WHO، ضایعات بیمارستانی را زبالههای تولید شده توسط فعالیتهای بهداشتی از سوزنها و سرنگهای استفاده شده گرفته تا پانسمانهای کثیف، اعضای بدن، نمونههای تشخیصی، خون، مواد شیمیایی، داروها، وسایل پزشکی و مواد رادیواکتیو تعریف میکند.
مدیریت پسماند بخش اساسی مراقبتهای بهداشتی است.
مدیریت ضعیف پسماندهای بهداشتی، کارکنان بخشهای بهداشتی، مدیریت کنندگان زباله و جامعه را در معرض عفونتها، اثرات سمی و آسیبها و خطراتی قرار میدهد که محیط زیست را آلوده میکند.
از کل مقدار زبالههای تولید شده توسط فعالیتهای بهداشتی، در حدود 15 درصد از مواد، خطرناک در نظر گرفته میشود که ممکن است عفونی هم باشند.
در این مقاله به بررسی ضایعات بیمارستانی، انواع ضایعات بیمارستانی و راههای دفع آن، خطرات جمع آوری زبالههای بیمارستانی، نحوه جمع آوری و روش مدیریت زبالههای بهداشتی خواهیم پرداخت.
1# ضایعات بیمارستانی چیست؟
ضایعات بیمارستانی که به عنوان زبالههای زیست پزشکی نیز شناخته شدهاند، به هر ماده یا محصولی اطلاق میشود که در زمینه پزشکی استفاده شده و نیاز به دفع مناسب دارد.
مدیریت صحیح پسماندهای پزشکی برای جلوگیری از خطرات بهداشتی و زیست محیطی و تضمین ایمنی بیماران، کارکنان پزشکی و عموم مردم ضروری است.
ضایعات بیمارستانی حاوی مواد عفونی هستند؛ این بدان معنا است که زبالههای تولید شده توسط مراکز مراقبتهای بهداشتی مانند موارد زیر در دسته پسماندهای پزشکی قرار میگیرند:
- مطب پزشکان
- بیمارستانها
- مطبهای دندانپزشکی
- آزمایشگاهها
- مراکز تحقیقاتی پزشکی
- و کلینیکهای دامپزشکی
برخی از نمونههای واقعی اقلام ضایعات بیمارستانی تولید شده توسط این نوع تأسیسات میتواند شامل موارد زیر باشد:
- هر چیز آغشته به خون (دستکش، گاز، روپوش و مواردی از این قبیل)
- بافتهای انسانی یا حیوانی ایجاد شده در طی مراحل
- کشت بیماریهای عفونی
- هرگونه زباله تولید شده در اتاق بیماران مبتلا به بیماریهای واگیر
- واکسنهای دور ریخته شده
ضایعات بیمارستانی اغلب حاوی مایعات بدن مانند خون یا سایر آلایندهها هستند.
قانون ردیابی ضایعات بیمارستانی در سال 1988 آن را به عنوان ضایعات تولید شده در طول:
- تحقیقات پزشکی
- آزمایش
- تشخیص
- ایمن سازی
- یا درمان
انسان یا حیوانات تعریف کرد.
برخی از نمونهها عبارت اند از:
- ظروف کشت
- ظروف شیشه ای
- باند
- دستکش
- مواد تیز دور ریخته شده مانند سوزن یا چاقوی جراحی
- سواب
- و دستمال
1-1# سایر نامهای ضایعات بیمارستانی
ضایعات بیمارستانی با نامهای مختلفی به کار میروند که همگی تعریف اولیه یکسانی دارند.
همه اصطلاحات زیر به زبالههای ایجاد شده در طول فرآیندهای بهداشتی اشاره دارد که یا آلوده یا بالقوه آلوده به مواد عفونی هستند:
- زبالههای پزشکی
- زبالههای زیست پزشکی
- پسماندهای پزشکی قانونی (RMW)
- زبالههای بالینی
- زبالههای خطرناک زیستی
- پسماندهای پزشکی عفونی
- زبالههای بهداشتی
این اصطلاحات به جای هم استفاده میشوند؛ اما بین زبالههای بهداشتی عمومی و زبالههای پزشکی خطرناک تمایز وجود دارد.
سازمان بهداشت جهانی اشیای تیز، بافتهای انسانی، مایعات و همچنین مواد آلوده را به عنوان خطرناک زیستی و تجهیزات غیرآلوده و بافت حیوانی را به عنوان ضایعات پزشکی عمومی دسته بندی میکند.
در واقع، کاغذهای اداری، زبالههای رفت و برگشتی و زبالههای آشپزخانه از مراکز بهداشتی و درمانی هنوز از نظر فنی زبالههای پزشکی هستند، اگرچه نه به عنوان چنین مقرراتی تنظیم شدهاند و نه ماهیت خطرناکی دارند.
2-1# ضایعات بیمارستانی از کجا میآیند؟
وقتی کارهایی مانند:
- دور انداختن ماسک یکبار مصرف
- انجام آزمایش سریع کووید
- استفاده از تیز پزشکی
- یا شستشوی داروهای استفاده نشده
انجام میدهید، این نوع زبالهها را در خانه درست میکنید؛ اما به صورت کلی ضایعات بیمارستانی عمدتا از موارد زیر ناشی میشود:
- بیمارستانها و سایر امکانات پزشکی
- آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی
- مراکز سردخانه و کالبد شکافی
- آزمایشگاههای تحقیقات و آزمایش حیوانات
- بانک خون و خدمات جمع آوری
- خانه سالمندان
از آنجایی که بیمارستانها اغلب زبالههای پزشکی عفونی را میسوزانند، در اواخر دهه 1990 آژانس حفاظت از محیط زیست استانداردهای سخت گیرانهتری را برای کاهش آلودگی هوا وضع کرد.
برخی افراد از روشهای جایگزینی از فناوری مانند:
- مایکروویو
- استریلیزاسیون با بخار
- یا سیستمهای مکانیکی شیمیایی
برای غیرعفونی کردن زبالههای پزشکی استفاده میکنند که رفتن به محل دفن زباله را ایمن میسازد.
2# انواع ضایعات بیمارستانی
اصطلاح ضایعات بیمارستانی میتواند طیف گستردهای از محصولات جانبی مختلف صنعت مراقبتهای بهداشتی را پوشش دهد.
گستردهترین تعریف میتواند شامل کاغذ اداری و زبالههای جارو بیمارستانی باشد.
لیست زیر متداولترین دسته از زباله را که توسط سازمان بهداشت جهانی شناسایی شده است، نشان میدهد.
1-2# زبالههای عفونی – خطر زیستی
این دسته از ضایعات بیمارستانی معمولاً به عنوان زبالههای خطرناک زیستی نیز شناخته میشوند.
این ضایعات بیمارستانی شامل زبالههایی است که به صورت بالقوه میتواند باعث گسترش عفونت یا بیماریهای عفونی شود و شامل هر چیزی است که در معرض مایعات و بافتهای بدن، اعم از انسان یا حیوان قرار گرفته است.
این امر شامل قرار گرفتن در معرض مایعات بدن مانند موارد زیر است که توسط عوامل عفونی بالقوه آلوده شدهاند:
- خون
- سلولها
- بانداژها
- ظروف نمونه
- سوابها
- و همه موارد غیرقابل استفاده مجدد
زبالههای عفونی میتوانند خطر گسترش پاتوژنها را افزایش داده و نیاز به مراقبت دقیق در دفع زبالههای خطرناک زیستی دارند.
این دسته از زبالهها باید در کیسههای زرد ریخته شوند.
سپس باید از طریق سوزاندن در یک تأسیسات مجاز مناسب دفع شود.
2-2# زبالههای خطرناک
زبالههای خطرناک زبالههایی هستند که از طریق آلودگی، مسمومیت یا آسیب، خطراتی را ایجاد میکنند و بنابراین خطرناک تلقی میشوند.
این مواد خطرناک شامل ضایعات شیمیایی مانند حلالها و ابزار قدیمی جراحی و معاینه است.
اگرچه این دسته از زبالهها شامل موادی نمیشود که میتوانند از طریق آلودگی به آنها آسیب برسانند؛ اما پتانسیل ایجاد آسیب قابل توجهی به مردم و محیط زیست را دارند.
زبالههای خطرناک بسته به این که حاوی مواد شیمیایی یا دارویی باشند، باید در کیسههای زرد یا نارنجی یا ظروف در دار قرار داده شوند.
اگر ضایعات بیمارستانی حاوی مواد شیمیایی، حتی آثار کوچکی هستند، باید آن را در ظروف زباله زرد رنگ قرار دهید.
سپس با سوزاندن در تأسیسات مجاز یا دارای مجوز مناسب دفع خواهند شد.
اگر زباله، حاوی مواد شیمیایی یا دارویی نیست، میتوانید آن را در کیسههای نارنجی یا ظروف در دار قرار دهید.
برخلاف زبالههایی که از این طریق آلوده شدهاند، ممکن است در یک تصفیه خانه جایگزین (ATP) دفع شده تا از ایمن بودن آن اطمینان لازم به دست آید.
3-2# زبالههای رادیواکتیو
بسیاری از بیماریها با استفاده از رادیولوژی تشخیص و درمان میشوند. برای درمانهای سرطان از پرتوهای رادیواکتیو استفاده میکنند و حتی در فناوریهای تشخیصی اولیه مانند موارد زیر از اشعه استفاده میکنند:
- اشعه ایکس
- ماموگرافی
- توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)
- و فلوروسکوپی
محصولات جانبی که در معرض ایزوتوپهای هستهای قرار گرفتهاند به عنوان زبالههای رادیواکتیو طبقه بندی میشوند.
این ضایعات بیمارستانی، در صورت مدیریت و دفع نادرست، میتواند خطرات گستردهای برای سلامتی را به همراه داشته باشد.
شایان ذکر است که زبالههای رادیواکتیو به صورت کلی به عنوان زیرمجموعه ای از زبالههای خطرناک در نظر گرفته میشوند و به همان ترتیب دفع خواهند شد.
4-2# ضایعات عمومی
محیطهای پزشکی زبالههای عمومی تولید میکنند، مشابه زبالههای معمولی اداری یا خانگی.
با این حال، به دلیل نزدیکی آن به زبالههای خطرناک، زیست خطرناک و رادیواکتیو، باید با احتیاط با آنها برخورد کرد؛ زیرا ممکن است آلودگی ایجاد کنند.
این دسته زباله شامل محصولات کاغذی، پلاستیکهای یکبار مصرف و ضایعات مواد غذایی است.
هرگونه زباله خانگی یا ضایعات عمومی باید در کیسه زباله عمومی مانند سطل زباله سیاه قرار گیرد.
پس از آن ممکن است به عنوان محل دفن زباله، سوزاندن یا فرآیند دیگر تصفیه زباله دفع شود.
مواد قابل بازیافت ممکن است جدا شده و حذف شوند.
5-2# ضایعات پاتولوژیک
زبالههای پاتولوژیک در بیمارستان به مواد بیولوژیکی و نمونههای حاصل از اقدامات پزشکی، جراحیها یا کالبد شکافی اطلاق میشود که شامل بافتها، اندامها، قسمتهای بدن انسان و همچنین مایعاتی است که برای تشخیص، درمان یا تحقیق برداشته شده یا بیوپسی شده و همچنین لاشه حیوانات غیر انسانی.
دفع مناسب پاتولوژیک برای جلوگیری از عفونت و تضمین ایمنی در مراکز بهداشتی ضروری است.
ضایعات پاتولوژیک باید در کیسهای قرمز ریخته شوند.
سپس باید از طریق سوزاندن در یک تأسیسات مجاز مناسب دفع شود.
6-2# زبالههای سیتوتوکسیک
زبالههای سیتوتوکسیک به مواد خطرناک آلوده به داروهای سیتوتوکسیک مورد استفاده در درمان سرطان اشاره دارد.
این ضایعات شامل:
- سرنگهای مستعمل
- ظروف دارو
- وسایل حفاظتی
و سایر مواردی است که برای سلامتی انسان و محیط زیست خطراتی ایجاد میکنند.
روشهای نگهداری و دفع مناسب برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض آن و آلودگی بسیار مهم است.
ضایعات سیتوتوکسیک و سیتواستاتیک باید در کیسهها یا ظروف بنفش دور ریخته شوند.
سپس از طریق سوزاندن در یک مرکز مجاز یا دارای مجوز مناسب، تحت درمان یا تصفیه شاخص قرار گیرند.
7-2# ضایعات دارویی
زبالههای دارویی در یک بیمارستان به داروهای تاریخ مصرف گذشته، استفاده نشده یا آلوده و همچنین مواد مرتبط مانند بسته بندی که نیاز به دفع ایمن دارند، اشاره دارد.
این دسته از ضایعات بیمارستانی شامل داروها، مواد شیمیایی و مواد بیولوژیکی است که در صورت عدم مدیریت صحیح ممکن است خطرات بهداشتی و زیست محیطی ایجاد کنند.
بیمارستانها از پروتکلهای سختگیرانه برای دفع زبالههای دارویی پیروی میکنند تا از ایمنی و رعایت آن مطمئن شوند.
زبالههای دارویی بسته به این که حاوی مواد شیمیایی یا دارویی باشند، باید در کیسههای زرد یا نارنجی یا ظروف در دار قرار داده شوند.
اگر ضایعات بیمارستانی حاوی مواد شیمیایی، حتی آثار کوچکی هستند، باید آن را در ظروف زباله زرد رنگ قرار دهید.
سپس با سوزاندن در تأسیسات مجاز یا دارای مجوز مناسب دفع خواهد شد.
اگر زباله حاوی مواد شیمیایی یا دارویی نیست، میتوانید آن را در کیسههای نارنجی یا ظروف در دار قرار دهید.
برخلاف زبالههایی که از این طریق آلوده شدهاند، ممکن است در یک تصفیه خانه جایگزین (ATP) دفع شده تا از ایمن بودن آن اطمینان لازم به دست آید.
3# روشهای دفع ضایعات بیمارستانی
مهم نیست که ضایعات بیمارستانی در کجا پردازش میشوند، در نهایت با یکی از روشهای زیر تصفیه میشوند:
- سوزاندن: قبل از سال 1997، بیش از 90 درصد از کل ضایعات بیمارستانی عفونی با سوزاندن دفع میشد.
تغییرات در مقررات EPA باعث شده که ارائه دهندگان به دنبال سایر وسایل دفع ضایعات بیمارستانی باشند.
البته این روش، هنوز هم تنها روشی است که برای دفع زبالههای پاتولوژیک مانند اعضای بدن و بافتهای قابل تشخیص استفاده میشود. - اتوکلاو: استریلیزاسیون با بخار میتواند، زبالههای خطرناک زیستی را غیر عفونی کند.
پس از استریل شدن، زبالهها را میتوان به صورت معمول در محلهای دفن زباله جامد دفع کرد یا میتوان آنها را تحت مقررات کمتر دقیق سوزاند. - مایکروویو: یکی دیگر از راههای غیرخطرناک کردن زبالههای خطرناک بهداشتی، استفاده از مایکروویو با تجهیزات پرقدرت است.
همانند اتوکلاو، این روش پس از آن، زبالهها را به سمت دفن معمولی دفن زباله یا سوزاندن میبرد. - شیمیایی: برخی از انواع ضایعات شیمیایی ممکن است، با استفاده از مواد شیمیایی واکنشی که آن را بی اثر میکنند، خنثی شوند.
این روش به صورت کلی برای زبالههایی است که ماهیت شیمیایی دارند. - بیولوژیکی: این روش آزمایشی برای تصفیه زبالههای زیست پزشکی از آنزیمهایی برای خنثی کردن موجودات خطرناک و عفونی استفاده میکند و هنوز در حال توسعه بوده و به ندرت در عمل استفاده میشود.
4# جمع آوری ضایعات بیمارستانی چه خطراتی به همراه دارد؟
در ادامه با خطرات جمع آوری ضایعات بیمارستانی آشنا خواهیم شد.
1-4# خطرات سلامتی
مدیریت ناکافی پسماندهای پزشکی میتواند منجر به خطرات متعددی برای سلامتی شود.
این زبالهها ممکن است حاوی عوامل بیماری زا مانند باکتریها، ویروسها یا انگلهایی باشند که میتوانند باعث عفونتهای شدید افراد در معرض خطر شوند.
کارکنان پزشکی، کارگران دفع زباله و حتی بیماران ممکن است در معرض بیماریهای مسری باشند.
علاوه بر این، مواد شیمیایی موجود در برخی از ضایعات بیمارستانی، مانند محصولات پاک کننده یا داروهای تاریخ مصرف گذشته ممکن است سمی باشند و در صورت تماس اثرات نامطلوبی بر سلامت انسان داشته باشند.
بنابراین، اجرای اقدامات مناسب برای کاهش خطرات بهداشتی و محافظت از پرسنل پزشکی و عموم مردم بسیار مهم است.
2-4# تاثیر زیست محیطی
همان گونه که ضایعات بیمارستانی خطرات سلامتی برای انسان را به همراه دارند، اثراتی منفی بر محیط زیست نیز از خود به جای خواهند گذاشت.
این زبالهها میتوانند حاوی مواد خطرناکی مانند مواد شیمیایی، داروها یا مواد رادیواکتیو باشند که در صورت عدم دفع مناسب ممکن است خاک، آب و هوا را آلوده کنند.
این آلودگی میتواند، تأثیر مخربی بر اکوسیستمهای محلی داشته باشد، تنوع زیستی را مختل کند و باعث ایجاد مشکلات سلامتی برای حیوانات و گیاهان موجود در آن محل شود.
از این رو، ایجاد سیستمهای ایمن مدیریت پسماندهای پزشکی که مطابق با استانداردهای زیست محیطی باشد، برای جلوگیری از این خطرات و به حداقل رساندن اثرات منفی زیست محیطی ضروری است.
به همین دلیل است که جمع آوری ضایعات بیمارستانی یک مفهوم مهم برای مقابله با این خطرات است.
5# نحوه جمع آوری ضایعات بیمارستانی
جمع آوری ضایعات بیمارستانی به صورت زیر انجام خواهد شد.
1-5# ظروف خاص
پسماندهای پزشکی باید در ظروف خاص و مناسب برای انواع زباله قرار داده شوند.
این ظروف باید ضد نشت، مقاوم در برابر سوراخ شدن و دارای برچسب مناسب باشند.
2-5# رویههای جمع آوری
مراکز بهداشتی نیاز به ایجاد روشهای جمع آوری منظم دارند که توسط متخصصان آموزش دیده انجام میشود.
رعایت اصول بهداشتی و ایمنی هنگام کار با ضایعات بیمارستانی ضروری است.
3-5# حمل و نقل زباله
حمل زبالههای پزشکی باید توسط حاملهای مجاز و مجهز به تجهیزات لازم برای اطمینان از ایمنی پرسنل و مردم انجام شود.
وسایل نقلیه به منظور حمل و نقل ضایعات بیمارستانی باید مناسب و مطابق با مقررات موجود باشند.
6# بهترین روش برای مدیریت ضایعات بیمارستانی
کارکنان بخشهای بهداشتی میتوانند با رعایت چند روش کلیدی، از اکثر مشکلات ضایعات بیمارستانی جلوگیری کنند.
کارمندان باید قوانین را بدانند، سپس همه زبالهها را بر اساس نوع آنها، طبقه بندی کرده و در ظروف زباله با کد رنگی صحیح تقسیم کنند.
زبالهها باید بسته به دسته بندی آن برچسب گذاری شوند و اسناد و مدارک مناسب باید در طول حمل و نقل با همه ظروف همراه باشد.
یک شرکت قابل اطمینان دفع ضایعات بیمارستانی میتواند به یک مرکز بهداشتی کمک کند تا این شیوهها را عملی کند.
این روشها را در ادامه بررسی خواهیم کرد.
1-6# شناخت قوانین ضایعات بیمارستانی
ضایعات بیمارستانی توسط DOT ،EPA ،OSHA و DEA تنظیم میشود.
هنگام تهیه، انتقال و دفع زبالههای خطرناک، آگاهی از تمام دستورالعملهای هر یک از این سازمانها بسیار مهم است.
2-6# طبقه بندی ضایعات بیمارستانی
شناسایی نوع زباله ای که با آن سر و کار دارید، اولین گام برای دفع صحیح آن است.
از قرار دادن زبالههای غیر خطرناک در کنار بقیه خودداری کنید تا از مصرف بیش از حد آن جلوگیری شود.
3-6# جداسازی ضایعات بیمارستانی بر اساس نوع
زبالهها باید به دستههای مختلف از جمله موارد زیر تقسیم شوند:
- تیز
- دارویی
- شیمیایی
- پاتولوژیک
- و غیرخطرناک
ضایعات بیمارستانی کنترل شده در کیسههای قرمز رنگ میرود.
اجزای تیزی که داخل این کیسهها میروند، باید ابتدا در ظروفی که غیرقابل سوراخ شدن هستند، قرار داده شوند.
4-6# استفاده از ظروف مناسب
همه زبالهها را بسته به نوع طبقه بندی آنها در ظروف تأیید شده قرار دهید.
برخی از زبالهها میتوانند در جعبههای مقوایی تأیید شده بروند، در حالی که سایر زبالهها در وانهای مخصوص ریخته میشوند یا حتی برای حمل و نقل قفل میشوند.
5-6# آماده سازی ظروف
ظروف و کیسههای زباله باید برای حمل و نقل چسبانده و سپس طبق محدودیت وزن DOT بسته بندی شوند.
کانتینرها باید قبل از تحویل یا حمل در یک منطقه امن و خشک نگهداری شوند.
همچنین ضروری است که همه زبالهها را قبل از حمل و نقل به درستی برچسب گذاری کنید.
6-6# وارد کردن مستندات
مستندسازی مناسب ضایعات بیمارستانی برای محافظت از ارائه دهنده و شرکت دفع زباله بسیار مهم است.
کاغذهای مناسب باید با هر ظرف و کیسه در طول فرآیند همراه باشد.
7-6# استفاده از کد رنگ دفع ضایعات بیمارستانی
سیستم کدگذاری رنگی برای تفکیک زبالهها، همه اشیای تیز را در ظروف خطر زیستی قرمز مقاوم در برابر سوراخ قرار میدهد.
زبالههای خطرناک زیستی در کیسهها و ظروف قرمز رنگ قرار میگیرند.
ظروف زرد برای مواد شیمیایی هستند، در حالی که ضایعات دارویی به ظروف سیاه برای مواد خطرناک و آبی برای بقیه مواد میروند.
ضایعات رادیواکتیو در ظروف محافظ که با علامت رادیواکتیو مشخص شده، قرار میگیرند.
8-6# استخدام شرکت دفع زباله مناسب
خطرات مختلف و چندین نوع مختلف زباله چالشی دلهره آور برای کارکنان بهداشتی است.
مشارکت با یک شرکت دفع زباله قابل اعتماد اغلب حیاتی است.
نظرتون درباره این مقاله چیه؟
ما رو راهنمایی کنید تا اون رو کامل تر کنیم و نواقصش رو رفع کنیم.
توی بخش دیدگاه ها منتظر پیشنهادهای فوق العاده شما هستیم.