گاز سولفید هیدروژن (H2S) چیست و چه خطراتی دارد؟

گاز سولفید هیدروژن یا H₂S یکی از ترکیبات شیمیایی است که در بسیاری از صنایع نظیر پتروشیمی و تصفیه گاز، صنایع شیمیایی، تصفیه فاضلاب و… کاربرد دارد.

علی رغم کاربردهای بسیاری که برای این گاز در صنایع مختلف وجود دارد، استفاده از آن خطرناک است و باید ویژگی های این گاز را به خوبی شناخت و نکات ایمنی آن را رعایت کرد.

با مطالعه این مقاله شما رفتار ایمن در هنگام مواجهه با گاز H₂S را خواهید شناخت و قادر به کاهش آمار حوادث در سازمان خود خواهید بود، با ما همراه باشید.

1# گاز سولفید هیدروژن چیست؟

گاز سولفید هیدروژن (H2S) یک ترکیب شیمیایی است که شامل یک اتم گوگرد و دو اتم هیدروژن است. این گاز بوی بدی دارد که شبیه به بوی تخم مرغ فاسد است.

سولفید هیدروژن در بسیاری از فرآیندهای صنعتی و طبیعی تولید می شود، از جمله در استخراج نفت و گاز، تصفیه آب و فرآیندهای زیستی.

همچنین این گاز ممکن است در برخی مناطق زمین و منابع آب طبیعی به صورت طبیعی تولید شود؛ اما باید توجه داشت که سولفید هیدروژن یک گاز سمی است و در مقادیر بالا می تواند برای انسان ها و حیوانات مضر باشد.

گاز سولفید هیدروژن گازی آتش گیر است که تحت فشار به مایع تبدیل می شود و در تاسیسات و فرآیندهای مختلف هیدروکربنی یافت می شود و دارای مشخصات زیر می باشد:

1. بالقوه مرگ آور و مخرب اعصاب است.
2. بدون رنگ است.
3. سنگین تر از هوا است.
4. به سرعت توسط باد منتشر می شود.
5. آتش می گیرد و به رنگ آبی می سوزد.
6. شدیداً خورنده فلزات است.

لازم به ذکر است که بخارات این گاز می توانند تا مسافت های زیادی منتشر شده و در صورت تماس با منبع حرارت مشتعل می شوند.

2# کاربردهای گاز H2S چیست؟

همانطور که پیش تر اشاره کردیم، گاز سولفید هیدروژن (H2S) در برخی صنایع و کاربردها استفاده می شود.

در زیر تعدادی از کاربردهای این گاز را بر می شمریم.

1. صنعت نفت و گاز: H2S به طور طبیعی در بسیاری از مخازن نفت و گاز وجود دارد.
   این گاز به عنوان یک نشانگر برای شناسایی و اندازه گیری میزان گاز سولفید هیدروژن در مخازن نفت و گاز استفاده می شود.
   همچنین در فرآیندهای استخراج نفت و گاز، H2S به عنوان یک گاز ترکیبی استفاده می شود.
2. صنعت شیمیایی: H2S در تولید برخی مواد شیمیایی مانند سولفوریک اسید، سولفید آمونیوم و سولفید سدیم استفاده می شود.
3. تصفیه آب: H2S به عنوان یک ماده اکسیدکننده در فرآیندهای تصفیه آب استفاده می شود.
   این گاز می تواند فلزات سنگین موجود در آب را اکسیده کند و از آب تصفیه شده جدا کند.
4. صنعت کاغذ: H2S در فرآیند سفید کردن مواد مورد استفاده در تولید کاغذ کاربرد دارد.
5. صنعت معدن: در برخی فرآیندهای استخراج معدن، H2S به عنوان یک گاز ترکیبی استفاده می شود.

3# عوارض گاز سولفید هیدروژن

اگر شخصی گاز H₂S را به مقدار موثر تنفس کند، بلافاصله آن قسمت از سلسله اعصاب که تنفس و آگاهی را کنترل می کند تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

میزان مسمومیت با گاز سولفید هیدروژن در جدول زیر تشریح شده است.

علائم تماس با گاز سولفید هیدروژن شامل موارد زیر می باشند:

• سوزش چشم ها
• ناخوشی
• سرگیجه
• خفگی
• از دست دادن کنترل عضلانی

4# نکات ایمنی مواجهه با گاز H₂S

در هنگام مواجهه با گاز سولفید هیدروژن لازم است نکات زیر مورد توجه قرار گیرند:

1. صدا و علامات زنگ خطر را به خاطر بسپارید.
2. به محض شنیدن آژیر عمود بر جهت باد حرکت کنید. برای تشخیص جهت باد می توانید از پرچم ها یا دود دودکش ها کمک بگیرید.
3. به خاطر داشته باشید که H₂S سنگین تر از هوا است و در نقاط پست جمع می شود.
4. قبل از وارد شدن به محوطه آلوده به H₂S از ماسک هوای فشرده A فعال استفاده کنید.
5. برای کمک به فردی که بر اثر گاز گرفتگی بیهوش روی زمین افتاده است، شما حتماً باید با ماسک هوای فشرده فعال وارد عمل شوید.
   هیچ گاه از ماسک فرار برای این کار استفاده نکنید.
6. بعد از خارج کردن فرد حادثه دیده از منطقه آلوده و رسیدن به هوای تازه در صورتی که تنفس او قطع شده باشد، باید فوراً تنفس دهان به دهان را شروع کرده و ادامه داده تا پزشک برسد.
7. در محل تجمع جمع شوید و تا دستورات بعدی ایمنی با هماهنگ کننده بحران منتظر بمانید.
   از پراکنده شدن خودداری نمایید، افراد ناپدید شده نیز باید یافت شوند.

5# آموزش در حوزه گاز سولفید هیدروژن

کلیه افرادی که با گاز H₂S سر و کار دارند می بایست آموزش های لازم را گذرانده و صلاحیت کافی جهت انجام امور محوله را کسب نمایند.

دوره های آموزشی بایستی شامل موارد ذیل باشند:

• خصوصیات گاز سولفید هیدروژن (H₂S)
• اثرات گاز سولفید هیدروژن (H₂S)
• حضور و شناسایی گاز سولفید هیدروژن (H₂S)
• اندازه گیری گاز سولفید هیدروژن (H₂S)
• کنترل مخاطرات گاز سولفید هیدروژن (H₂S)
• کمک های اولیه و عملیات نجات

6# پیشگیری از عوارض گاز H2S

پیشگیری ها و کنترل های فنی و مهندسی در خصوص کاهش پیامدهای مقابله با گاز سولفید هیدروژن به شرح زیر می باشند:

1. طراحی، برنامه ریزی و هماهنگی جهت انجام کار به شکل صحیح و ایمن
2. اخذ کردن مجوز انجام کار (ارزیابی مخاطرات)
3. شناسایی محیط های خطرناک
4. اندازه گیری میزان آلاینده ها
5. آموزش کارکنان
6. نظارت بر انجام امور