انواع انشعاب برق شامل چه مواردی است؟ (بررسی ۱۰ نوع آن)

برق، فقط یک جریان نیست؛ بلکه امروزه یک راهِ ارتباط با دنیا شده است.

برق، همان جریانِ حیاتِ دنیای مدرن است؛ از کوچکترین چراغِ خانه‌ها تا بزرگترین کارخانه‌های صنعتی، همه و همه با یک انشعاب برق به شبکه بی ‌کران انرژی متصل می‌شوند.

اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید این اتصالِ ظاهراً ساده، چقدر می‌تواند متنوع و هوشمندانه باشد؟

انشعاب‌های برق، مانند رگ‌های یک بدن بزرگ، متناسب با نیازهای مختلف طراحی می‌شوند.

در این مقاله، به دنیای جذاب انواع انشعابات برق سفر می‌کنیم؛ از مصارف ساده خانگی تا پیچیدگی‌های پروژه‌های عظیم.

اگر کنجکاو هستید بدانید چگونه برق، مسیر خود را به زندگی شما باز می‌کند، ادامه مطلب را از دست ندهید.

1# انشعاب برق چیست؟

عناصر در یک مدار الکتریکی معمولاً دو ترمینال دارند.

وقتی یک عنصر مدار به مدار دیگری متصل می‌شود، این کار را از طریق هر دو ترمینال انجام داده و به بخشی از یک مسیر بسته تبدیل می‌شود.

هر عنصر مداری بین دو گره در مدار متصل می‌شود.

مسیر از یک گره به گره دیگر از طریق این عنصر انشعاب مدار نامیده می‌شود.

انشعاب یک مدار الکتریکی را می‌توان به گونه‌ای دقیق‌تر، به عنوان بخشی از مدار بین دو گره که می‌تواند انرژی را تحویل یا جذب کند، تعریف کرد.

طبق این تعریف، اتصال کوتاه بین دو گره به عنوان انشعاب برق یا انشعاب مدار الکتریکی شناخته نمی‌شود.

1-1# سیستم‌های توزیع برق چیست؟

سیستم توزیع برق، بخشی از یک سیستم الکتریکی پس از سیستم انتقال است که به رساندن انرژی الکتریکی به مصرف ‌کننده نهایی اختصاص دارد.

توزیع برق آخرین مرحله در تحویل برق است؛ در این مرحله برق از سیستم انتقال به مصرف‌ کنندگان منفرد منتقل می‌شود.

شبکه خطوطی که برق را از پست‌های توزیع به خانه‌ افراد مصرف ‌کننده منتقل می‌کنند، خطوط توزیع نامیده می‌شود.

سپس برق توزیع شده توسط مصرف‌ کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2# انواع انشعاب برق

در این بخش به بررسی انواع انشعاب برق خواهیم پرداخت.

1-2# لوازم خانگی

مدارهای انشعاب لوازم خانگی، مدارهای ۱۲۰ ولتی هستند که برای تغذیه تجهیزات الکتریکی ثابت مانند یخچال، ماشین لباسشویی و سایر لوازم خانگی و دستگاه‌های الکتریکی بزرگ استفاده می‌شوند.

مدارهای انشعاب لوازم خانگی هیچ گونه روشنایی را تغذیه نمی‌کنند. مدارهای انشعاب لوازم خانگی نمی‌توانند از ۲۰ آمپر تجاوز کنند.

این نوع از انشعاب برق اغلب طبق قانون الزامی هستند و برق را به یک دستگاه واحد متصل می‌کنند:

• خشک‌ کن لباس
• دستگاه دفع زباله
• تهویه مطبوع
• و سایر لوازم خانگی بزرگ با یا بدون موتور

از این نوع مدارهای شاخه‌ای استفاده می‌کنند.

همچنین می‌توانید یک مدار انشعاب لوازم خانگی را به یک پریز برق وصل کنید.

متوجه خواهید شد که این پریزها همیشه شبیه پریزهای برق استاندارد نیستند.

دلیل این امر این است که وقتی دوشاخه باید برق ۲۴۰ ولت را برای یک واحد بزرگ تهویه مطبوع یا سایر لوازم خانگی تأمین کند، شکل متفاوتی دارد.

1) نورپردازی

مدارهای روشنایی، چراغ‌های خانه را تغذیه می‌کنند.

اکثر خانه‌ها دارای چندین انشعاب مدار برای روشنایی هستند که هر کدام یک یا چند اتاق را پوشش می‌دهند. در خانه‌های مدرن رایج است که این مدارها مستقل باشند.

این نوع یک هدف کاربردی را دنبال می‌کند و به شما این امکان را می‌دهد که مدار پریز را خاموش کنید و همچنان نور داشته باشید.

2) پریزهای برق

این مدارها پریزهای برق مشترکی را که در سراسر خانه شما پخش شده‌ اند، تغذیه می‌کنند.

گاهی اوقات آنها به تفکیک اتاق هستند؛ اما می‌توانند به چندین اتاق در هر مدار نیز سرویس دهند.

متوجه خواهید شد که در برخی از خانه‌های کوچک، کل طبقات خانه ممکن است، فقط چند مدار داشته باشند.

3) اتاق خواب و اتاق نشیمن

این نوع انشعاب به سیم ‌کشی خانه شما بستگی دارد؛ اما گاهی اوقات همه چراغ‌ها و پریزهای یک اتاق از یک مدار انشعابی یکسان استفاده می‌کنند.

این مورد در خانه‌های مدرن کمتر رایج است؛ اما همه چیز به این بستگی دارد که چه کسی خانه را سیم ‌کشی کرده و چه زمانی این کار انجام شده است.

2-2# مدار انشعاب عمومی

مدارهای انشعاب عمومی، مدارهای ۱۲۰ ولتی هستند که برای تغذیه چراغ‌های روشنایی و پریزهای اکثر لوازم خانگی کوچک قابل حمل استفاده می‌شوند.

معمولاً به تعدادی مدار انشعابی عمومی وجود دارد که چراغ‌ها و پریزها را در اتاق‌های مختلف اطراف یک ساختمان مسکونی یا تجاری یا صنعتی تغذیه ‌کنند.

مدارهایی که با استفاده از سیم گیج ۱۴ حداکثر ۱۵ آمپر جریان را تحمل می‌کردند، در خانه‌های قدیمی رایج بودند؛ اما دیگر در تأسیسات جدید، استفاده از آنها توصیه نمی‌شوند.

مدارهایی که با استفاده از سیم گیج ۱۲ حداکثر ۲۰ آمپر جریان را تحمل می‌کنند، برای مدارهای انشعابی عمومی در سیستم‌های سیم‌ کشی برق مدرن توصیه می‌شوند.

3-2# انشعاب تولیدات صنعتی

انشعاب تولیدات صنعتی با انواع انشعاب برق تولیدی در مقیاس بزرگ مانند موارد زیر مرتبط است:

• کارخانه‌ها
• واحدهای تولیدی
• پالایشگاه‌ها
• و تأسیسات تولید برق

هدف اصلی آن، تسهیل عملکرد ماشین ‌آلات سنگین، فرآیندهای تولید و توزیع برق در مقیاس وسیع است.

در محیط‌ های صنعتی، عملکرد و ایمنی بر زیبایی ‌شناسی اولویت دارند و اجزای الکتریکی اغلب برای دسترسی آسان و نگهداری در معرض دید قرار می‌گیرند.

محیط‌های صنعتی به دلیل کار با ماشین ‌آلات و تجهیزات سنگین، تقاضای برق بسیار بالاتری دارند.

سیستم‌های الکتریکی در محیط‌های صنعتی باید بارهای قابل توجهی را تحمل کنند و اغلب به سیستم‌های توزیع ولتاژ بالا نیاز دارند.

به همین دلیل، باید محاسبات بار دقیقی انجام شود تا مطمئن شوند که زیرساخت‌های الکتریکی می‌توانند بدون اضافه بار، نیازهای برقی ماشین ‌آلات را پشتیبانی کنند.

کنترل ‌کننده‌های منطقی قابل برنامه ‌ریزی (PLC) اغلب برای نظارت و کنترل تجهیزات صنعتی به کار گرفته می‌شوند.

دقت و نگهداری از محیط‌های صنعتی بسیار مهم است، جایی که انحرافات کوچک در پارامترهای الکتریکی می‌تواند منجر به خرابی‌های پرهزینه یا حتی در مواردی خطرات ایمنی شود.

4-2# انشعابات تولیدات کشاورزی

برق، نیروی حیاتی در کشاورزی مدرن است و همه چیز را از سیستم‌های آبیاری گرفته تا تجهیزات لبنی تغذیه می‌کند.

امروزه، صنعت ماشین‌ آلات کشاورزی منابع عظیمی را در زمینه برق‌ رسانی سرمایه‌ گذاری می‌کند.

فقط به تکامل مهارت‌هایی که تیم‌های تحقیق و توسعه باید با آنها دست و پنجه نرم کنند، فکر کنید، ابتدا آنها به موتورهای احتراق داخلی و تجهیزات هیدرولیک عادت داشتند، اکنون باید با باتری‌ها، اینورترها و موتورهای الکتریکی کار کنند.

کشاورزی الکترونیکی، کشاورزی‌ای است که به جوانب مختلف کار فکر می‌کند. این کشاورزی جایگزین کشاورزان نمی‌شود، بلکه آنها را توانمند می‌سازد.

کشاورزان به جای گشت و گذار در مزارع برای بررسی محصولات، می‌توانند، همه چیز را بلافاصله و فوراً از یک داشبورد واحد رصد و با لمس یک دکمه دریافت کنند.

دیگر نیازی به انتظار و حدس و گمان نیست، فقط تصمیمات مبتنی بر دقت هستند که مزارع را در اوج بهره‌ وری نگه می‌دارند.

هر قطره آب، هر گرم کود و هر متر مربع زمین دقیقاً مطابق نیاز استفاده می‌شود.

کشاورزی سنتی به غرایز و تجربیات گذشته متکی است، در حالی که راه‌ حل‌های کشاورزی هوشمند به کشاورزان داده‌های زنده، بینش‌های پیش ‌بینی‌ کننده و ابزارهای اتوماسیون را می‌دهد تا در هر لحظه بهترین تصمیمات ممکن را بگیرند.

5-2# انشعاب برق مصارف اشتراکی

این نوع از انواع انشعاب برق تأسیسات اشتراکی موجود در یک ساختمان یا شهرک مسکونی و صنعتی همانند موارد زیر را به کار می‌اندازد:

• آسانسور
• واحد گرمایش برقی یا شوفاژ
• واحد سرمایشی یا تهویه مطبوع
• و روشنایی

به تمامی بلوک‌ها و مجموعه ساختمان‌هایی که دارای کاربری یکسانی باشند، یک انشعاب واگذار خواهد شد.

البته این مسئله در ارتباط با تأسیسات اشتراکی موجود در بلوک‌ها و بخش‌هایی که چند نوع فعالیت مسکونی، تجاری و مواردی از این قبیل به صورت همزمان و به گونه‌ای مجزا در آنها باشد، به این صورت است که آنها می‌توانند بیش از یک انشعاب اشتراکی داشته باشند.

6-2# انشعاب برق سایر مصارف

انواع انشعاب برق که برای مکان‌های تجاری و کسب و کارها استفاده می‌شود، مشمول این تعرفه هستند.

ضمناً مصارف سایر انشعاباتی که با هیچ یک از انواع انشعاب برق که در این مقاله به آنها پرداختیم، مطابقت ندارند، مشمول تعرفه تجاری و سایر مصارف است.

کارهای الکتریکی تجاری معمولاً شامل پروژه‌های کوچکی‌ مانند موارد زیر است:

• دفاتر
• فروشگاه‌های خرده ‌فروشی
• رستوران‌ها
• و به صورت کلی سایر مشاغل

تمرکز اصلی این نوع از انشعابات بر ارائه خدمات الکتریکی برای عملکرد روان محل، از جمله روشنایی، سیستم‌های تهویه مطبوع و سیستم‌های امنیتی است.

ساختمان‌های تجاری معمولاً در مقایسه با تأسیسات صنعتی، بار الکتریکی متوسطی دارند.

سیستم‌های الکتریکی به گونه‌ای طراحی شده ‌اند که تجهیزات اداری استاندارد، روشنایی و سیستم‌های تهویه مطبوع را در خود جای دهند.

محاسبات بار بر اساس عواملی مانند متراژ، تعداد پریزها و مصرف برق مورد انتظار انجام می‌شود.

7-2# انشعاب برق مصارف آزاد

انشعاب برق مصارف آزاد از جمله انوع انشعاب برق بوده و مخصوص افرادی است که تمایل به پرداخت هزینه عمومی مربوط به برقراری انشعاب برق، ندارند.

هزینه این نوع انشعاب برق به نوع مصرف بستگی داشته و تعرفه آن به صورت آزاد محاسبه می‌شود.

انشعاب برق مصارف شامل موارد زیر هستند:

• برق غیر دائم
• چراغانی
• و تابلوهای تبلیغاتی

8-2# انشعاب برق برای فروش مجدد

در این نوع انشعاب، افراد برق را به صورت یک جا خریداری کرده و از طریق شبکه خود به مشترکین و مشتری‌های خود می‌فروشد.

انشعاب برق برای فروش مجدد ویژه افرادی است که تمایل به پرداخت هزینه‌های عمومی که مربوط به برقراری انشعاب برق هستند، ندارند.

9-2# انشعاب برق جداگانه

این نوع از انواع انشعاب برق، در مکان‌هایی که به شکل دائمی از برق استفاده می‌شود، مانند اجاق گاز، خشک کن لباس یا کولر گازی نصب می‌شوند.

مدارها معمولاً مستقیماً از پنل توزیع به دستگاه متصل می‌شوند و به هیچ دستگاه الکتریکی دیگری سرویس نمی‌دهند.

این مدارها می‌توانند هر اندازه آمپراژی داشته باشند.

10-2# انشعاب برق چاه‌های آب غیرکشاورزی

تمامی چاه‌های آبی که برای کشاورزی استفاده نمی‌شوند، تعرفه و هزینه برق را باید متناسب و با توجه به نوع کاربردی که دارند، پرداخت کنند.

3# انواع انشعاب برق با توجه به نحوه مدیریت مصرف

انواع انشعاب برق بر اساس تعرفه برق دارای هزینه‌های مختلفی بوده و با توجه به نحوه مدیریت مصرف به صورت زیر است:

• نوع A: این انشعابات مخصوص افرادی است که در ساعات اوج مصرف طبق اعلام قبلی شرکت برق، میزان مصرف بار خود را تا حد امکان کاهش می دهند.
• نوع B: انشعابات نوع B مربوط به مشترکینی خواهد بود که حتی در شرایطی که مطابق با پیش بینی مرکز کنترل شبکه به منظور جلوگیری از افت فرکانس یا ولتاژ یا پرباری خطوط شرکت برق ناچار به اعمال خاموشی از پیش تعیین شده بوده، قطعی برق نخواهند داشت.
• نوع C: در این نوع از انشعابات، افراد می‌توانند، فقط در حدود 20 ساعت از شبانه روز به جز ساعات اوج مصرف از برق استفاده کرده و در ساعات اوج مصرف یعنی 4 ساعت باقیمانده مجاز به استفاده از برق نخواهند بود.

4# انواع انشعاب برق متناسب با نیاز عملیاتی

در این بخش به بررسی انواع انشعاب برق که متناسب با نیازهای عملیاتی باشد، خواهیم پرداخت.

1-4# سیستم‌های توزیع متمرکز

این سیستم‌ها به صورت زیر دسته بندی می‌شوند:

• برای تمام فرآیندهای پیوسته به شکل زیر است:
  • کارخانه‌های سیمان
  • نفت و گاز
  • پتروشیمی‌ها
  • فولاد
  • کاغذ و مواردی از این قبیل
• سیستم توزیع متمرکز موارد زیر را ارائه می‌دهد:
  • تداوم خدمت
  • توزیع ترکیبی مدارهای قدرت، کنترل و نظارت
  • نظارت و مواردی از این قبیل

2-4# سیستم‌های توزیع غیرمتمرکز

سیستم‌های توزیع غیرمتمرکز نیز شامل موارد زیر خواهد بود:

• برای صنایع تولیدی عبارت است از:
  • مکانیکی
  • منسوجات
  • چوب
  • قالب‌ گیری تزریقی
  • الکترونیک
  • داروسازی
  • دام و مواردی از این قبیل
• سیستم توزیع غیرمتمرکز به شما امکانات زیر را می‌دهد:
  • طراحی تأسیسات بدون جزئیات چیدمان
  • ارتقای بدون توقف تولید
  • راه‌ اندازی و اجرای سیستم‌ها به صورت سریع به لطف نصب آسان آن
  • ایجاد پس انداز بسته به تعداد بار

3-4#  سیستم‌های توزیع ترکیبی

جایی که مزایای توزیع متمرکز و غیرمتمرکز هر دو مورد نیاز باشد.

• ساختمان‌های تجاری و خدماتی:
  • دفاتر
  • فروشگاه‌ها
  • بیمارستان‌ها
  • سالن‌های نمایشگاهی و مواردی از این قبیل
• زیرساخت‌ها:
  • فرودگاه‌ها
  • مخابرات
  • مراکز داده
  • تونل‌ها و مواردی از این قبیل
• تأسیسات صنعتی:
  • داروسازی
  • فرآوری مواد غذایی و مواردی از این قبیل

4# شرایط واگذاری انواع انشعاب برق

شرایط واگذاری انواع انشعاب برق به صورت زیر خواهد بود:

• واحد مسکونی مورد نظر باید آماده به سکونت و قابل استفاده باشد.
• واحدهای تجاری، عمومی و تولیدی نیز باید کاملاً آماده بهره برداری باشند.

1-4# موارد مهم در واگذاری انواع انشعاب برق

در واگذاری انواع انشعاب برق باید موارد زیر در نظر گرفته شوند:

• شرط عمومی واگذاری انشعاب برق برای قدرت درخواستی کمتر از ۳۰ کیلووات، برحسب جریان است.
• استفاده از انشعاب به صورت هوایی تا ۲۰ کیلو وات مجاز است.
• متقاضیان برق با دیماند کمتر از ۳۰ کیلو وات، از احداث خطوط نیرو رسانی و تأسیسات برق داخل محدوده خدمات شهری معاف هستند.
• متقاضیان برق با مجموع دیماند ۳۰ تا ۱۵۰ کیلووات، از واگذاری زمین پست معاف هستند.
• متقاضیان برق با مجموع دیماند ۱۵۰ تا ۲۵۰ کیلووات به تشخیص شرکت و از قدرت ۲۵۰ کیلووات به بالا، باید زمین پست واگذار نمایند.
• متقاضیان برق خانگی روستایی، در فاصله کمتر از ۲۰۰ متر از شبکه فشار ضعیف، از احداث خطوط نیرو رسانی معاف هستند.
• خارج از محدوده خدمات شهری، اگر تأمین برق به تشخیص شرکت برق از شبکه موجود امکان پذیر نباشد، باید تأسیسات مورد نیاز توسط متقاضی احداث شود.
• شرایط واگذاری انشعاب به متقاضیان بخش‌های ساختمانی عیناً مشابه سایر متقاضیان فشار ضعیف بوده که به صورت منفرد، تقاضای برق می‌کنند.
• واگذاری بیش از یک انشعاب برای یک محل با یک کاربری، غیرمجاز است.

2-4# محل نصب انواع انشعاب برق

برای نصب انواع انشعاب برق، نماینده شرکت برق، باید موارد زیر را در نظر بگیرد:

• محل مورد نظر آماده بهره برداری و قابل استفاده باشد.
• نوع کاربری باید در زمان بازدید با آنچه در فرم درخواست برق است، مطابقت داشته باشد.
• مسائل حریم برق رعایت شده باشد.
• نوع و سایز شبکه را تشخیص داده و در فرم بازدید ثبت کند.
• فاصله محل مورد نظر تا پست ترانسفورماتور اندازه گیری شده و قدرت ترانسفورماتور را در فرم بازدید، ثبت شود.
• به فرد، شماره شناسایی اختصاصی داده شود و آن را در فرم بازدید ثبت کند.
• با توجه به نوع کاربری، قدرت درخواستی را بررسی و میزان آمپر و تعداد فاز تأیید یا رد شود.
• کروکی محل و تأسیسات موجود به صورت دقیق و طبق استاندارد مورد نظر شرکت برق، تهیه و ترسیم شود.
• طرح پیشنهادی در صورت نیاز به شبکه تأسیسات جدید، تهیه و ارائه شود.
• محل دقیق نصب کنتور علامت گذاری شود.
  علمک انشعاب با طول ۲ متر، روی دیوار ساختمان شمالی (در حیاط) و رول قلاب، روی دیوار ساختمان جنوبی (در ساخت) نصب خواهد شد.
  مسیر عبور کابل از زیر علمک یا رول قلاب تا محل نصب کنتور به صورت دقیق تعیین شود.
• نام شرکت پیمانکار طرف قرارداد با شرکت توزیع برق، همراه با امضا روی فرم بازدید ثبت شود.
• شرایط محل نصب کنتور دائم مورد بررسی قرار گرفته که عبارت اند از:
  • صاف، مسطح و در دو طرف در ورودی و دارای روشنایی مناسب باشد.
  • درِ محل هنگام باز و بسته شدن با کنتور برخوردی نداشته باشد.
  • از مکان‌هایی که احتمال خوردگی ناشی از رطوبت و دود در آن وجود دارد، دور باشد.
• محل نصب وسایل اندازه گیری و سایر تجهیزات مربوطه بررسی شود.
  به گونه‌ای که با نظر شرکت برق در مکانی با فضای کار مناسب نصب شود.
• حفاظ تابلوی کنتور دائم و موقت بررسی شود.
  در صورت نصب کنتور دائم و موقت در مکان روباز، باید کنتور با حفاظ پوشیده شود.
• سطح استاندارد برای نصب کنتور بررسی شود.
• ارتفاع نصب کنتور موقت از کف بررسی شود.
• حداقل فضای رو به روی کنتور دائم و موقت بررسی شود.
• کل طول کابل سرویس مشترک از شبکه بررسی شود.