دهد که شما توانایی سنجش استدلال‌ها و دیدگاه‌های مختلف و استفاده از شواهد را دارید تا به شما کمک کند نظرات، استدلال‌ها، نظریه‌ها و ایده‌های خود را شکل دهید.
تفکر نقادانه در مورد پرسش کردن و یادگیری با ذهن باز است.
در زمینه دانشگاهی، تفکر نقادانه بیشتر با استدلال همراه است.
ممکن است از شما خواسته شود که به طور انتقادی در مورد استدلال‌های دیگران فکر کنید یا استدلال‌های خود را ایجاد کنید؛ بنابراین برای تبدیل‌شدن به یک متفکر نقادانه بهتر، باید یاد بگیرید که چگونه:
- هدف و زمینه فکری خود را روشن کنید.
- منابع اطلاعاتی خود را زیر سؤال ببرید.
- تجزیه‌وتحلیل منابع و استدلال آنها را انجام دهید.
- ارزیابی استدلال‌های دیگران را مورد بررسی قرار دهید.
- استدلال‌های خود را ایجاد یا ترکیب کنید.
مهارت‌ها و ویژگی‌های تفکر نقادانه به هم مرتبط هستند و باید با هم کار کنند تا تفکر نقادانه شما مؤثر باشد.
2# ویژگی‌های تفکر انتقادی
مهارت‌ها و ویژگی‌های تفکر نقادانه به هم مرتبط هستند و باید با هم کار کنند تا تفکر نقادانه شما مؤثر باشد.
هشت ویژگی اولیه تفکر نقادانه شامل موارد به‌صورت زیر تعریف شده است:
- پرسیدن سؤال
- تعریف مشکل
- بررسی شواهد
- تجزیه‌وتحلیل مفروضات و سوگیری‌ها
- اجتناب از استدلال احساسی
- اجتناب از ساده‌سازی بیش از حد
- در نظر گرفتن سایر تفاسیر
- تحمل ابهام
در بررسی‌های بعدی توسط محققان، پرداختن به ابهام نیز به عنوان بخش اساسی تفکر نقادانه معرفی شده است.
یکی دیگر از ویژگی‌های تفکر نقادانه که توسط بسیاری از منابع شناسایی شده است، فراشناخت است.
فراشناخت اندیشیدن به تفکر خود است.
به طور مشخص‌تر، «فراشناخت آگاهی از تفکر فرد در حین انجام وظایف خاص و سپس استفاده از این آگاهی برای کنترل کاری است که انجام می‌دهد».
بیر در کتاب «تفکر انتقادی» به طور مفصل آنچه را که به‌عنوان جنبه‌های اساسی تفکر نقادانه می‌بیند، توضیح می‌دهد.
اینها عبارت‌اند از:
1-2# گرایش‌ها
متفکران انتقادی شکاک هستند، دید باز دارند، برای منصف بودن ارزش قائل هستند، به شواهد و استدلال احترام می‌گذارند، به وضوح و دقت احترام می‌گذارند، به دیدگاه‌های مختلف نگاه می‌کنند و زمانی که عقل آنها را به انجام این کار هدایت کند، موضع خود را تغییر خواهند داد.
2-2# معیارها
برای تفکر نقادانه باید معیارهایی را اعمال کرد.
نیاز به داشتن شرایطی که باید رعایت شود تا چیزی باورپذیر ارزیابی شود.
اگرچه می‌توان استدلال کرد که هر حوزه موضوعی معیارهای متفاوتی دارد، برخی استانداردها برای همه موضوعات اعمال می‌شود.
3-2# برهان
برهان عبارت یا گزاره‌ای است با شواهد پشتیبان.
تفکر نقادانه شامل شناسایی، ارزیابی و ساختن استدلال است.
4-2# استدلال
استدلال توانایی استنتاج نتیجه از یک یا چند فرض است.
برای انجام این کار نیاز به بررسی روابط منطقی بین عبارات یا داده‌ها است.
5-2# نقطه نظر
نقطه نظر نحوه نگرش فرد به جهان که ساختار معنا را شکل می‌دهد.
در جستجوی فهم، متفکران انتقادی به پدیده‌ها از دیدگاه‌های مختلف می‌نگرند.
6-2# رویه‌های اعمال معیارها
سایر انواع تفکر از یک رویه کلی استفاده می‌کنند.
تفکر نقادانه از بسیاری از رویه‌ها استفاده می‌کند.
این رویه‌ها شامل پرسیدن سؤال، قضاوت و شناسایی مفروضات است.
3# الگویی برای تفکر نقادانه
تفکر نقادانه یک مهارت مهم زندگی و بخشی ضروری از مطالعات دانشگاهی است.
محور تفکر نقادانه، پرسیدن سؤالات معنادار است.
مدل سه‌مرحله‌ای زیر که از LearnHigher اقتباس شده است، به شما کمک می‌کند سؤالاتی را برای درک، تجزیه‌وتحلیل و ارزیابی چیزی مانند منبع اطلاعات ایجاد کنید.
1-3# توصیف
با شروع مرحله توصیف، سؤالاتی از قبیل: چیست؟ کجا؟ چرا؟ و چه کسی؟ به شما کمک می‌کند که زمینه را ایجاد کنید.
به‌عنوان‌مثال، اگر در حال مطالعه یک مقاله ژورنالی هستید، ممکن است سؤالاتی مانند:
- چه کسی این را نوشته؟
- در مورد چیست؟
- کی نوشته شد؟
- هدف مقاله چیست؟
اگر به مشکلی فکر می‌کنید، ممکن است بپرسید:
- این مشکل برای چیست؟
- چه کسانی را درگیر یا تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟
- چه زمانی و کجا این اتفاق می‌افتد؟
این نوع سؤالات منجر به پاسخ‌های تشریحی می‌شود.
اگرچه توانایی توصیف چیزی مهم است؛ اما برای توسعه واقعی درک و تعامل انتقادی شما، باید فراتر از این نوع سؤالات حرکت کنیم. این شما را وارد مرحله تجزیه‌وتحلیل می‌کند.
2-3# تجزیه‌وتحلیل
در اینجا شما سؤالاتی از قبیل: چگونه؟ چرا؟ و اگر چه؟
به شما کمک می‌کند تا روش‌ها و فرایندها، دلایل و علل و گزینه‌های جایگزین را بررسی کنید.
به عنوان مثال، اگر در حال مطالعه یک مقاله ژورنالی هستید، ممکن است بپرسید:
- تحقیق چگونه انجام شد؟
- چرا این نظریه‌ها مطرح می‌شود؟
- روش‌ها و نظریه‌های جایگزین کدام‌اند؟
اگر به مشکلی فکر می‌کنید، ممکن است بپرسید:
- عوامل مؤثر در ایجاد مشکل چیست؟
- چگونه ممکن است یک عامل بر دیگری تأثیر بگذارد؟
- اگر یک عامل حذف یا تغییر یابد چه؟
پرسیدن این سؤالات به شما کمک می‌کند تا چیزی را به بخش‌ها تقسیم کنید و رابطه بین هر بخش و هر جز را با کل در نظر بگیرید.
این فرایند به شما کمک می‌کند تا پاسخ‌های تحلیلی‌تر و تفکر عمیق‌تری ایجاد کنید.
3-3# ارزیابی
در نهایت، به مرحله ارزیابی می‌رسید، جایی که از شما می‌پرسید “پس چه؟” و “بعدش چه؟”
سؤالاتی برای قضاوت و درنظرگرفتن ارتباط؛ ممکن است سؤالاتی مانند:
- نظر من در مورد این چیست؟
- این چگونه با تکلیف من مرتبط است؟
- این در مقایسه با سایر تحقیقاتی که خوانده‌ام چگونه است؟
انجام چنین قضاوتی شما را به نتیجه‌گیری‌ها، راه‌حل‌ها یا توصیه‌های معقولی می‌رساند.
طرز فکر ما پیچیده است.
این مدل برای استفاده به‌صورت کاملاً خطی یا به‌عنوان مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها در نظر گرفته نشده است.
می‌توانید بین بخش‌های مختلف به جلو و عقب حرکت کنید. به‌عنوان‌مثال، ممکن است بپرسید “این در مورد چیست؟” و سپس مستقیماً به “آیا این به من مربوط است؟” بروید.
این مدل برای تشویق رویکرد پرسشگری تفکر نقادانه در نظر گرفته شده است و می‌تواند در بسیاری از سناریوهای یادگیری در دانشگاه مانند تفسیر خلاصه تکالیف توسعه استدلال‌ها؛ ارزشیابی منابع؛ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها یا فرمول‌بندی سؤالات خود برای تحقیق در مورد پاسخ اعمال شود.
4# مهارت‌های تفکر نقادانه
در اینجا چند مهارت متداول و تأثیرگذار تفکر نقادانه وجود دارد که به‌صورت زیر است:
1-4# تجزیه‌وتحلیل
هنگامی که یک مشکل شناسایی شد، مهارت‌های تحلیلی ضروری می‌شود. توانایی تجزیه‌وتحلیل و ارزیابی مؤثر یک موقعیت شامل دانستن حقایق، داده‌ها یا اطلاعات مربوط به مشکل است.
این همچنین اغلب شامل جمع‌آوری تحقیقات بی‌طرفانه، پرسیدن سؤالات مرتبط در مورد داده‌ها برای اطمینان از صحت آن و ارزیابی عینی یافته‌ها می‌شود.
شما با کسب تجربیات جدید، می‌توانید مهارت‌های تحلیلی خود را بهبود بخشید.
برای مثال، ممکن است کتابی در مورد مفهومی بخوانید که با آن آشنایی ندارید یا در یک کلاس ریاضی آنلاین شرکت کنید تا خود را وادار کنید به روش‌های جدید فکر کنید و ایده‌های جدید را در نظر بگیرید.
انجام این کار می‌تواند به شما کمک کند تا مهارت‌هایی را برای تفسیر اطلاعات جدید و تصمیم‌گیری منطقی بر اساس تجزیه‌وتحلیل صحیح ایجاد کنید.
2-4# ارتباط
مهارت‌های ارتباطیهنگامی که زمان توضیح و بحث درباره مسائل و راه‌حل‌های احتمالی آنها با همکاران و سایر ذی‌نفعان فرا می‌رسد، مهم هستند.
شما می‌توانید مهارت‌های ارتباطی خود را در زمینه تفکر نقادانه با درگیرشدن در بحث‌های دشوار، به عنوان مثال، در موقعیت‌هایی که ممکن است شما و شرکت‌کننده دیگری در مورد موضوع اختلاف‌نظر داشته باشید، بهبود بخشید.
عادات ارتباطی خوب مانند گوش‌دادن فعال و احترام را حفظ کنید تا سایر دیدگاه‌ها را درک کنید و بتوانید ایده‌های خود را به شیوه‌ای آرام و منطقی توضیح دهید.
انجام این کار می‌تواند به شما کمک کند تا راه‌حل‌ها را با همکاران خود به طور مؤثرتری ارزیابی کنید.
3-4# استنتاج
استنتاج مهارتی است که در آن اطلاعاتی را جمع‌آوری می‌کنید و ممکن است از شما خواسته شود تا دانش یا تجربه فنی یا صنعت خاصی را داشته باشید.
وقتی استنباط می‌کنید، به این معنی است که در حال توسعه پاسخ‌ها بر اساس اطلاعات محدود هستید.
برای مثال، یک مکانیک خودرو ممکن است نیاز داشته باشد که بر اساس اطلاعاتی که در اختیار دارد، استنباط کند که چه چیزی باعث ازکارافتادن موتور خودرو در زمان‌های ظاهراً تصادفی می‌شود.
شما می‌توانید مهارت‌های استنباط خود را با تمرکز بر حدس زدن‌های آگاهانه به جای نتیجه‌گیری سریع، بهبود بخشید.
این امر مستلزم کاهش سرعت برای جستجو و درنظرگرفتن هرچه بیشتر سرنخ‌ها (مانند تصاویر، داده‌ها یا گزارش‌ها) است که ممکن است به شما در ارزیابی یک موقعیت کمک کند.
4-4# مشاهده
مهارت‌های مشاهده نقطه شروع تفکر نقادانه است.
افراد ناظر می‌توانند به سرعت یک مشکل جدید را احساس و شناسایی کنند.
افراد ماهر در مشاهده، همچنین می‌توانند درک کنند که چه چیزی ممکن است مشکل باشد.
آنها حتی ممکن است بتوانند بر اساس تجربیات خود پیش‌بینی کنند که چه زمانی ممکن است مشکلی پیش از وقوع آن اتفاق بیفتد.
شما می‌توانید با کاهش سرعت پردازش اطلاعات و آموزش توجه بیشتر به محیط اطراف، مهارت‌های مشاهده خود را بهبود بخشید و همچنین تکنیک‌های تمرکز حواس، یادداشت برداری یا گوش‌دادن فعال در حین و خارج از کار را تمرین کنید تا آنچه را که می‌شنوید یا می‌بینید به طور کامل بررسی کنید.
سپس، در نظر بگیرید که آیا متوجه روندهایی در رفتار، تراکنش‌ها یا داده‌هایی می‌شوید که ممکن است برای تیم شما مفید باشد.
5-4# حل مسئله
پس از شناسایی و تجزیه و تحلیل یک مشکل و انتخاب راه‌حل، مرحله نهایی اجرای راه‌حل است.
حل مسئله اغلب به تفکر نقادانه نیاز دارد تا بهترین راه‌حل را اجرا کند و بفهمد که آیا راه‌حل با هدف مرتبط است یا خیر.
شما می‌توانید مهارت‌های حل مسئله خود را با تعیین اهداف برای به دست آوردن دانش بیشتر در زمینه خود بهبود بخشید.
اگر درک قوی از اطلاعات خاص صنعت داشته باشید حل مشکل در محل کار معمولاً آسان‌تر می‌شود.
5# چگونه مهارت‌های تفکر نقادانه را توسعه دهیم؟
اگر به شیوه‌ای منطقی با مشکلات برخورد کنید، می‌توانید هر روز مهارت‌های تفکر نقادانه را توسعه دهید.
چند راه را کاوش کنید تا بتوانید مسیر پیشرفت خود را شروع کنید:
1-5# سؤال بپرسید.
در مورد همه چیز کنجکاو باشید. دیدگاهی خنثی داشته باشید و یک کنجکاوی طبیعی ایجاد کنید، می‌توانید سؤالاتی بپرسید که درک شما را از موقعیت یا کار در دست توسعه می‌دهد.
هرچه جزئیات، حقایق و اطلاعات بیشتری داشته باشید، برای تصمیم‌گیری آگاه‌تر خواهید بود.
2-5# گوش‌دادن فعال را تمرین کنید.
از تکنیک‌های گوش‌دادن فعال که بر پایه همدلی است، استفاده کنید تا واقعاً به آنچه طرف مقابل می‌گوید گوش دهید.
تفکر انتقادی، تا حدی، فرایند شناختی خواندن موقعیت، کلماتی که از دهان آنها بیرون می‌آید، زبان بدن آنها، واکنش آنها به کلمات شما است.
حتی ممکن است برای روشن‌کردن آنچه آنها می‌گویند، ترجمه کنید.
3-5# مهارت منطقی خود را در تفکر نقادانه توسعه دهید.
این شاید یک کار انتزاعی‌تر است که نیاز به تمرین و توسعه طولانی‌مدت دارد.
با این حال، به معلم مدرسه‌ای فکر کنید که کلاس درس را ارزیابی می‌کند تا تعیین کند چگونه درس را انرژی بخشد.
شما گزینه‌هایی مانند بازی‌کردن، تماشای یک ویدئو یا به چالش کشیدن دانش‌آموزان با یک سیستم پاداش دارید.
ممکن است یک ویدئو در حال حاضر مرتبط نباشد؛ بنابراین، ممکن است تصمیم بگیرید که یک بازی تداعی کلمات ساده را انجام دهید.
سناریوهایی از این دست هر روز اتفاق می‌افتد، بنابراین دفعه بعد، می‌توانید از این که چه چیزی مؤثر است و چه چیزی نه بیشتر آگاه باشید.
باگذشت زمان، توسعه منطق و استدلال، مهارت‌های تفکر نقادانه شما را تقویت می‌کند.
6# دلایل اهمیت تفکر نقادانه
1-6# تفکر نقادانه یک مهارت تفکر عمومی است.
توانایی تفکر واضح و منطقی در کاری که انتخاب می‌کنیم، مهم است.
مهارت‌های تفکر نقادانه به یک حوزه موضوعی خاص محدود نمی‌شود.
اگر شما در زمینه آموزش و پژوهش، امور مالی، مدیریت کار می‌کنید، قطعاً تفکر نقادانه مهم است.
توانایی خوب فکرکردن و حل مشکلات به طور سیستماتیک یک دارایی برای هر شغلی است.
2-6# تفکر نقادانه در دانش اقتصاد نوین بسیار مهم است.
دانش اقتصاد جهانی توسط اطلاعات و فناوری هدایت می‌شود.
اقتصاد جدید تقاضاهای فزاینده‌ای را بر روی مهارت‌های فکری انعطاف‌پذیر و توانایی تجزیه‌وتحلیل اطلاعات و یکپارچه‌سازی منابع مختلف دانش در حل مشکلات ایجاد می‌کند.
تفکر نقادانه مهارت‌های تفکری را ارتقا می‌دهد و در محیط کاری که به‌سرعت در حال تغییر است، بسیار مهم می‌باشد.
3-6# تفکر نقادانه مهارت‌های زبانی را افزایش می‌دهد.
فکرکردن روشن و سیستماتیک می‌تواند شیوه بیان ایده‌هایمان را بهبود بخشد.
همچنین در یادگیری چگونگی تجزیه‌وتحلیل ساختار منطقی متون، تفکر نقادانه توانایی درک مطلب را سامان دهد.
4-6# همچنین تفکر نقادانه باعث ارتقای خلاقیت می‌شود.
برای دستیابی به راه‌حلی خلاقانه برای یک مشکل، فقط داشتن ایده‌های جدید کافی نیست؛ بلکه ایده‌های جدیدی که تولید می‌شوند زمانی مفید هستند که مرتبط با کار مدنظر باشند.
تفکر نقادانه در ارزیابی ایده‌های جدید، انتخاب بهترین‌ها و اصلاح آنها در صورت لزوم نقش اساسی دارد.
5-6# تفکر نقادانه برای تأمل در خود بسیار مهم است.
برای اینکه زندگی معنادار داشته باشیم و زندگی خود را بر اساس آن ساختار دهیم، باید ارزش‌ها و تصمیمات خود را توجیه و در مورد آنها تأمل کنیم.
تفکر نقادانه ابزارهای این فرایند خودارزیابی را فراهم می‌کند.
6-6# تفکر نقادانه خوب، پایه علم و دموکراسی است.
علم مستلزم استفاده انتقادی از عقل در آزمایش و تأیید نظریه است و عملکرد صحیح یک لیبرال دموکراسی مستلزم شهروندانی است که می‌توانند به طور انتقادی در مورد مسائل اجتماعی فکر کنند تا قضاوت خود را در مورد حکمرانی مناسب و غلبه بر تعصبات و تعصبات آگاه کنند.
نتیجه‌گیری
تفکر نقادانه به‌عنوان توانایی تجزیه‌وتحلیل، ارزیابی و ترکیب منطقی و عینی اطلاعات تعریف می‌شود.
این شامل زیرسؤال‌بردن مفروضات، شناخت سوگیری‌ها، و ارزیابی شواهد برای رسیدن به نتایج مستدل است.
این مهارت هم در زمینه‌های شخصی و هم در زمینه‌های حرفه‌ای ضروری است؛ زیرا افراد را قادر می‌سازد تا تصمیمات آگاهانه بگیرند، مشکلات پیچیده را حل کنند و عدم اطمینان را پشت سر بگذارند.
با بهبود مهارت‌های تفکر نقادانه خود، برای مقابله با چالش‌ها، اجتناب از اطلاعات نادرست و شرکت در گفتگوهای معنادار و سازنده که منجر به نوآوری و پیشرفت می‌شود، مجهزتر می‌شوید.
درباره نویسنده : معصومه آذری
نظرتون درباره این مقاله چیه؟
ما رو راهنمایی کنید تا اون رو کامل تر کنیم و نواقصش رو رفع کنیم.
توی بخش دیدگاه ها منتظر پیشنهادهای فوق العاده شما هستیم.
