۷ مرحله در طراحی سیستم فاضلاب ساختمان

پس از اجرای شبکه تأمین آب آشامیدنی نوبت به طراحی سیستم فاضلاب در ساختمان ها می رسد.

سیستم فاضلاب بعد از جمع آوری پساب ساختمان باید آن را به نقطه دفع فضولات، مثلا شبکه فاضلاب شهری، منتقل کند.

برای طراحی شبکه فاضلاب باید اصول و نکات زیادی رعایت شوند.

در ادامه با ما همراه باشید تا به بررسی دستورالعمل های طراحی شبکه فاضلاب بپردازیم.

1# فرآیند طراحی سیستم فاضلاب (Design of Sewage System)

عملکرد سیستم فاضلاب در 4 بخش کلی قابل دسته بندی است که عبارت اند از:

• جمع آوری فاضلاب
• انتقال پساب
• پیش تصفیه فاضلاب
• دفع فاضلاب

شبکه فاضلاب از خروجی وسایل بهداشتی در ساختمان آغاز می شود.

با استفاده از خطوط لوله کشی، شبکه ونت، انشعاب ها و… جریان فاضلاب به سمت بیرون از ساختمان انتقال پیدا می کند.

2# مراحل طراحی سیستم فاضلاب

طراحی سیستم فاضلاب در 7 مرحله کلی انجام می شود که در ادامه به شرح این مراحل می پردازیم.

1-2# تعیین تعداد و جانمایی لوازم بهداشتی در طراحی سیستم فاضلاب

اولین گام در طراحی شبکه فاضلاب، تعیین تعداد لوازم بهداشتی و جانمایی آن ها در ساختمان است.

نوع و تعداد لوازم بهداشتی نقش به سزایی در برآورد ظرفیت مورد نیاز برای سیستم فاضلاب دارد.

در بین لوازم بهداشتی مختلف تأثیر توالت بیش از سایرین است؛
چرا که معمولا حجم بیشتری از فاضلاب ساختمانی را به خود اختصاص می دهد.

لوازم بهداشتی که باید تعداد و محل قرارگیری آن ها در هر فضا تعیین تکلیف شوند، عبارت اند از:

• سرویس بهداشتی (کاسه توالت، توالت فرنگی و روشویی)
• حمام (در صورت وجود وان باید حتما در نظر گرفته شود)
• سینک ظرفشویی
• کفشوی خانگی
• آبخوری
• ماشین ظرفشویی
• ماشین لباسشویی

2-2# محاسبه حجم فاضلاب ساختمان

در مرحله دوم طراحی سیستم فاضلاب باید مجموع حجم فاضلاب ساختمان مورد محاسبه قرار گیرد.

برای این منظور ابتدا باید قطر نامی سیفون هر یک از لوازم بهداشتی فوق تعیین شود.

در محاسبه حجم فاضلاب ساختمان باید در نظر گرفت که حداکثر چه تعداد از لوازم بهداشتی ساختمان به طور همزمان در مدار قرار می گیرند.

خیلی بعید به نظر می رسد که در یک ساختمان تمام لوازم بهداشتی با هم در مدار باشند و اقدام به تولید پساب فاضلاب کنند.

بنابراین باید حالت بهینه ای برای محاسبه حجم فاضلاب در نظر گرفته شود.

برای این منظور واحدی به نام واحد تخلیه فیکسچر (Drain Fixture Unit) ابداع شده است که با نماد اختصاری DFU شناخته می شود.

هر 2 واحد DFU معادل با یک گالن بر دقیقه (3.78 لیتر بر دقیقه) است.

برای تعیین شاخص DFU هر وسیله بهداشتی می توانید از جدول زیر استفاده کنید.

بر این اساس با توجه به قطر سیفون و تعداد وسایل بهداشتی می توان مجموع واحد DFU را در ساختمان تعیین کرد.

بنابراین حجم فاضلاب ساختمان با دقت بالا به دست می آید.

3-2# انتخاب سیستم دفع فاضلاب

در این مرحله از طراحی سیستم فاضلاب باید نوع سیستم دفع فاضلاب را انتخاب کرد.

انتخاب سیستم مناسب با توجه به نوع فاضلاب ساختمانی تعیین می شود.

در یک دسته بندی کلی فاضلاب شهری را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

• فاضلاب خانگی
• فاضلاب صنعتی

لازم به ذکر است که فاضلاب صنعتی به دلیل برخورداری از مواد شیمیایی و سمی باید حتما در مسیر تخلیه تصفیه شود؛
این در حالی است که فاضلاب خانگی نیاز به تصفیه ندارد.

البته فاضلاب خانگی را نیز می توان به دو دسته زیر تقسیم بندی کرد:

• فاضلاب سبک (شامل فاضلاب روشویی، ظرفشویی و حمام)
• فاضلاب سنگین (شامل فاضلاب توالت ایرانی یا فرنگی)

بد نیست بدانید که در حال حاضر برای دفع فاضلاب خانگی در کشور ما از سیستم اگو استفاده می شود.

4-2# شیب بندی لوله ها در طراحی سیستم فاضلاب

ممکن نیست در طراحی سیستم فاضلاب، کل خطوط لوله کشی به صورت عمودی در نظر گرفته شوند.

اما با توجه به نوع فاضلاب که ترکیبی از مواد مایع و جامد است،
شیب بندی لوله های افقی باید به گونه ای باشد که لوله ها مسدود نشوند.

در طراحی لوله های افقی فاضلاب، میزان شیب باید به گونه ای لحاظ شود که
امکان حرکت یکنواخت جریان فاضلاب در حالتی که 50 درصد حجم لوله پر است، وجود داشته باشد.

بر این اساس حداقل شیب لوله های افقی فاضلاب به صورت زیر در نظر گرفته می شود:

• لوله با قطر 65 میلی متر و کمتر: شیب 2 درصد
• لوله با قطر 65 تا 150 میلی متر: شیب 1 درصد
• و لوله با قطر بیشتر از 150 میلی متر: شیب 0.5 درصد

در موارد نادری، اگر هیچ کدام از موارد بالا پاسخگوی نیاز پروژه نباشند، از شیب 4 درصد استفاده می شود.

چند نکته مهم دیگر در خصوص انتخاب شیب لوله های افقی فاضلاب عبارت اند از:

• شیب لوله باید به گونه ای انتخاب شود که سرعت جریان فاضلاب حداقل 0.7 متر بر ثانیه باشد.
• جهت شیب در تمام لوله های افقی باید به یک سمت باشد.
• به هیچ عنوان انتخاب شیب لوله بیش از 4 درصد مجاز نیست.

5-2# سایزبندی لوله های فاضلاب

سایزبندی لوله ها یکی از مهم ترین مراحل طراحی سیستم فاضلاب است.

معیار اصلی در انتخاب سایز مناسب برای لوله های فاضلاب، لوله های افقی و میزان شیب آن ها است.

بر این اساس در جدول زیر می توانید سایز مناسب برای لوله های افقی در شبکه فاضلاب را مشاهده کنید.

در ادامه طراحی با توجه به جدول زیر می توانید قطر مناسب خطوط عمودی لوله های سیستم فاضلاب را تعیین کنید.

6-2# طراحی رایزرهای سیستم فاضلاب

منظور از رایزر، لوله های قائم شبکه فاضلاب است.

در طراحی سیستم فاضلاب باید رایزرها را به گونه ای در نظر گرفت که
حجم فاضلاب عبوری از آن ها بیش از یک سوم ظرفیت رایزر را اشغال نکند.

در غیر این صورت نوسانات فشار درون شبکه فاضلاب باعث آسیب رسیدن به آن می شود.

درگذشته این طور تصور می شد که سرعت فاضلاب در لوله های عمودی ساختمان های بلندمرتبه به دلیل شتاب جاذبه و فاصله زیاد تا محل تخلیه، بیش از حد افزایش می یابد.

این در حالی است که مطالعات جدید نشان می دهند جریان فاضلاب حداکثر بعد از طی کردن 5 متر در رایزر به سرعت نهایی خود یعنی چیزی حدود 3 تا 4.5 متر بر ثانیه می رسد.

بنابراین نیاز نیست که تدابیر خاص و جداگانه ای برای ساختمان های بلندمرتبه اندیشید.

حداکثر جریان مجاز در رایزرها برحسب لیتر در دقیقه را می توانید در جدول زیر مشاهده کنید:

(R برابر با نسبت سطح مقطع لایه فاضلاب عبوری به سطح مقطع لوله رایزر است)

7-2# ترسیم نقشه لوله کشی فاضلاب

در مرحله آخر طراحی سیستم فاضلاب باید با توجه به محاسبات مراحل قبل، اقدام به ترسیم نقشه لوله کشی فاضلاب نمود.

اجرای شبکه فاضلاب با توجه به نقشه ای که در اختیار مجری پروژه قرار می گیرد، انجام می شود.

در پایان باید تأکید کنیم که طراحی شبکه فاضلاب نکات و ریزه کاری های زیادی دارد که
بدیهی است نمی توان در یک مقاله به تمام آن ها اشاره کرد.