کفراژ چیست و چه تفاوتی با داربست دارد؟

سیستم‌های قالب بندی مورد استفاده برای ساخت قاب بتنی از اوایل دهه 1990 به صورت قابل توجهی توسعه یافته‌اند.

نوآوری‌های عمده بر کارایی تولید در محل، بهداشت، ایمنی و مسائل زیست محیطی متمرکز شده و صنعت ساخت و ساز بتن را به سمت کارایی روزافزون سوق می‌دهد.

سیستم کفراژ مختلف، طیف گسترده‌ای از راه حل‌ها را برای ساخت و ساز ارائه می‌دهد که می‌تواند متناسب با نیازهای یک پروژه خاص انتخاب شود.

در این مقاله به بررسی موارد زیر خواهیم پرداخت:

• کفراژ چیست؟
• کاربرد کفراژ چیست؟
• علل اهمیت کفراژ چیست؟
• انواع کفراژ
• تفاوت داربست و کفراژ چیست؟

1# کفراژ چیست؟

در پاسخ به سوال کفراژ چیست می‌توان گفت کفراژ به سازه‌‌ای موقتی اطلاق می‌شود که برای نگه ‌داشتن بتن تا زمانی که بتن سخت شده و خودنگهدار شود، استفاده می‌شود.

این سازه نقش مهمی در تضمین دقت، کیفیت و ایمنی فرآیند ساخت بتن دارد.

کفراژ را می‌توان از مواد مختلفی از جمله چوب، فولاد و پانل‌های پیش ساخته تولید کرد و باید به صورتی طراحی شود که فشار بتن هنگام ریختن و پخت را تحمل کند.

ساخت کفراژ به زمان نیاز دارد و شامل هزینه‌ای بالغ بر 20 تا 25 درصد از هزینه سازه یا حتی بیشتر است.

طراحی این سازه‌های موقت برای کاهش هزینه‌های اقتصادی انجام شده است.

عملیات برداشتن کفراژ به عنوان stripping شناخته می‌شود.

قالب نواری قابل استفاده مجدد است.

فرم‌های قابل استفاده مجدد به فرم‌های تابلویی و فرم‌های غیرقابل استفاده را فرم ثابت می‌گویند.

1-1# اجزای کفراژ چیست؟

اجزای مختلف کفراژ عبارت اند از:

• تای (Ties): تای یا کراوات، یک واحد کششی است که برای اتصال دو طرف کفراژ استفاده می‌شود.
  این به عنوان یک اتصال متعادل عمل می‌کند یا برای مقاومت در برابر فشار مؤثر بتن تازه استفاده می‌شود.
• مهاربندها: از مهاربندها برای ایستادن کفراژ با جلوگیری از انحراف فرم تحت فشار جانبی استفاده می‌شود.
• گل میخ‌ها: گل میخ‌ها در کفراژ برای حمایت از پنل‌های روکش دار و ایجاد چارچوبی برای نگه داشتن آنها در موقعیت استفاده می‌شوند.
• غلاف: از پنل غلاف برای حفظ شکل و موقعیت مورد نیاز بتن تا زمان سفت شدن، استفاده می‌شود.
• ولز: ولز اعضای نگهدارنده افقی است که در برابر غلاف قرار می‌گیرد تا مستقیماً در برابر فشار غلاف مقاومت کند.
• چوب‌ها: چوب‌ها اعضای عمودی در قالب هستند که گیره‌ها و بال‌ها را محکم کرده و در موقعیت خود نگه می‌دارند.
• پایه: پایین‌ترین عضوی است که کل قالب را پشتیبانی می‌کند.

2# کاربرد کفراژ چیست؟

کاربردهای کفراژ عبارت اند از:

• دیوار و ستون: کفراژ برای حمایت از سازه‌های بتنی مختلف استفاده می‌شود.
  از کفراژ برای پشتیبانی از ستون‌ها و تیرهای ساختمان استفاده می‌شود.
• اسلب: کفراژ در اشکال مختلف ساختمان استفاده می‌شود.
  کفراژ برای انواع میزهای دال، تیرهای ریزشی و دال‌های سقفی استفاده می‌شوند.
• استفاده در پروژه‌های زیربنایی: در پروژه‌های زیربنایی هنگام ساخت پل‌ها و تونل‌ها، فرآیند ساختمان عاملی است که در انتخاب کفراژ تأثیر می‌گذارد.
  هنگامی که یک جریان مداوم بتن برنامه ریزی شده و بتن ریزی چندگانه انجام می‌شود، کفراژ باید محکم و بادوام باشد.

بنابراین، در برخی موارد از کفراژ سفارشی استفاده می‌شود.

کفراژ در اشکال مختلف مانند موارد زیر استفاده می‌شود:

• سیستم‌های تونلی پیکربندی شده
• سکوهای شفت
• قالب‌های فولادی سفارشی
• مواردی از این قبیل

3# علل اهمیت استفاده از کفراژ چیست؟

بدون شک وجود کفراژ برای هر ساخت و ساز ضروری است.

از جمله مزیت اصلی کفراژ این است که نمی‌توان آن را با هیچ فناوری دیگری جایگزین کرد.

با استفاده از کفراژ می‌توان سازه‌های بتنی را به سرعت و با قیمت مناسب ساخت.

کفراژ با کاهش زمان چرخه ساخت و ساز از طبقه به طبقه، به کاهش جدول زمانی و هزینه‌های پروژه کمک می‌کند، به این معنا که پروژه‌های بیشتری می‌توانند نیازهای بودجه خود را برآورده کنند.

این سازه مدیریت ساخت‌ و ساز را تسهیل کرده تا کفراژ‌های به‌ موقع و جداسازی منابع قالب را ارائه دهند که به بهبود اثربخشی پروژه و استفاده از منابع می‌انجامد.

کفراژ عمدتاً با بتن همراه است که به تولید یک سطح صاف و تمام شده بتن کمک می‌کند.

با ارائه راه ‌حل‌هایی در برابر همه بارهای پوششی، ایمنی سازه ‌ای خوبی را ارائه کرده و سازه‌های فوق‌ العاده ایمن و کاربردی را تولید می‌کند.

1-3# الزامات کفراژ چیست؟

الزامات کفراژ عبارت اند از:

• بسیار مهم است که کفراژ به خوبی پشتیبانی شده و به اندازه کافی قوی باشد تا بتواند تمام بارهای وارد شده به آن را تحمل کند.
• کفراژ باید از همه طرف تراز شده و به خوبی مهاربندی شود تا شکل اصلی خود را حفظ کند.
• برای جلوگیری از نشت، دوغاب سیمان باید ضد آب باشد.
• کفراژ باید به گونه‌ای ساخته شود که در مرحله حذف بتن ایمن باشد.
• مواد کفراژ کار باید به صورت محلی، ارزان و قابل استفاده بیش از یکبار باشند.
• سعی کنید تا حد امکان آن را سبک نگه دارید تا از بار اضافی روی تکیه گاه‌ها جلوگیری کنید.
  به خصوص در کفراژ‌های افقی، قالب‌های سبک وزن نیز می‌توانند به کاهش هزینه‌های نیروی کار یا تلاش کمک کند.
• کفراژ باید در خط و سطوح مطابق نقشه ثابت شود.
• مصالح کفراژ نباید آسیب ببیند یا زنگ زده باشد که این امر بر کیفیت پرداخت بتن تأثیر می‌گذارد.

4# انواع کفراژ

تا به اینجا متوجه شدیم که کفراژ چیست در ادامه به بررسی انواع کفراژها می‌پردازیم.

انواع مختلفی از کفراژ در ساخت و ساز استفاده می‌شود.

1-4# کفراژ الواری

کفراژ چوبی رایج ترین نوع کفراژ در بین سایر کفراژها هستند.

این کفراژ از دوران باستان به صورت گسترده در ساخت و ساز استفاده می‌شود.

کفراژ چوبی قدیمی‌ترین نوع کفراژ مورد استفاده در ساخت و ساز است.

کفراژ چوبی یکی از پرکاربردترین کفراژها در ساخت و ساز است که تولید در محل با شکل و اندازه مورد نیاز را ارائه می‌دهد.

به راحتی در هر ساخت و ساز استفاده می‌شود؛ اما ممکن است، برای پروژه‌های بزرگ زمان بر باشد.

مواد کفراژ تخته سه لا طول عمر کوتاهی دارند.

کفراژ چوبی، کفراژی کم هزینه و به راحتی قابل اجرا است.

در هر شکل و اندازه ای قابل برش و اتصال است.

کفراژ الواری ویژگی‌های زیر را دارد:

• سبک وزن
• به درستی چاشنی شده
• عاری از هرگونه حمله موریانه
• قابل اجرا به راحتی

1) مزایای کفراژ الواری

مزایای کفراژ چوبی عبارت اند از:

• کفراژ الواری به راحتی به هر شکل، اندازه و ارتفاعی شکل می‌گیرد.
• برای پروژه‌های کوچک مقرون به صرفه است.
• می‌توان آن را با استفاده از چوب موجود در محل ساخت.
• چوب در مقایسه با کفراژ‌های فولادی یا آلومینیومی سبک وزن است.

2-4# کفراژ فولادی

کفراژ فولادی به دلیل استحکام، دوام و استفاده مکرر برای مدت طولانی محبوبیت بیشتری پیدا کرده است.

کفراژ فولادی برای کارهای کوچک پرهزینه است؛ اما می‌توان از آن برای تعداد زیادی پروژه استفاده کرد.

کفراژ‌های فولادی در مقایسه با کفراژ چوبی سطح صافی را برای بتن ایجاد می‌‌کند.

می‌توان از آن برای سازه‌های دایره ای یا منحنی مانند موارد زیر استفاده کرد:

• مخازن
• ستون‌ها
• دودکش‌ها
• فاضلاب‌ها
• تونل‌ها
• دیوارهای حائل

2) مزایای کفراژ فولادی

مزایای کفراژ فولادی عبارت اند از:

• قوی، بادوام و عمر طولانی
• ارائه یک سطح صاف
• کاملا ضد آب یا ضد رطوبت
• به حداقل رساندن اثر لانه زنبوری
• استفاده مجدد از آن بیش از 100 بار

کفراژ فولادی را می‌توان با سهولت بیشتری ثابت و جدا کرد.

3-4# کفراژ آلومینیومی

همانگونه که می‌دانیم، چگالی آلومینیوم در مقایسه با فولاد کمتر است و این امر باعث می‌شود که نسبت به فولاد سبک وزن باشد.

این مزیت اصلی در مقایسه با فولاد است.

کفراژ آلومینیومی تقریباً مشابه کفراژ ساخته شده از فولاد است.

در صورتی که استفاده مکرری از آن در ساخت و ساز انجام شود، شاتر کردن با فرم آلومینیومی مقرون به صرفه است.

اِشکال عمده آن این است که پس از ساخته شدن کفراژ هیچ تغییری امکان پذیر نیست.

4-4# کفراژ تخته سه لا

قالب بندی تخته چندلا یکی از ورق‌های تخته سه لا متصل به رزین چوبی است که برای ساخت پانل‌هایی با اندازه‌های مورد نیاز به کفراژ چوبی متصل می‌شود.

این نوع از کفراژ قوی، انعطاف پذیر و آسان برای رسیدگی است. عمر آن در مقایسه با سایر مواد بسیار کوتاه است.

5-4# کفراژ پارچه‌ای

با پیشرفت و روندهای جدید فناوری در برنامه ریزی و طراحی ساختمان، ساخت اعضای سازه‌ای پیچیده افزایش یافته است.

برای رفع این نیاز، کفراژ پارچه ای معرفی شده که انعطاف پذیری این ماده، امکان تولید بتن به هر شکلی را فراهم می‌کند.

انعطاف پذیری کفراژ پارچه ای باعث می‌شود تا اعضای بتنی با هر شکلی تولید شوند.

6-4# کفراژ پلاستیک

کفراژ پلاستیکی دارای وزن کم و سیستم به هم پیوسته بوده و می‌توانند بیش از 100 بار استفاده شوند.

می‌توان از آن برای ساخت بتن معمولی استفاده کرد.

این نوع کفراژ در حال حاضر برای اشکال مشابه و طرح‌های مسکن بزرگ محبوب شده است.

1) مزایای کفراژ پلاستیکی

مزایای استفاده از این نوع کفراژ عبارت اند از:

• کفراژ پلاستیکی وزن سبکی داشته و به هزینه حمل و نقل کمتری نیاز دارد.
• می‌توان از آن در بخش بتنی بزرگ استفاده کرد.
• در صورت نصب و استفاده دقیق، چندین بار استفاده مجدد امکان پذیر است که آن را بسیار مقرون به صرفه می‌کند.

7-4# کفراژ برای ستون

قالب بندی ستون‌ها بخشی ضروری از فرآیند ساخت و ساز است که پشتیبانی موقت و مهار بتن را تا زمان سخت شدن و به دست آوردن مقاومت کافی فراهم می‌کند:

• پنل‌ها: سطوح بزرگ و مسطح که ناحیه ستون را در بر می‌گیرند.
• دیوارهای برشی یا تای: میله‌ها یا پایه‌های فولادی پنل‌ها را در برابر فشار جانبی محکم می‌کند.
• Waler یا Strongback: عضو افقی که بار را توزیع و پشتیبانی می‌کند.
• کیکر: مهاربندهای شیب دار که تراز عمودی کفراژ را حفظ می‌کنند.
• قالب بندی‌ها: بست‌های فولادی که پنل‌های کفراژ را در کنار هم نگه می‌دارند.
• لوازم جانبی قالب: گوه‌ها، گیره‌ها، پیچ‌ها و همچنین مهره‌ها برای مونتاژ و تنظیم استفاده می‌شوند.

8-4# کفراژ برای اسلب

کفراژ برای دال‌ها که به آن عرشه کفراژ نیز می‌گویند، برای حمایت و مهار بتن در حین ساخت دال‌های افقی استفاده می‌شود.

در این بخش مؤلفه‌ها و مراحل کلیدی درگیر هستند که عبارت اند از:

• تیرچه‌ها یا تیرها: تکیه گاه‌های افقی که برای سیستم کفراژ استفاده می‌شود.
• استرینگرها: اعضای موازی که پنل‌های کفراژ را هم تراز و پشتیبانی می‌کنند.
• پنل‌های کفراژ: سطوح مسطح که ساختار دال را ایجاد می‌کنند.
• Props یا Shoring: تکیه گاه‌های عمودی که کفراژ و بار بتن را حمل می‌کنند.
• لوازم جانبی کفراژ: گیره، گوه، پیچ و همچنین مهره که برای مونتاژ استفاده می‌شوند.
• تقویت: میله‌های فولادی یا مش تقویت کننده استحکام دال نیز از دیگر موارد مورد استفاده هستند.

9-4# کفراژ تیرآهن

پنل‌های ورق جانبی و ته ورق‌ها، کفراژ پیش ساخته تیر را تشکیل می‌دهند.

همانند ستون‌ها، تیرها نیز به استحکام کلی سازه‌ها می‌افزایند.

از این رو، این نوع کفراژ برای طیف گسترده ای از پروژه‌های ساخت و ساز ساختمان جدایی ناپذیر هستند.

10-4# کفراژ فونداسیون

شالوده سازه بسیار متفاوت است.

برخی از انواع فونداسیون عبارت اند از:

• پی
• قایق
• پی ترکیبی

بنابراین کفراژ پی نیز از نظر طرح، ابعاد و ارتفاع متفاوت است.

با این حال، این نوع کفراژ به صورت گسترده در پروژه‌های ساختمانی استفاده می‌شود.

11-4# کفراژ دیوار

برای:

• دیوارهای سدهای ساختمانی
• دیوارهای ساختمان
• RCC زیرزمین
• دیوارهای بال

کفراژ دیوار همچنان از جمله تجهیزات پرکاربرد است.

لیست فوق تنها شامل چند نوع کفراژ بر اساس مواد و کاربرد است.

بازار چندین جایگزین دیگر دارد که برای نیازهای متعدد حوزه ساخت و ساز مناسب هستند.

5# مراحل ساخت کفراژ بتنی

ساخت کفراژ بتن شامل چندین مرحله برای ایجاد سازه‌های موقت است که بتن ریخته شده را تا زمان سخت شدن و به دست آوردن استحکام کافی شکل داده و پشتیبانی می‌کند.

نمای کلی از این فرآیند عبارت است از:

1. طراحی و برنامه ریزی: ابعاد کفراژ و چیدمان را بر اساس نقشه‌ها تعیین کنید.
2. انتخاب مواد: مواد کفراژ مناسب را انتخاب کنید.
3. آماده سازی اجزای کفراژ: برش پنل‌ها و ساخت اجزای اضافی آن نیز از دیگر مراحل این فرآیند است.
4. آماده سازی فونداسیون: سطح زمین را تراز و تثبیت کنید.
5. مونتاژ کفراژ: اجزای کفراژ را به صورت ایمن نصب و وصل کنید.
6. قرار دادن آرماتورها: آرماتورهای فولادی را داخل کفراژ نصب کنید.
7. تراز کردن: مطمئن شوید که کفراژها تراز هستند.
8. مهاربندی و تکیه گاه: پشتیبانی و مهاربندی کافی برای قالب بندی فراهم کنید.
9. بازرسی کفراژ: عیوب را بررسی کرده و هرگونه مشکل را اصلاح کنید.
10. ریختن بتن: بتن را با دقت داخل کفراژ بریزید.
11. عمل آوری بتن: اجازه دهید تا بتن تحت شرایط مناسب عمل کند.
12. حذف کفراژ: کفراژ را به صورت سیستماتیک حذف کنید و مراقب باشید که به بتن آسیبی وارد نشود.

1-5# نحوه جداسازی کفراژ

کفراژ پس از سفت شدن بتن با اطمینان از رسیدن بتن به استحکام کافی که معمولاً 70 تا 80 درصد مقاومت طراحی آن است، به صورت ایمن حذف می‌شود.

کارگران باید یک روش سیستماتیک را دنبال کنند، از پایین شروع کرده و به سمت بالا کار کرده تا از فروپاشی سازه جلوگیری شود، در حالی که از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده می‌کنند.

6# تفاوت داربست و کفراژ چیست؟

داربست سازه ای موقت است که برای حمایت از کارگران و مصالح در حین ساخت، نگهداری یا تعمیر ساختمان‌ها، پل‌ها و سایر سازه‌ها استفاده می‌شود.

معمولاً از لوله‌های فلزی ساخته می‌شود و به راحتی می‌توان آن را مونتاژ و جدا کرد.

داربست‌ها به گونه ای طراحی شده‌اند که بستر کار ایمن و پایدار را برای کارگران فراهم کرده و از سقوط و سایر حوادث جلوگیری کنند.

داربست و کفراژ دو نوع سازه موقت هستند که در صنعت ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

داربست و کفراژ هر دو به عنوان سیستم‌های پشتیبانی برای پروژه‌های ساختمانی عمل می‌کنند؛ اما تفاوت اصلی بین داربست و کفراژ در این است که از داربست برای دسترسی به سازه استفاده می‌شود، در حالی که کفراژ برای نگه داشتن بتن مرطوب در محل تا زمان سخت شدن استفاده می‌شود.

7# ایمنی در ساخت کفراژ

ایمنی در ساخت کفراژ برای محافظت از کارگران و اطمینان از یکپارچگی سازه بسیار مهم است و اقدامات زیر باید انجام شود:

• بازرسی‌های منظم: بررسی‌های مکرر را برای شناسایی و اصلاح هرگونه ضعف یا آسیب در کفراژ انجام دهید.
• تجهیزات حفاظت فردی: از PPE مناسب از جمله کلاه ایمنی، دستکش و بند ایمنی استفاده کنید.
• آموزش صحیح: مطمئن شوید که همه کارگران به اندازه کافی در مورد تکنیک‌های ساخت کفراژ و پروتکل‌های ایمنی آموزش دیده اند.
• مدیریت بار: کفراژ را بیش از حد بارگذاری نکنید و ویژگی‌های طراحی را حتماً بررسی کنید.
• امنیت داربست: از داربست‌های پایدار و ایمن به عنوان یک سکوی کار ایمن استفاده کنید.

8# نکات مهم در ارتباط با کفراژ

کفراژ سازه ای است که بتن تازه در آن ریخته و سخت می‌شود.

در این بخش مواردی وجود دارد که باید در مورد کفراژ بتن بدانید.

1-8# هزینه

ساخت کفراژ بتنی کار کوچکی نیست. زمان بر بوده و تا 25 درصد از کل قیمت سازه هزینه دارد.

خوشبختانه، کفراژ بتن نواری را می‌توان برای کاهش زمان و هزینه استفاده مجدد کرد.

2-8# کفراژ قوی اما سبک

یک کفراژ خوب باید به اندازه کافی قوی باشد که بتواند انواع بارها را تحمل کند؛ اما همچنین باید تا حد امکان سبک باشد.

کفراژ باید سفت و محکم ساخته و به صورت افقی و عمودی مهاربندی شود تا شکل خود را حفظ کند.

به همین ترتیب، اتصالات کفراژ باید در برابر نشتی محکم بوده و روی یک پایه محکم قرار گیرند.

3-8# کاهش هزینه کفراژ

اگرچه کفراژ بخش بزرگی از هزینه یک سازه را تشکیل می‌دهد، این هزینه‌ها را می‌توان کاهش داد.

برای کاهش هزینه کفراژ:

• پلن ساختمان باید شامل حداقل تعداد تغییرات در اندازه اتاق‌ها باشد تا قالب بندی مجدداً مورد استفاده قرار گیرد.
• در طراحی ساختمان باید تا حد امکان از بخش‌های باریک استفاده شود.
• حداقل اره و برش قطعات چوبی باید به شکلی انجام شود که بتوان مواد را چندین بار استفاده کرد.
• کفراژ را می‌توان گاهی زودتر حذف کرد.

سخت شدن سریع سیمان، آب و هوای گرم و شرایط بارگذاری سبک می‌تواند امکان حذف زود هنگام کفراژ را فراهم کند.

تا زمانی که تمام بتن قادر به تحمل حداقل دو برابر تنش و فشاری که سازه انتظار می‌رود را نداشته باشد، کفراژ نباید حذف شود.

مهم نیست که چه زمانی کفراژ برداشته می‌شود، همیشه باید به تدریج باشد تا بار به آرامی به بتن منتقل شود.