نقش کنترل فاز در مدار و معرفی ۶ وظیفه اصلی آن

کنترل فاز یکی از ابزار های حفاظتی و مراقبتی در برق صنعتی، مدار و تابلو برق است که
به طور الکترونیکی کار حفاظت از الکتروموتور را انجام می دهد.

آیا با نقش این تجهیز در حفاظت از موتورها آشنا هستید و می دانید به چه شکل این کار را انجام می دهد؟

در این مقاله می خواهیم به زبان ساده به بررسی کنترل فاز بپردازیم.

برای اطلاعات بیشتر در رابطه با کنترل فاز با ما همراه باشید.

1# کنترل فاز چیست؟

رله های کنترل فاز (Phase control relays) که به صورت مصطلح به کنترل فاز معروف هستند برای حفاظت موتورهای الکتریکی در برابر مشکلات شبکه های سه فاز استفاده می شوند.

این رله ها با اسامی حسگر نقص فاز یا حسگر توالی فاز نیز شناخته می شوند.

کنترل فاز در سیستم های الکترونیکی وظیفه بزرگی دارد.

این ابزار باید در شرایط زیر مدار فرمان را قطع نماید:

1. ولتاژ بالاتر از حد مجاز و ولتاژ پایین تر از حد مجاز
2. قطع شدگی یکی از فازها
3. جابجایی یکی از فازها
4. عدم تقارن فازهای مدار فرمان
5. دو فاز شدگی سیستم های تکفاز
6. تولید شوک هایی بر اثر قطع و وصل پی در پی برق

در کل وظیفه اصلی این ابزار، محافظت از سیستم الکترونیکی و موتور الکتریکی در برابر اختلال های شبکه است.

2# تفاوت کنترل فاز بار با کنترل فاز

در اصل در بیشتر مدار های برقی صنعتی کنترل فاز و کنترل بار با هم کار می کنند.

در مدار های برق صنعتی یک دستگاه آمپر متر هم برای نمایش جریان نیاز است و همچنین به یک ترانس جریان (ct) برای اندازه گیری در این مدار ها نیاز داریم تا مدار به صورت صحیح کار کند.

کنترل فاز بار کاری که این 4 ابزار انجام می دهند را خود به تنهایی انجام می دهد و
کار را آسان می کند و هزینه ها را کاهش می دهد.

3# بخش های مختلف کنترل فاز

بر روی این تجهیز چند ترمینال و چراغ LED وجود دارد که در زیر آن ها را توضیح می دهیم.

(نکته: ممکن است یک شرکت کنترل فاز خود را نوع دیگری بسازد و
یا جای این موارد فرق داشته باشد اما به صورت کلی به شکل زیر هستند و عملکرد مشابهی دارند)

1-3# ترمینال های چندگانه (R , S , T) یا (L1 , L2 , L3)

این ترمینال ها برای اتصال ورودی سه فاز برق شبکه هستند.

کنترل فاز ها بدون نیاز به نول تولید می شوند اگر سیم ها صحیح وصل شوند نشان گر تغذیه روشن می شود.

2-3# پیچ Sensitivity یا به صورت مخفف Sen

یک پیچ است برای تنظیم کردن حساسیت دستگاه در موقع مقایسه تقارن فازها که با آن مقدار حساسیت به عدم تقارن فازها مشخص می گردد.

3-3# پیچ On Delay

پیچی است برای تنظیم تایم انتظار در موقعی که خطایی صورت می گیرد یا آنکه مدار برای بار اول روشن می شود.

4-3# ترمینال شماره 15 کنترل فاز (ورودی فرمان)

در این ترمینال یک ورودی فرمان داخل می شود که قسمت خروجی آن را می توان در پایانه های 18 و 16 دریافت کرد.

در اصل این ورودی پایه COM رله داخلی است.

5-3# ترمینال شماره 16 (نرمال بسته یا خروجی NC)

در موقعی که ولتاژ سه فاز مشکل خاصی نداشته باشد این خروجی وصل می شود که
در این حالت نشانگر فعال بودن رله نیز روشن می شود و کنتاکتور به این ترمینال وصل می شود.

6-3# ترمینال شماره 18 (خروجی NO یا همان نرمال باز)

این ترمینال تنها در موقع روشن بودن چراغ سیگنال REL باز است و در مواقع دیگر بسته است.

در اصل در دو حالت این ترمینال بسته است:

1. دستگاه غیر فعال باشد.
2. یک خطا به وجود آمده باشد و یا رله داخلی غیر فعال و قطع شده باشد.

این ترمینال برای مانیتورینگ و متصل کردن به PLC است.

7-3# نشانگر خطا

در حالت عادی دو الی سه نشانگر خطا روی هر کنترل فاز وجود دارد که
در حالت جابجا شدن دو فاز از سه فاز و یا در حالتی که
ولتاژ شبکه بیرون از محدوده مجاز عملکردی باشد به همراه قطع رله داخلی نشانگر خطا نیز روشن می شود.

نکته: محدوده مجاز ولتاژ 300 الی 440 ولت در سه فاز و 185 الی 240 ولت در تک فاز است.

4# اصول و نکات کار با کنترل فاز

بعد از آنکه فازها به ترمینال های R, S, T (و در صورت نیاز نول) به دستگاه وصل شوند دستگاه شروع به کار می کند.

بعد از آنکه زمان تاخیر از پیش تنظیم شده به اتمام برسد رله داخلی دستگاه نیز وصل می شود. (متصل شدن داخلی ترمینال 15 به 18)

نکات:
1. در حالتی زمان سنجی شروع می شود که حالت فاز ها عادی باشد.
2. در موقع وقوع خطا رله خروجی قطع می شود و
در هر بار بعد از رفع خطا دستگاه زمان سنجی را از صفر شروع می کند.