استانداردهای تابلو برق

استانداردهای تابلو برق، مجموعه اصول و معیار هایی هستند که تمامی مشخصات یک تابلو برق اعم از تجهیزات داخلی و بدنه و … را تعیین می کنند.

رعایت استانداردهای تابلو برق از اصول اولیه طراحی، عیب یابی و کار با تابلو برق های فشار ضعیف و قوی است.

در این مقاله با اصول و استانداردهای ملی و بین المللی تابلو برق های فشار ضعیف، متوسط و قوی آشنا خواهیم شد.

1# مقدمه

استانداردها تقریبا تمام اطلاعات مورد نیاز ما در زمینه های طراحی، ساخت، پیاده سازی، نصب، تعمیر و نگهداری، حمل و جا به جایی، انبارش و … را بر طرف می کنند.

استاندارد یک توافق عمومی محسوب می شود و
با دستور نهادهای نظارتی مصوب می شود.

بنابراین تبعیت از استانداردهای مرتبط در هر زمینه الزامی است.

برای دستیابی به طراحی مطابق با استاندارد آشنایی با استانداردهای مربوطه ضروری به نظر می رسد.

تابلو برق های فشار ضعیف و فشار متوسط نیز از این قاعده مستثنی نیستند و
برای آن ها استانداردهایی تعیین شده است.

در ادامه به بررسی استانداردهای تابلو برق خواهیم پرداخت.

2# استانداردهای کلی تابلو برق

مهمترین استاندارد در صنعت برق و الکترونیک مربوط به IEC و IEEE و ANSI هستند.

در مورد تابلو برق های فشار ضعیف و فشار متوسط، استاندارد IEC بهترین و کامل ترین گزینه است.

در زیر مهمترین سری ها از این استاندارد که به تابلو برق ها و یا اجزای داخلی آن ها مرتبط هستند آورده شده است.

3# مراجع معتبر تابلو برق های صنعتی

مهمترین و کامل ترین مراجع برای آشنایی با تابلو برق های فشار متوسط در زیر ارائه شده اند:

• کتاب هندبوک اشنایدر راهنمای تاسیسات الکتریکی براساس استاندارد بین المللی IEC
• ABB Switchgear Manual
• Planing of Electric Power Distribution Technical Principles Siemens
• Electrical Safety in Medium Voltage Plants – ABB
• Power Engineering Guide – Siemens

4# استانداردهای تابلو برق قطع و وصل و فرمان فشار ضعیف

سازمان ملی استاندارد ایران با بهره گیری از استانداردهای IEC، استانداردهایی را در این زمینه ارائه کرده است که
از درگاه این سازمان (http://standard.isiri.gov.ir/) قابل دریافت هستند.

در زیر این استاندارد ها و کد های مربوط به هر یک نشان داده شده است:

1-4# استانداردهای تابلو برق – شینه

مشخصات فنی شینه های مسی مطابق با استاندارد BS EN 13601:2013 یا ISO 197-1:1983 و
مشخصات فنی شینه های آلومینیومی مطابق با استاندارد ISO 2107:2007

2-4# استانداردهای تابلو برق – کلیدهای خودکار

کلید های خودکار مینیاتوری، کلید های کمپکت و کلید های هوایی که ولتاژ اسمی آن در جریان متناوب از 1000 ولت
و در جریان مستقیم از 1500 ولت تجاوز نمی کند براساس استانداردهای ملی INSO 4835-1:2012 و
INSO 4835-2:2017 یا استانداردهای بین المللی IEC 60947-1:2020 و IEC 60947-2:2016

3-4# استانداردهای تابلو برق – کلیدهای خودکار خانگی

کلید های خودکار (مینیاتوری) برای مصارف خانگی و تاسیسات مشابه براساس استانداردهای
INSO 2611-1:2002 و INSO 2611-2:2014 یا استانداردهای
بین المللی IEC 60898-1:2015 و IEC 60898-2:2016

4-4# استانداردهای تابلو برق – تجهیزات باقیمانده

الزامات عمومی تجهیزات جریان باقیمانده براساس استاندارد ملی INSO IEC 60755:2008 یا
استاندارد بین المللی IEC 60755:2017 و پیوست “ز” استاندارد ملی INSO 4835-2:2017 یا
پیوست “M” استاندارد بین المللی IEC 60947-2:2016

• استانداردهای تابلو برق – کلید جریان باقیمانده

الزامات عمومی قطع کننده های خودکار جریان پسماند (باقیمانده) بدون حفاظت یکپارچه در برابر اضافه جریان
برای مصارف خانگی و مشابه براساس استاندارد ملی INSO 6700-1:2013 و یا
استاندارد بین المللی IEC 61008-1:2010

• استانداردهای تابلو برق – کلید جریان باقیمانده ترکیبی

الزامات عمومی قطع کننده های خودکار جریان پسماند (باقیمانده) همراه با حفاظت در برابر اضافه جریان
برای مصارف خانگی و مشابه براساس استاندارد ملی INSO 8724-1:2015 و یا
استاندارد بین المللی IEC 61009-1:2010

5-4# کلید تشخیص خطای آرک

الزامات عمومی تجهیزات تشخیص خطای آرک براساس استاندارد بین المللی IEC 62606:2013

6-4# استانداردهای تابلو برق – برقگیر حفاظتی

الزامات عمومی تجهیزات تشخیص خطای آرک براساس استاندارد بین المللی IEC 61643-11:2011

7-4# استانداردهای تابلو برق – قطع کننده ها (ایزولاتور ها)

کلید ها، جداساز ها، کلید های جداساز و وسایل ترکیبی فیوزدار براساس استاندارد
ملی INSO 4835-3:2012 یا استاندارد بین المللی IEC 60947-3:2020

8-4# کنتاکتورها و راه اندازهای موتوری

کنتاکتورها وراه انداز های موتوری و کنتاکتور های الکترومکانیکی براساس استاندارد
ملی INSO 4835-4-1:2011 یا استاندارد بین المللی IEC 60947-4-1:2018

9-4# کنترل کننده ها و راه اندازهای موتور نیمه هادی جریان متناوب

کنترل کننده ها و راه اندازهای موتور نوع نیمه هادی برای جریان متناوب براساس استاندارد
ملی INSO 4835-4-2:2013 یا استاندارد بین المللی IEC 60947-4-2:2020

10-4# کنترل کننده ها و کنتاکتورهای نیمه هادی جریان متناوب بارهای غیر موتوری

کنترل کننده ها و کنتاکتورهای نوع نیمه هادی جریان متناوب برای بارهای غیر موتوری براساس استاندارد
ملی INSO 4835-4-3:2015 یا استاندارد بین المللی IEC 60947-4-3:2020

11-4# رله های الکترومکانیکی

الزامات عمومی و ایمنی رله های الکترومکانیکی براساس استاندارد
ملی INSO 12569-1:2010 یا استاندارد بین المللی IEC 61810-1:2015

12-4# استانداردهای تابلو برق – رله حالت جامد

الزامات عمومی و ایمنی رله های حالت جامد براساس استاندارد
ملی INSO IEC 62314:2006:20013 یا استاندارد بین المللی IEC 62314:2006

13-4# استانداردهای تابلو برق – فیوز فشار ضعیف

الزامات عمومی و ایمنی فیوزهای فشار ضعیف براساس استاندارد
ملی INSO 3109-1:2011 یا استاندارد بین المللی IEC 61269-1:2006

14-4# ترانسفورماتور های اندازه گیری

الزامات عمومی ترانسفورماتور های اندازه گیری مطابق با استاندارد ملی INSO-IEC 61869-1:2007

الزامات تکمیلی ترانسفورماتور های اندازه گیری مطابق با استاندارد ملی IEC 61869-2:2012 و IEC 61869-3:2011

15-4# تجهیزات اندازه گیری

الزامات عمومی تجهیزات اندازه گیری و نمایش توان الکتریکی و پارامترهای مختلف الکتریکی
براساس استاندارد بین المللی IEC 61557-12:2018

الزامات عمومی تجهیزات اندازه گیری آنالوگ با عملکرد مستقیم مانند ولت متر، آمپر متر، فرکانس متر،
سنکروسکوپ و مانند آن براساس استاندارد بین المللی IEC 60051-1:2016

16-4# بلوک های ترمینال برای هادی های مسی

الزامات عمومی بلوک های ترمینال برای هادی های مسی گرد دارای سطح مقطع از 0.2 تا 300 میلیمتر مربع
براساس استاندارد ملی INSO 4835-7-1:2012 یا استاندارد بین المللی IEC 60947-7-1:2009

17-4# سیم با عایق پلی وینیل کلراید  (PVC)

الزامات عمومی سیم و کابل با عایق و غلاف پلی وینیل کلراید (PVC) با ولتاژ اسمی
تا 450/750 ولت براساس آخرین ویرایش سری استانداردهای ملی INSO (ISIRI) 607 یا
سری استانداردهای بین المللی IEC 60277

18-4# سایر وسایل و تجهیزات داخل تابلو

سایر انواع وسایل و تجهیزات داخل تابلو مانند کانال ها و مجرا های سیم کشی، مقره ها و… براساس مشخصات فنی یکی از استانداردهای معتبر و
شناخته شده بین المللی مانند کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک (IEC) که مورد قبول دستگاه نظارت نیز باشد طراحی، ساخته و مورد نظارت قرار می گیرد.

5# استانداردهای تابلو برق قطع و وصل و فرمان فشار متوسط و قوی

سازمان ملی استاندارد ایران به طور کلی این بخش را به استاندارد IEC-62271 ارجاع داده است.

تمرکز سری های مختلف این استاندارد در شکل زیر نشان داده شده است.

در ادامه با بخش های مهم و پرکاربرد استاندارد IEC-62271  آشنا خواهیم شد.

در زیر استانداردهای معادل این بخش ها از استاندارد ملی و همچنین استاندارد توانیر آورده شده است.

1-5# استانداردهای تابلو برق – الزامات کلی

الزامات کلی همه قسمت های تابلو های فشار متوسط و فشار قوی براساس استاندارد بین المللی IEC 62271.

2-5# استانداردهای تابلو برق – ویژگی های عمومی

ویژگی های عمومی یک پست فشار قوی یا متوسط براساس استاندارد
ملی INSO-IEC 62271-1 یا استاندارد بین المللی 1-IEC 62271.

3-5# قطع کننده های مدار جریان متناوب

الزامات عمومی قطع کننده های مدار جریان متناوب براساس استاندارد
ملی INSO – IEC 62271-100 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-100

4-5# استانداردهای تابلو برق – آزمون های ترکیبی

الزامات عمومی آزمون های ترکیبی براساس استاندارد
ملی INSO – IEC 62271-101 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-101

5-5# استانداردهای تابلو برق – کلیدهای فشار متوسط

الزامات عمومی کلیدهای با ولتاژ نامی بیش از 1 کیلو ولت تا 52 کیلو ولت براساس استاندارد
ملی INSO – IEC 62271-103 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-103

6-5# کلید فیوز های ترکیبی جریان متناوب

الزامات عمومی کلید فیوز های ترکیبی جریان متناوب براساس استاندارد
ملی INSO – IEC 62271-105 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-105

7-5# کنتاکتور های جریان متناوب مبتنی بر کنتاکتور و راه اندازهای موتور

الزامات عمومی کنتاکتور های جریان متناوب کنترل کننده های مبتنی بر کنتاکتور و راه اندازهای موتور
براساس استاندارد ملی INSO – IEC 62271-106 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-106

8-5# کلیدهای فیوز دار جریان متناوب فشار متوسط

الزامات عمومی کلیدهای مدار فیوز دار جریان متناوب برای ولتاژ های نامی بالاتر از kV 1 تا و شامل kV 52 براساس
استاندارد ملی ISIRI-IEC 62271-107 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-107

9-5# کلیدهای کنار گذر خازن های سری جریان متناوب

الزامات عمومی کلیدهای کنار گذر خازن های سری جریان متناوب براساس استاندارد
ملی INSO – IEC 62271-109 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-109

10-5# وصل و قطع کننده های خطای خودکار جریان متناوب تا 38kV

الزامات عمومی وصل کننده ها و قطع کننده های خطای خودکار برای مدارهای هوایی (نصب روی سطح) زیر طاق
و زیر آب برای سیستم های جریان متناوب تا 38kV براساس استاندارد
ملی INSO – IEC 62271-111 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-111

11-5# وسایل قطع و وصل و فرمان AC با محفظه فلزی – فشار متوسط

الزامات عمومی وسایل قطع و وصل و فرمان AC با محفظه فلزی برای ولتاژ های اسمی بالاتر
از 1kV تا و خود 52kV براساس استاندارد ملی INSO-IEC 62271-200 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-200

12-5# وسایل قطع و وصل و فرمان AC با محفظه عایقی – فشار متوسط

الزامات عمومی وسایل قطع و وصل و فرمان AC با محفظه عایقی برای ولتاژ های اسمی بالاتر
از 1kV تا و خود 52kV براساس استاندارد ملی INSO-IEC 62271-201 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-201

13-5# پست های پیش ساخته برق فشار قوی- فشار ضعیف

الزامات عمومی پست های پیش ساخته برق فشار قوی – فشار ضعیف براساس استاندارد
ملی ISIRI-IEC 62271-202 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-202

14-5# وسایل قطع و وصل عایق شده با گاز با محفظه فلزی – فشار قوی

الزامات عمومی وسایل قطع و وصل عایق شده با گاز با محفظه فلزی برای ولتاژ های اسمی
بیشتر از 52kV براساس استاندارد ملی INSO-IEC 62271-203 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-203

15-5# خطوط انتقال غیر قابل انعطاف عایق شده با گاز – فشار قوی

الزامات عمومی خطوط انتقال غیر قابل انعطاف عایق شده با گاز برای ولتاژ های اسمی
بالاتر از 52kV براساس استاندارد ملی INSO-IEC 62271-204 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-204

16-5# تعیین میدان های الکترومغناطیسی فرکانس قدرت – فشار متوسط و قوی

روش های تعیین مقدار میدان های الکترومغناطیسی فرکانس قدرت حالت پایدار تولید شده توسط ملحقات
وسایل قطع و وصل و پست های فرعی پیش ساخته ولتاژ بالا – ولتاژ پایین براساس استاندارد
ملی INSO-IEC 62271-208 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-208

17-5# کابل های مرکز کلید زنی با محفظه فلزی عایق شده با گاز – فشار قوی

الزامات عمومی اتصالات کابل ها برای مرکز کلید زنی با محفظه فلزی عایق شده با گاز برای ولتاژ نامی
بالای 52 kv (کابل های پرشده با سیال و عایق اندود شده) سر کابل نوع خشک و پر شده با سیال
براساس استاندارد ملی INSO-IEC 62271-209 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-209

18-5# بررسی شرایط کلیدهای قدرت جریان متناوب به هنگام بروز زمین لرزه

الزامات عمومی بررسی شرایط و آمادگی کلیدهای قدرت جریان متناوب به هنگام بروز زمین لرزه
براساس استاندارد ملی ISIRI-IEC 62271-300 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-300

19-5# قطع کننده های مدار جریان متناوب با عملکرد عمدی قطب غیر همزمان

الزامات عمومی قطع کننده های مدار جریان متناوب با عملکرد عمدی قطب غیر همزمان براساس
استاندارد ملی INSO-IEC 62271-302 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-302

20-5# مرکز کلید زنی در شرایط آب و هوایی سخت – فشار متوسط

الزامات عمومی طبقه های طراحی برای مرکز کلید زنی و کنترل محفظه دار داخلی برای ولتاژهای نامی بالاتر
از kV 1 تا و شامل kV 52 برای استفاده در شرایط آب و هوایی سخت
براساس استاندارد ملی ISIRI-IEC 62271-304 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-304

21-5# قابلیت کلید زنی جریان خازنی جداساز های با عایق هوایی – فشار قوی

الزامات عمومی قابلیت کلید زنی جریان خازنی جدا ساز های با عایق هوایی برای ولتاژ های اسمی بالاتر
از 52 کیلو ولت براساس استاندارد ملی INSO-IEC 62271-305 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-305

22-5# آزمون استقامت الکتریکی برای کلیدهای قدرت فشار قوی

الزامات عمومی کلید آزمون استقامت الکتریکی برای کلیدهای قدرت بالای ولتاژ نامی 52kV براساس
استاندارد ملی INSO-IEC-TR 62271-310 یا استاندارد بین المللی IEC 62271-310

23-5# ترانسفورماتورهای اندازه گیری

الزامات عمومی ترانسفورماتورهای اندازه گیری براساس استاندارد ملی INSO-IEC 61869-1 یا استاندارد بین المللی IEC 61869-1

24-5# استانداردهای تابلو برق – درجه حفاظتی IP

الزامات عمومی ترانسفورماتورهای اندازه گیری براساس استاندارد بین المللی IEC 60529

6# نمونه جدول مشخصات تابلو برق براساس استاندارد

در زیر نمونه ای از جدول های مشخصات تابلوهای فشار متوسط AIS – 20 KV آورده شده است.
سازمان ملی استاندارد ایران محتوای این جدول ها را براساس استانداردهای مذکور تعیین کرده است.

همچنین جدول هایی برای تست و آزمون، مشخصات محل نصب و بهره برداری، محاسبه امتیاز های فنی،
کلاس دقت ترانسفورماتور ها، مشخصات مربوط به اسکلت و بدنه تابلو و … در استانداردهای ملی تعیین شده است
که با مراجعه به درگاه اینترنتی این سازمان می توان از آن ها بهره مند شد.

در این مقاله با استانداردهای کلی و مراجع معتبر در زمینه تابلو برق های صنعتی و استانداردهای تابلو برق
های فشار ضعیف و فشار قوی و نمونه هایی از جدول های مشخصات این تابلو ها آشنا شدیم.