از تصمیم‌گیری برای شام تا در نظر گرفتن اینکه آیا زمان مناسبی برای خرید خانه است یا خیر، حل مسئله، بخش بزرگی از زندگی روزمره ما است.
حل مسئله، هسته اصلی تکامل انسان است و شامل روش‌هایی می‌شود که برای درک آنچه در محیط ما اتفاق می‌افتد، شناسایی چیزهایی که می‌خواهیم تغییر دهیم و سپس کارهایی را که برای ایجاد نتیجه مطلوب باید انجام دهیم، استفاده می‌کنیم.
حل مسئله منشأ همه اختراعات جدید، تکامل اجتماعی و فرهنگی و مبنایی برای اقتصادهای مبتنی بر بازار است و به عنوان پایه‌ای برای بهبود مستمر، ارتباط و یادگیری مطرح می‌شود.
برخی از راهبردهای حل مسئله موجود، نحوه استفاده از آنها در زندگی واقعی را دشوارتر می‌کند.
در این مقاله بیشتر راجع به حل مسئله، روش‌ها و الگوریتم‌های آن خواهیم پرداخت.
1# حل مسئله چیست؟
در روانشناسی شناختی، اصطلاح «حل مسئله» به فرایند ذهنی اطلاق می‌شود که افراد برای کشف، تجزیه‌وتحلیل و حل مسائل طی می‌کنند.
مسئله زمانی وجود دارد که هدفی وجود داشته باشد که می‌خواهیم به آن برسیم؛ اما روندی که طی آن به هدف دست خواهیم یافت برای ما آشکار نیست.
به عبارت دیگر، چیزی وجود دارد که می‌خواهیم در زندگی‌مان رخ دهد؛ اما مطمئن نیستیم که چگونه آن را انجام دهیم.
توانایی حل مسائل یک مهارت اساسی زندگی است و برای زندگی روزمره ما، در خانه، مدرسه و محل کار ضروری است.
ما هر روز مسائل را حل می‌کنیم، بدون اینکه واقعاً به نحوه حل آنها فکر کنیم.
به عنوان مثال، باران است و شما باید به فروشگاه بروید. چه کار می‌کنید؟
راه‌حل‌های ممکن زیادی وجود دارد.
چترتان را بردارید و راه بروید.
اگر نمی‌خواهید خیس شوید، می‌توانید رانندگی کنید یا سوار اتوبوس شوید.
ممکن است تصمیم بگیرید برای سواری با یک دوست تماس بگیرید یا ممکن است تصمیم بگیرید یک روز دیگر به فروشگاه بروید.
هیچ راه درستی برای حل این مسئله وجود ندارد و افراد مختلف آن را متفاوت حل می‌کنند.
به طور خلاصه حل مسئله فرایند شناسایی یک مشکل، توسعه مسیرهای راه‌حل ممکن و اتخاذ مسیر مناسب برای اقدام است.
2# چرا حل مسئله مهم است؟
استفاده از روش حل مسئله برای کمک به تیم در شناسایی و تجزیه‌وتحلیل یک مسئله می‌تواند افزودنی سریع و مؤثر برای هر کارگاه یا جلسه باشد.
مهارت‌های خوب حل مسئله نه تنها در زندگی شخصی شما را توانمند می‌کند؛ بلکه در زندگی حرفه‌ای شما نیز حیاتی هستند.
در اقتصاد جهانی که به سرعت در حال تغییر است، کارفرمایان اغلب حل مسائل روزمره را برای موفقیت سازمانشان ضروری می‌دانند.
برای کارکنان، حل مسئله می‌تواند برای توسعه راه‌حل‌های عملی و خلاقانه و نشان دادن استقلال و ابتکار عمل به کارفرمایان استفاده شود.
3# فرایند حل مسئله
این فرآیند یک چارچوب گام به گام از کشف یک مسئله تا اجرای یک راه‌حل است که با تمرین، این چارچوب می‌تواند شهودی شود.
شما ممکن است همه چیز را از فرایند حل مسئله چهارمرحله‌ای تا هفت مرحله ببینید.
در حالی که همه این فرایندها تقریباً یک زمینه را پوشش می‌دهند؛ ولی به طور کلی یک فرایند حل مسئله هفت مرحله‌ای برای خوانا کردن تمام مراحل کلیدی مفید است.
ما آن فرایند را در اینجا شرح می‌دهیم و سپس تکنیک‌هایی را دنبال می‌کنیم که می‌توانید برای کشف و کار روی آن مرحله از فرایند حل مسئله با یک گروه استفاده کنید.
فرایند هفت مرحله‌ای حل مسئله عبارت است از:
- شناسایی مشکل
- تجزیه‌وتحلیل و اصلاح مسئله
- تولید راه‌حل
- توسعه راه‌حل
- تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی
- پیاده‌سازی راه‌حل
- ارزیابی راه‌حل
1-3# شناسایی مسئله
اولین مرحله از هر فرایند حل مسئله، شناسایی مشکل است که باید حل کنید.
این اغلب شبیه به استفاده از بحث‌ها و فعالیت‌های گروهی برای کمک به ظاهر شدن گروه و بیان مؤثر چالش‌هایی است که با آن روبرو هستند و می‌خواهند حل کنند.
مطمئن شوید که با تیم خود در مورد تعریف دقیق و ماهیت مشکلی که حل می‌کنید، هماهنگ هستید.
یک فرایند مؤثر، فرایندی است که در آن همه به یک جهت می‌روند.
در همین راستا از وضوح و همسویی اطمینان حاصل کنید تا بعداً از سوتفاهم جلوگیری شود.
2-3# تجزیه‌وتحلیل و اصلاح مسئله
فرایند تجزیه‌وتحلیل مسئله به معنای اطمینان از این است که مشکلی که به دنبال حل آن هستید، مسئله درستی است.
انتخاب مسئله مناسب برای حل به این معنی است که شما در مسیر درست برای ایجاد راه‌حل مناسب هستید.
در این مرحله، ممکن است به مشکلی که شناسایی کرده‌اید، عمیق‌تر نگاه کنید تا علت اصلی را در سطح افراد یا فرایند کشف کنید.
همچنین ممکن است مدتی را صرف منابع داده، مشاوره با اشخاص مرتبط و ایجاد و اصلاح مسئله کنید.
پالایش مسئله به معنای تنظیم دامنه یا تمرکز مشکلی است که قصد حل آن را دارید بر اساس آنچه در طول تجزیه‌وتحلیل شما ظاهر می‌شود.
همانطور که منابع داده را تجزیه‌وتحلیل می‌کنید، ممکن است متوجه شوید که علت اصلی به این معنی است که باید بیان مسئله خود را تنظیم کنید.
از طرف دیگر، ممکن است متوجه شوید که بیانیه مسئله اصلی شما آنقدر بزرگ است که در پروژه فعلی شما قابل درک نیست.
3-3# تولید راه‌حل
هنگامی که گروه شما جزئیات مشکلی را که می‌خواهید حل کنید مشخص کرد، در این مرحله شما باید جریان آزاد ایده‌ها را برای حل آن مسئله تشویق کنید.
این می‌تواند به شکل بازی‌های حل مسئله باشد که تفکر خلاق یا تکنیک‌های طراحی شده برای تولید نمونه‌های اولیه راه‌حل‌های ممکن را تشویق می‌کند.
کلید تضمین موفقیت در این مرحله از فرایند حل مسئله، تشویق به تفکر سریع و خلاقانه و ایجاد فضای باز است که در آن همه ایده‌ها در نظر گرفته شوند.
4-3# توسعه راه‌حل
مهم است که راه‌حل‌هایی را که گروه شما در طی مراحل قبلی حل مسئله ارائه کرده است، به منظور دستیابی به بهترین راه‌حل ممکن موردبحث و توسعه قرار دهید.
بازی‌های حل مسئله مورداستفاده در این مرحله شامل تفکر انتقادی زیادی، اندازه‌گیری تلاش و تأثیر بالقوه و نگاه تحلیلی به راه‌حل‌های ممکن است.
در طول این مرحله، اغلب از تیم خود می‌خواهید که راه‌حل‌های پیشرو خود را تکرار و بهبود ببخشند و آنها را بیشتر توسعه دهند.
به یاد داشته باشید که راهبردهای حل مسئله همیشه از انبوهی از صداها و نظرات سود می‌برند.
یافتن بهترین راه‌حل هدف همه کارگاه‌های حل مسئله است و اینجا مکانی است که می‌توانید مطمئن شوید که راه‌حل شما به‌خوبی فکر شده، به اندازه کافی قوی و متناسب با هدف است.
5-3# تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی
هنگامی که مجموعه‌ای از موارد ممکن را به دست آوردید، باید تصمیمی بگیرید که در مورد آن اجرا کنید.
این می‌تواند یک تصمیم گروهی مبتنی بر اجماع باشد یا ممکن است به عهده یک رهبر یا سهام‌دار اصلی باشد.
در زیر مجموعه‌ای از روش‌های مؤثر تصمیم‌گیری را خواهید دید.
هنگامی که گروه شما به اجماع رسید و راه‌حلی را انتخاب کرد، اقدامات دیگری نیز وجود دارد که باید درباره آنها تصمیم‌گیری شود.
حصول اطمینان از اینکه برای ارائه راه‌حل برنامه‌ریزی می‌کنید یکی از مهم‌ترین مراحل حل مسئله است.
بدون برنامه‌ریزی یا نظارت کافی، اندازه‌گیری موفقیت غیرممکن است.
6-3# پیاده‌سازی راه‌حل
تمام فرایندهای حل مسئله هدف نهایی اجرای راه‌حلی مؤثر و تأثیرگذار است که گروه شما به آن اطمینان دارد.
مدیریت پروژه و مهارت‌های ارتباطی در اینجا کلیدی هستند.
راه‌حل شما ممکن است نیاز به تنظیم زمانی داشته باشد که در طبیعت هستید یا ممکن است چالش‌های جدیدی را در طول راه کشف کنید.
برای برخی راه‌حل‌ها، ممکن است یک آزمایش را با یک گروه کوچک اجرا کنید و قبل از ارائه آن به کل شرکت، نتایج را کنترل نمایید.
شما باید یک مالک مشخص برای راه‌حل خود داشته باشید که بر برنامه‌هایی که با هم انجام داده‌اید نظارت داشته باشد و به اجرای آنها کمک کند.
این شخص اغلب تیم پیاده‌سازی و فرایندهای راه‌اندازی را برای اندازه‌گیری اثربخشی راه‌حل شما هماهنگ می‌کند.
7-3# ارزیابی راه‌حل
تا این مرحله، شما و تیمتان یک راه‌حل عالی برای یک مسئله ایجاد کرده‌اید و احساس می‌کنید که حل شده است؛ ولی ممکن است متوجه شوید که راه‌حل برای همه کار نمی‌کند، ممکن است مشکلات جدیدی ایجاد کند یا به طور بالقوه آنقدر موفق است که بخواهید آن را در تیم‌های بزرگ‌تر یا به عنوان بخشی از ابتکارات دیگر ارائه دهید.
هیچ یک از اینها بدون صرف زمان برای ارزیابی موفقیت راه‌حلی که در مدل حل مسئله خود ایجاد کرده‌اید، امکان‌پذیر نیست.
به یاد داشته باشید که این فرایند اغلب تکراری است و ممکن است حل نشدن مسائل پیچیده در اولین تلاش رایج باشد.
4# الگوهای حل مسئله
الگو یک روش گام‌به‌گام است که با پیروی از قوانین معینی، یک راه‌حل تولید می‌کند.
الگو‌ها معمولاً در ریاضیات برای حل مسائل تقسیم یا ضرب استفاده می‌شوند؛ اما می‌توان از آنها در زمینه‌های دیگر نیز استفاده کرد.
برای حل مسئله الگوهای زیادی وجود دارد.
برخی از این استراتژی‌ها ممکن است به تنهایی مورداستفاده قرار گیرند یا ممکن است تصمیم بگیرید که هنگام کار برای کشف و حل مسئله از چندین رویکرد استفاده کنید.
رایج‌ترین الگو‌ها به شرح زیر هستند:
1-4# 5 چرا
گاهی اوقات، یک گروه باید با استراتژی‌های خود جلوتر رفته و علت اصلی را در قلب مسائل سازمانی تجزیه‌وتحلیل کند.
5 چرا روشی ساده و مؤثر برای کمک به یک گروه برای یافتن علت اصلی هر مسئله یا چالش و انجام تجزیه‌وتحلیل است که نتایج را به ارمغان می‌آورد.
روش 5 چرا، با شروع و ایجاد یک بیانیه حل مسئله و گذراندن پنج مرحله برای اصلاح آن، همه چیزهایی را که برای کشف واقعی علت یک مسئله نیاز دارید فراهم می‌کند.
2-4# کافه جهان
کافه جهان یک تکنیک ساده؛ اما قدرتمند برای کمک به گروه‌های بزرگ‌تر است تا انرژی و توجه خود را روی حل مشکلات پیچیده متمرکز کنند.
کافه جهانی رویکردی را ممکن می‌سازد که با ایجاد فضایی آرام، شرکت‌کنندگان می‌توانند خودسازماندهی کنند و موضوعات مرتبط و مهم حول هدف اصلی حل مسئله را بررسی نمایند.
تبدیل مسئله به بخشی از فرهنگ سازمان شما در درازمدت می‌تواند کاری دشوار باشد.
فرمت‌های قابل‌دسترس‌تر مانند کافه جهانی می‌توانند به‌ویژه در جذب افرادی که با کارگاه‌ها آشنا نیستند، مؤثر باشند.
3-4# گفتگوی کشف و اقدام (DAD)
یکی از بهترین رویکردها در حل مسئله، ایجاد فضای امن برای گروه‌ها جهت به اشتراک گذاشتن و کشف شیوه‌ها است تا بتوانند راه‌حل‌های خود را پیدا کنند.
با DAD، می‌توانید به یک گروه کمک کنید تا انتخاب کنند که چه مشکلاتی را می‌خواهند حل نمایند و چه رویکردهایی را برای این کار در پیش خواهند گرفت.
این در کمک به حذف مقاومت در برابر تغییر، بسیار عالی است و می‌تواند به خرید در هر سطح نیز کمک کند
این فرایند فعال‌کردن مالکیت خط مقدم، برای اطمینان از پیگیری عالی است و یکی از روش‌هایی است که شما به‌عنوان تسهیل‌کننده در جعبه‌ابزار خود می‌خواهید.
4-4# فناوری فضای باز
فناوری فضای باز – توسعه‌یافته توسط هریسون اوون – فضایی را ایجاد می‌کند که در آن گروه‌های بزرگ دعوت می‌شوند تا مالکیت حل مسئله خود را به دست بگیرند و جلسات فردی را رهبری کنند.
فناوری فضای باز زمانی که تخصص و بینش زیادی در خود دارید و می‌خواهید دیدگاه‌ها و رویکردهای متفاوتی را در مورد موضوع یا مسئله خاصی که باید حل کنید، در نظر بگیرید، یک فرمت عالی است.
5-4# درخت مسئله
در درخت مشکل، از گروه‌ها خواسته می‌شود که ابتدا فهرستی از مشکلات را طوفان فکری کنند (این مشکلات می‌تواند مشکلات طراحی، مشکلات تیمی یا مشکلات تجاری بزرگ‌تر باشد) و سپس آنها را در یک سلسله‌مراتب سازماندهی کنند.
سلسله مراتب می‌تواند از مهم‌ترین تا کم اهمیت‌ترین باشد، نکته کلیدی در بازی‌های حل مسئله که این جنبه را در بر می‌گیرد این است که گروه شما راهی برای مدیریت و مرتب‌سازی همه مسائل مطرح شده دارد.
هنگامی که فهرستی از مشکلاتی که باید حل شوند تهیه کردید و آنها را بر اساس آن سازماندهی کردید، برای مراحل بعدی حل مسئله در موقعیت خوبی قرار می‌گیرید.
6-4# تجزیه‌وتحلیل SWOT
این روش بر شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها متمرکز است. (روشی آزمایش شده هم برای افراد و هم برای تیم‌ها)
برای اجرای این روش، با ایجاد یک وضعیت نهایی یا نتیجه دلخواه شروع کنید و این را در ذهن داشته باشید که هر مدل حل مسئله با دانستن اینکه به سمت چه چیزی حرکت می‌کنید، مؤثرتر می‌شود.
یک ربع متشکل از چهار دسته تجزیه‌وتحلیل SWOT ایجاد کنید و از شرکت‌کنندگان بخواهید بر اساس هر یک از آن ربع‌ها ایده تولید کنند.
هنگامی که آن ایده‌ها را در ربع خود جمع کردید، آنها را بر اساس نزدیکی آنها با سایر ایده‌ها در کنار هم قرار دهید.
سپس از این خوشه‌ها برای تسهیل مکالمات گروهی و پیشبرد کارها استفاده می‌شود.
7-4# ماتریس توافق – قطعیت
ماتریس قطعیت توافق به تیم‌ها کمک می‌کند تا ماهیت چالش‌های پیشروی خود را هماهنگ کنند.
با مرتب‌سازی مشکلات از ساده به آشفته، تیم شما می‌تواند بفهمد که چه روش‌هایی برای هر مسئله مناسب است و برای اطمینان از نتایج مؤثر چه کاری می‌تواند انجام دهد.
اگر در حال حاضر از تکنیک‌های ساختارهای رهایی بخش به عنوان بخشی از استراتژی حل مسئله خود استفاده می‌کنید، ماتریس توافق – قطعیت می‌تواند افزوده‌ای ارزشمند به فرایند شما باشد.
مخصوصاً اگر با مشکلات تکرارشونده در سازمان خود مسئله دارید و می‌خواهید در درک علت اصلی عمیق‌تر باشید.
5# نحوه به‌کارگیری الگوریتم‌های حل مسئله
اگر با مشکلی روبرو هستید، می‌توانید یک یا چند مورد از این استراتژی‌ها را برای یافتن راه‌حل بالقوه اجرا کنید.
در اینجا نحوه استفاده از آنها در زندگی واقعی آمده است:
- یک نمودار جریان ایجاد کنید: اگر وقت دارید، می‌توانید با نشستن و تهیه نمودار جریان از هر راه‌حل بالقوه، پیامدهای آن و آنچه که بعداً اتفاق می‌افتد، از رویکرد الگوریتمی برای حل مسئله استفاده کنید.
- تجربیات گذشته خود را به یاد بیاورید: هنگامی که یک مسئله باید نسبتاً سریع حل شود، استفاده از تجربیات ممکن است رویکرد بهتری باشد.
به زمانی فکر کنید که با مسئله مشابهی مواجه شدید، سپس از دانش و تجربه خود برای انتخاب بهترین گزینه ممکن استفاده کنید. - شروع به امتحان راه‌حل‌های بالقوه کنید: اگر گزینه‌های شما محدود است، آنها را یکی یکی امتحان کنید تا ببینید کدام راه‌حل برای رسیدن به هدف مورد نظر شما بهترین است.
اگر راه‌حل خاصی جواب نداد، به سراغ راه‌حل بعدی بروید. - مدتی را به‌تنهایی اختصاص دهید: از آنجایی که بصیرت اغلب زمانی به دست می‌آید که تنها هستید، برای مدتی تنها باشید.
اگر مدتی را دور از دیگران بگذرانید، ممکن است پاسخ مشکلتان را بیابید.
نتیجه‌گیری
حل مسئله، فرایند یافتن راه‌حلی برای یک موضوع یا تعارض خاص است.
راه‌حل‌های ممکن زیادی برای حل یک مسئله وجود دارد، به همین دلیل است که برای یافتن بهترین راه‌حل، مهم است که فرایند حل مسئله را طی کنید.
می‌توانید از یک پیچ‌گوشتی سر صاف برای باز کردن پیچ سر فیلیپس استفاده کنید؛ اما ابزار بهتری برای این وضعیت وجود دارد.
استفاده از تکنیک‌های رایج حل مسئله به شما کمک می‌کند تا بهترین راه‌حل را متناسب با نیازهای یک موقعیت خاص پیدا کنید.
اگر مطمئن نیستید که چگونه مسئله را برطرف کنید، اشکالی ندارد که کمک بخواهید.
حل مسئله یک فرایند و مهارتی است که با تمرین آموخته می‌شود. مهم این است که به یاد داشته باشید که همه اشتباه می‌کنند و هیچ‌کس همه چیز را نمی‌داند.
زندگی یعنی یادگیری وقتی جوابی ندارید کمک بخواهید.
هنگامی که برای حل مسئله همکاری می‌کنید، ارتباطات در محل کار را بهبود داده و با بروز مشکلات مشابه، یافتن راه‌حل‌ها را تسریع می‌کنید.
درباره نویسنده : معصومه آذری
نظرتون درباره این مقاله چیه؟
ما رو راهنمایی کنید تا اون رو کامل تر کنیم و نواقصش رو رفع کنیم.
توی بخش دیدگاه ها منتظر پیشنهادهای فوق العاده شما هستیم.
