در دنیای مهندسی خودرو، یکی از عوامل حیاتی که عملکرد و راندمان یک موتور احتراق داخلی را تعیین میکند، نسبت هوا به سوخت است.
نسبت هوا به سوخت به نسبت جرمی هوا به سوختی که در طول احتراق به موتور داده میشود، اشاره دارد.
در این مقاله به بررسی نسبت هوا به سوخت، نقش نسبت هوا به سوخت در موتورهای احتراق، اندازه بهینه آن، انواع و عوامل مؤثر بر آن میپردازیم.
1# نسبت هوا به سوخت چیست؟
نسبت هوا به سوخت، نسبت جرمی هوا به سوخت جامد، مایع یا گازی موجود در فرآیند احتراق است.
احتراق ممکن است به صورت کنترل شده مانند یک موتور احتراق داخلی یا کوره صنعتی رخ دهد یا منجر به انفجار شود.
نسبت هوا به سوخت تعیین میکند که آیا یک مخلوط اصلاً قابل احتراق است یا خیر، چه مقدار انرژی آزاد میشود و چه مقدار آلایندههای ناخواسته در واکنش تولید خواهد شد.
معمولاً محدودهای از نسبتهای هوا به سوخت وجود دارد که خارج از آن احتراق رخ نخواهد داد.
این محدودهها به عنوان محدودههای پایین و بالای انفجار شناخته میشوند.
در یک موتور احتراق داخلی نسبت هوا به سوخت یک معیار مهم برای اهداف ضد آلودگی و تنظیم عملکرد است.
اگر دقیقاً هوای کافی برای سوختن کامل تمام سوخت فراهم شود، این نسبت، به عنوان مخلوط استوکیومتری شناخته میشود.
نسبتهای کمتر از استوکیومتری، غلیظ در نظر گرفته میشوند.
مخلوط های غلیظ راندمان کمتری دارند؛ اما ممکن است قدرت بیشتری تولید کنند و خنک تر بسوزند.
نسبتهای بالاتر از استوکیومتری رقیق در نظر گرفته میشوند.
مخلوطهای رقیق راندمان بیشتری دارند؛ اما ممکن است باعث دمای بالاتر شوند که میتواند منجر به تشکیل اکسیدهای نیتروژن شود.
برای محاسبات دقیق نسبت هوا به سوخت، باید میزان اکسیژن هوای احتراق به دلیل چگالی متفاوت هوا به دلیل ارتفاع یا دمای هوای ورودی متفاوت، رقیق شدن احتمالی توسط بخار آب محیط یا غلیظ شدن توسط افزودن اکسیژن مشخص شود.
اکثر دستگاههای اندازه گیری نسبت هوا به سوخت در عمل، مقدار اکسیژن باقیمانده یا هیدروکربنهای نسوخته را در گازهای خروجی اندازه گیری میکنند.
مخلوط های رقیق، گازهای احتراق داغ تری نسبت به مخلوط استوکیومتری تولید میکنند.
مخلوطهای غنی، گازهای احتراق سردتری نسبت به مخلوط استوکیومتری تولید میکنند که عمدتاً به دلیل مقدار زیاد کربنی است که به جای دی اکسید کربن، اکسید شده و مونوکسید کربن تشکیل میدهد.
1-1# چه عواملی سبب نسبت سوخت و هوای نامناسب میشود؟
اگر مخلوط سوخت و هوا خیلی غلیظ (سوخت خیلی زیاد) یا خیلی رقیق (سوخت ناکافی) باشد، راندمان سوخت کاهش مییابد، موتور قدرت کامل خود را تولید نمیکند و اجزای داخلی میتوانند آسیب ببینند.
علاوه بر این، اگر مخلوط سوخت خیلی غلیظ باشد، انتشار گازهای گلخانه ای به صورت نامطلوبی تحت تأثیر قرار میگیرد.
اگر مخلوط سوخت خیلی رقیق باشد، میتواند منجر به گرم شدن بیش از حد موتور شود.
خوشبختانه، دلایل کمی برای بهم خوردن نسبت هوا به سوخت وجود دارد. یک فیلتر هوای کثیف میتواند باعث غلیظ شدن مخلوط شود.
برعکس، یک فیلتر سوخت کثیف یا گرفتگی جزئی لوله سوخت میتواند، باعث رقیق شدن سوخت شود.
اگر سوخت رسانی تمیز و فیلتر هوا سالم باشد، مشکل از محل مخلوط شدن هوا و سوخت است. بیشتر موتورها کاربراتور دارند.
کاربراتور دارای یک دریچه ونتوری است که هوا از آن عبور میکند.
در هر دو انتهای دریچه ونتوری یک شیر پروانه ای قرار دارد.
دریچهای که به محفظه احتراق نزدیکتر است، دریچه گاز نام دارد.
دریچهای که به فیلتر هوا نزدیکتر است، چوک نام دارد.
چوک بسته میشود تا جریان هوا را برای نسبت غلیظ تر هوا – سوخت در زمانی که موتور سرد است، محدود کند.
در باریکترین نقطه ونتوری، یک جت به بنزین اجازه میدهد تا با جریان هوا مخلوط شود.
محدودیت در ونتوری باعث میشود هوا سرعت بگیرد و فشار هوا به لطف اصل برنولی کاهش یابد.
این فشار کمتر نه تنها سوخت را به داخل جریان هوا میکشد، بلکه به آن اجازه تبخیر نیز میدهد.
در اینجا در کاربراتور چند دلیل دیگر برای عدم تناسب نسبت هوا به سوخت وجود دارد:
- چوک نیمه بسته
- جتهای تنظیم نشده
- شیر شناور به درستی تنظیم نشده
- مجاری کثیف در کاربراتور
- یخ زدگی کاربراتور
2# نقش نسبت هوا به سوخت در موتور احتراق
نقش نسبت هوا به سوخت در موتورهای احتراق را در ادامه بررسی خواهیم کرد.
1-2# کارایی
نسبت مناسب هوا به سوخت تضمین میکند که موتور از تمام سوخت دریافتی خود تا حد امکان به صورت کارآمد استفاده کند که به شما کمک میکند با هر لیتر بنزین، مسافت بیشتری را طی کنید.
این امر سبب بهبود مصرف سوخت و افزایش برد رانندگی برای وسایل نقلیه میشود.
2-2# قدرت
اگر مخلوط سوخت درست نباشد، موتور قدرت زیادی تولید نمیکند.
نسبت مناسب به ماشین کمک میکند تا بهترین عملکرد را داشته باشد؛ چه در حال شتاب گرفتن در بزرگراه بوده و چه در حال یدک کشیدن تریلر.
3-2# انتشار آلایندهها و گازهای گلخانه ای
روشن کردن موتور آلودگی ایجاد میکند.
نسبت مناسب هوا به سوخت به کاهش میزان آلایندههای مضری که ماشین منتشر میکند، کمک میکند.
این موضوع، مانند آشپزی در خانه با ضایعات کمتر بوده و برای شما و محیط زیست بهتر است.
احتراق کامل با نسبت استوکیومتری، تشکیل آلایندههای خطرناکی مانند CO ،NOx و HC را کاهش میدهد.
این امر برای رعایت استانداردهای زیست محیطی و کاهش انتشار گازهای گلخانهای خودرو که به کیفیت هوا و سلامت انسان آسیب میرساند، بسیار مهم است.
4-2# راندمان احتراق
نسبت احتراق داخلی صحیح (AFR) تضمین میکند که سوخت به شکل کامل میسوزد، خروجی انرژی را به حداکثر و انتشار سوخت نسوخته را به حداقل میرساند.
نسبت بهینه منجر به عملکرد کارآمد موتور میشود.
5-2# طول عمر موتور
کارکرد مداوم با AFR صحیح میتواند با جلوگیری از مشکلاتی مانند گرمای بیش از حد یا تجمع بیش از حد کربن، سایش موتور را کاهش داده و عمر آن را طولانی تر کند.
6-2# تنظیم و تعدیل
درک و تنظیم AFR برای تنظیم عملکرد، به ویژه در موتورهای اصلاح شده یا کاربردهای مسابقه ای که در آنها AFRهای خاص میتوانند خروجی توان و پاسخ دریچه گاز را بهینه کنند، بسیار مهم است.
7-2# مصرف سوخت
دستیابی به نسبت ایده آل هوا به سوخت برای به حداکثر رساندن مصرف سوخت بدون کاهش عملکرد بسیار مهم است
با بهینه سازی راندمان احتراق، تیونرها میتوانند ضمن حفظ توان خروجی کافی، به مصرف سوخت بهتری دست یابند.
با این حال، ایجاد تعادل بین مخلوطهای رقیق و غلیظ برای جلوگیری از اثرات مضر بر عملکرد و طول عمر موتور ضروری است.
3# نسبت ایده آل هوا به سوخت چقدر است؟
برای درک کامل اهمیت نسبت هوا به سوخت، ابتدا باید ارتباط آن با احتراق را درک کنیم.
سوخت با هوا ترکیب شده و برای تولید نیرو در یک موتور احتراق داخلی مشتعل میشود.
فرآیند احتراق شامل واکنش شیمیایی مولکولهای سوخت و اکسیژن موجود در هوا است.
سناریوی ایده آل، دستیابی به احتراق کامل است که در آن، تمام مولکولهای سوخت به شکل مؤثر سوزانده میشوند و در نتیجه حداکثر انرژی و حداقل انتشار گازهای گلخانه ای حاصل میشود.
نسبت ایده آل هوا به سوخت، نسبت استوکیومتری، تعادل دقیق هوا و سوخت مورد نیاز برای احتراق کامل است.
برای موتورهای بنزینی، نسبت استوکیومتری تقریباً ۱۴.۷ قسمت هوا به ۱ قسمت سوخت بر حسب جرم است که ۱۴.۷:۱ میشود.
برای هر ۱۴.۷ گرم هوا، ۱ گرم سوخت برای احتراق کامل مورد نیاز است.
در این نسبت، ۱۰۰٪ سوخت استفاده میشود و هیچ اکسیژن اضافی یا سوخت نسوخته ای باقی نمیماند.
1-3# تغییرات بر اساس نوع و شرایط موتور
- موتورهای دیزلی: این موتورها معمولاً به دلیل تفاوت در مکانیسمهای احتراق، با نسبت AF بالاتری نسبت به موتورهای بنزینی کار میکنند.
- موتورهای القایی اجباری: موتورهای توربوشارژ یا سوپرشارژ ممکن است برای مدیریت افزایش ورودی هوا، نیاز به تنظیم نسبت AF داشته باشند.
2-3# دستیابی و حفظ نسبت فوکوس خودکار ایده آل
- سیستمهای مدیریت موتور: خودروهای مدرن از سیستمهای پیچیده ای استفاده میکنند که فرآیند احتراق را نظارت و تنظیم میکنند.
این سیستمها دادههای حسگرهای مختلف را تجزیه و تحلیل میکنند تا به صورت پویا تزریق سوخت و ورودی هوا را تنظیم کنند. - چالشها و تنظیمات: واحد کنترل موتور (ECU) تنظیمات را به صورت بلادرنگ انجام میدهد تا نسبت فوکوس خودکار در شرایط عملیاتی مختلف تا حد امکان نزدیک به ایده آل باقی بماند.
3-3# تأثیر گسترده تر بهینه سازی نسبت فوکوس خودکار
- با تمرکز بر دستیابی به نسبت فوکوس خودکار بهینه، مهندسان میتوانند، عملکرد و کارایی خودرو را افزایش داده و در عین حال تأثیرات زیست محیطی را نیز کاهش دهند.
- پیشرفتهای مداوم در فناوری موتور و سیستمهای کنترل با هدف اصلاح بیشتر این تعادل، سبب میشود تا خودروهای قدرتمندتر و سازگارتر با محیط زیست شود.
4# انواع نسبت هوا به سوخت
در این بخش به بررسی انواع نسبت سوخت به هوا خواهیم پرداخت.
1-4# نسبت هوا به سوخت غلیظ
در این سناریو، در مقایسه با مقدار سوخت ایده آل AFR (14.7:1) هوای کمتری وجود دارد.
غلظت سوخت بالاتر، مشخصه این مخلوط است.
نسبت هوا به سوخت غلیظ میتواند برای توان خروجی مفید باشد؛ زیرا سوخت بیشتری برای احتراق فراهم میکند.
با این حال، میتواند اثرات منفی بر مصرف سوخت و انتشار گازهای گلخانه ای داشته باشد.
2-4# نسبت هوای رقیق به سوخت
در این حالت، جز هوا از AFR ایده آل فراتر میرود، به این معنا که هوای بیشتری نسبت به مقدار سوخت وجود دارد (14.7:1). غلظت سوخت کمتر، مشخصه این مخلوط است.
به دلیل مصرف سوخت بد، نسبت هوای رقیق به سوخت میتواند برای صرفه جویی در مصرف سوخت و انتشار گازهای گلخانه ای مفید باشد.
با این حال، ممکن است سبب کاهش توان خروجی شود. به همین دلیل است که دانستن دلایل مصرف بالای سوخت مهم است.
3-4# نسبت ایده آل هوا به سوخت
نسبت ایده آل هوا به سوخت، تعادل صحیح بین هوا و سوخت را برای احتراق کارآمد نشان میدهد.
این نسبت برابر با ۱۴.۷ قسمت جرمی هوا به ۱ قسمت جرمی سوخت است.
این نسبت، تعادل خوبی بین قدرت، مصرف سوخت و میزان انتشار گازهای گلخانه ای ایجاد میکند.
5# اثرات نسبت مخلوطهای هوا به سوخت غنی، رقیق و ایده آل
مخلوطهای مختلف هوا و سوخت، چه غنی، چه رقیق و چه با نسبت ایده آل، تأثیرات متفاوتی بر عملکرد موتور و مصرف سوخت دارند.
1-5# مخلوط غلیظ
یک مخلوط غلیظ از هوا و سوخت، حاوی سوخت بیشتری به نسبت استوکیومتری است.
اگرچه ممکن است داشتن سوخت بیشتر برای افزایش قدرت مفید به نظر برسد؛ اما میتواند منجر به چندین عیب شود:
- افزایش قدرت: مخلوط غلیظ از هوا و سوخت حاوی غلظت بالاتری از سوخت است که مواد قابل احتراق بیشتری را برای احتراق فراهم میکند.
این امر میتواند سبب افزایش قدرت خروجی شود. - مصرف سوخت پایین: از آنجایی که سوخت بیشتری در مقدار مشخصی از هوا تزریق میشود، مخلوط غلیظ سوخت، سوخت را با سرعت بیشتری مصرف میکند و سبب کاهش راندمان سوخت میشود.
- انتشار بیشتر: سوخت اضافی در مخلوط غلیظ میتواند منجر به احتراق ناقص و افزایش انتشار آلایندههایی مانند هیدروکربنها (HC) و مونوکسید کربن (CO) شود.
2-5# مخلوط رقیق
مخلوط سوخت و هوای رقیق حاوی سوخت کمتری نسبت به نسبت استوکیومتری است.
اگرچه میتواند راندمان سوخت را بهبود بخشد؛ اما دارای معایبی نیز هست:
- کاهش قدرت: با سوخت کمتر برای احتراق، مخلوط رقیق سوخت و هوا میتواند، منجر به کاهش قدرت خروجی به خصوص در بارهای بالاتر موتور شود.
- بهبود مصرف سوخت: مخلوط رقیق هوا و سوخت حاوی نسبت بیشتری از هوا و سوخت کمتر است که منجر به بهبود راندمان سوخت و مسافت پیموده شده بهتر میشود.
- انتشار کمتر: یک مخلوط سوخت رقیق که به خوبی کنترل شده باشد، میتواند سبب کاهش ردپای کربن و HC شود.
با این حال، شرایط رقیق بیش از حد میتواند، باعث افزایش انتشار اکسید نیتروژن (NOx) شود.
6# نسبت هوا به سوخت در حالت رقیق و غلیظ چقدر است؟
نسبت هوا به سوخت، نسبت متناسبی از هوا و سوخت است که توسط کاربراتور مخلوط شده و برای احتراق در موتور مورد نیاز است.
مخلوط هایی که موتور میتواند با آنها کار کند از ۸:۱ تا ۱۸.۵:۱ متغیر است، یعنی از ۸ کیلوگرم هوا به ازای هر کیلوگرم سوخت تا ۱۸.۵ کیلوگرم هوا به ازای هر کیلوگرم سوخت.
نسبت سوخت به هوای غلیظ یا رقیق برای احتراق، باعث احتراق ناقص موتور میشود؛ اما نسبت ایده آل، نسبتی است که هم حداکثر قدرت و هم بهترین راندمان را فراهم کند، در حالی که کمترین میزان انتشار گازهای گلخانه ای را تولید کند.
اما چنین نسبتی وجود ندارد؛ زیرا نیاز سوخت یک موتور بسته به دما، بار و شرایط سرعت بسیار متفاوت است.
بهترین مصرف سوخت با نسبت ۱۵:۱ تا ۱۶:۱ حاصل میشود، در حالی که حداکثر توان خروجی با نسبت ۱۲.۵:۱ تا ۱۳.۵:۱ به دست میآید.
1-6# معایب نسبت سوخت غلیظ چیست؟
مصرف سوخت بیشتر، قدرت کمتر و آلایندگی بیشتر. برای نسبتهای خیلی غلیظ (<10-1)، رسوب شمعها، سنسورهای اکسیژن و مبدلهای کاتالیزوری رخ میدهد.
در نهایت، نسبتهای به اندازه کافی غلیظ (<9-1) دیوارههای سیلندر را شسته و لایه روغن را از بین میبرد و باعث افزایش سایش روی حلقهها و دیوارهها و همچنین عبور از حلقهها و رقیق شدن روغن موتور میشود که باعث کاهش روانکاری و استحکام لایه روغن شده و عمر روغن را کاهش داده و سایش را در کل موتور افزایش میدهد.
سوخت کمی غلیظ همیشه بسیار ایمنتر از سوخت رقیق است و در حالت دریچه گاز کاملاً باز، به خصوص در خودروهای با سیستم القای اجباری، بسیار مفید است؛ زیرا دمای احتراق و تمایل به ناک زدن و پیش احتراق در فشارهای بالای سیلندر را کاهش میدهد.
قدرت اضافی حاصل از کارکرد بسیار نزدیک به ناحیه ضربه زدن، قدرت از دست رفته ناشی از کارکرد کمی غلیظ را جبران میکند و به موتور حاشیه ایمنی خوبی برای مقابله با مواردی مانند کیفیت سوخت متغیر یا اختلاف در خروجی انژکتور از سیلندری به سیلندر دیگر میدهد.
2-6# معایب نسبت سوخت رقیق چیست؟
سوخت رقیق، اکسیژن نسوخته را در اگزوز باقی میگذارد. این امر کاهش اکسیدهای نیتروژن تشکیل شده در حین احتراق را در کاتالیزور غیرممکن میکند.
اکسیدهای نیتروژن یک آلاینده تنظیم شده هستند، بنابراین به صورت کلی، مخلوط سوخت رقیق، مقررات انتشار گازهای گلخانه ای را نقض میکند.
مخلوط سوخت رقیق، گشتاور موتور را کاهش میدهد که این یک ویژگی مثبت در تلاش برای بهبود مصرف سوخت است.
کاهش گشتاور موتور با بستن دریچه گاز به راندمان آسیب میرساند؛ اما کاهش گشتاور موتور به روشهای دیگر، موتور بنزینی را بیشتر شبیه موتور دیزل میکند.
علاوه بر مخلوط سوخت رقیق، رقیق کردن مخلوط سوخت و هوا با اگزوز که بی اثر است، راه دیگری برای کاهش گشتاور بدون بستن دریچه گاز است.
اگر این تکنیکها بیش از حد مورد استفاده قرار گیرند، باعث احتراق ناقص میشوند که سوخت نسوخته را به اگزوز میریزد و انتشار هیدروکربن را افزایش میدهد.
7# عوامل مؤثر بر نسبت هوا به سوخت
عوامل متعددی بر نسبت هوا به سوخت در موتور خودرو تأثیر میگذارند.
برخی از عوامل کلیدی عبارت اند از:
- بار موتور: نسبت هوا به سوخت بر اساس بار موتور تنظیم میشود که به میزان قدرت مورد نیاز راننده اشاره دارد.
بارهای بالاتر برای تأمین تقاضای بیشتر قدرت، به مخلوط سوخت غنیتری نیاز دارند. - دور موتور: نسبت هوا به سوخت با دور موتور تغییر میکند.
مخلوط کمی غلیظ تر ممکن است برای اطمینان از تحویل قدرت کافی و جلوگیری از آسیب به موتور، به دور موتور بالاتری نیاز داشته باشد. - شرایط محیطی: نسبت هوا به سوخت ممکن است بسته به دمای محیط، ارتفاع و میزان رطوبت نیاز به تنظیم داشته باشد.
این عوامل بر چگالی هوای ورودی تأثیر میگذارند و بنابراین بر نسبت بهینه هوا به سوخت تأثیر میگذارند.
8# نسبت هوا به سوخت چه تاثیری بر عملکرد موتور احتراق دارد؟
نسبت هوا به سوخت (AFR) یک پارامتر حیاتی در عملکرد موتورهای احتراق داخلی است که بر جنبههای مختلفی مانند توان خروجی، راندمان سوخت، میزان انتشار گازهای گلخانه ای و دمای موتور تأثیر میگذارد.
در اینجا نگاهی دقیق به چگونگی تأثیر آن بر عملکرد موتور میاندازیم.
1-8# راندمان احتراق
- نسبت استوکیومتری: نسبت ایده آل هوا به سوخت برای احتراق کامل بنزین تقریباً 14.7:1 است. (14.7 قسمت هوا به 1 قسمت سوخت از نظر وزن)
- در این نسبت، تمام سوخت سوزانده و حداکثر توان خروجی و راندمان حاصل میشود.
- مخلوط غنی: مخلوطی با سوخت بیشتر و AFR کمتر، مثلاً ۱۲:۱ میتواند منجر به احتراق ناقص و در نتیجه هیدروکربنهای نسوخته و انتشار بیشتر گازهای گلخانهای شود؛ اما ممکن است قدرت بیشتری را، به ویژه در کاربردهای عملکردی فراهم کند.
- مخلوط رقیق: مخلوطی با سوخت کمتر و AFR بالاتر، مثلاً ۱۶:۱ که میتواند مصرف سوخت را بهبود بخشد و انتشار گازهای گلخانهای را کاهش دهد؛ اما اگر مخلوط خیلی رقیق باشد، ممکن است باعث ناک زدن و داغ شدن بیش از حد موتور شود.
2-8# توان خروجی
- مخلوط های غنی: اغلب در کاربردهای با عملکرد بالا (مانند مسابقات) برای افزایش قدرت با فراهم کردن سوخت بیشتر برای احتراق استفاده میشوند.
با این حال، این امر میتواند، منجر به افزایش مصرف سوخت و انتشار گازهای گلخانهای شود. - مخلوط های رقیق: عموماً به دلیل کمبود سوخت موجود برای احتراق، قدرت خروجی را کاهش میدهند؛ اما مصرف سوخت را بهبود میبخشند.
3-8# دمای موتور
- مخلوط های سوخت غنی: سوختهایغلیظ معمولاً در دمای پایین تری کار میکنند؛ زیرا سوخت اضافی گرما را جذب میکند که میتواند به جلوگیری از ناک زدن موتور کمک کند؛ اما ممکن است به مرور زمان منجر به تجمع کربن شود.
- مخلوط های رقیق: میتواند منجر به دمای احتراق بالاتر شود که ممکن است خطرِ ناک زدن موتور و آسیب به اجزایی مانند سوپاپها و پیستونها را افزایش دهد.
4-8# انتشار گازهای گلخانه ای
- مخلوط های غنی: به دلیل احتراق ناقص، سطوح بالاتری از مونوکسید کربن (CO) و هیدروکربنهای نسوخته (HC) تولید میکنند.
- مخلوط های رقیق: معمولاً سبب انتشار کمتر CO و HC میشوند؛ اما به دلیل دمای احتراق بالاتر، میتوانند انتشار اکسیدهای نیتروژن (NOx) را افزایش دهند.
5-8# طول عمر و قابلیت اطمینان موتور
- کارکرد با AFR صحیح برای طول عمر قطعات موتور بسیار مهم است.
کارکرد مداوم با سوخت بسیار غلیظ میتواند منجر به رسوب کربن و گرفتگی شمعها شود، در حالی که کارکرد بیش از حد رقیق میتواند باعث گرم شدن بیش از حد و سایش زودرس شود.
نظرتون درباره این مقاله چیه؟
ما رو راهنمایی کنید تا اون رو کامل تر کنیم و نواقصش رو رفع کنیم.
توی بخش دیدگاه ها منتظر پیشنهادهای فوق العاده شما هستیم.