حسابرسی مالیاتی چیست و چه تفاوتی با حسابداری مالیاتی دارد؟

با رونق و پیشرفت کسب و کارها، اقتصاد کشور رشد می‌کند و این نوید آینده‌ مالی روشنی را به ما می‌دهد.

در راستای این پیشرفت، حسابرسی‌ها و حسابرسی مالیاتی نقش مهمی می‌توانند داشته باشند.

در حالی ‌که حسابرسی مالیات بر ارزش افزوده و مالیات فروش می‌تواند استرس زا باشد؛ ولی مدیریت اولین حسابرسی مالیاتی شما مهم است.

این به این دلیل است که یک بار حسابرسی به طور بالقوه خطر حسابرسی‌های آینده شما را افزایش می‌دهد، به‌ خصوص اگر اولین حسابرسی مالیاتی منجر به این شود که مقدار قابل توجهی مالیات اضافی به سازمان مالیاتی مربوطه بدهکار باشید.

این راهنما به شما در انجام این حسابرسی کمک می‌کند و اطلاعات مختصری درباره این موضوع ارائه می‌دهد.

لطفاً به خاطر داشته باشید که اطلاعات ارائه شده در این راهنما به منزله مشاوره مالیاتی یا حقوقی نیست.

این راهنما فقط برای مقاصد اطلاعاتی تهیه شده است و برای ارائه مشاوره مالیاتی یا حقوقی نباید به آن اعتماد کرد.

هنگام مدیریت حسابرسی مالیاتی باید با مشاوران مالیاتی، حقوقی و سایر مشاوران خود مشورت کنید.

1# حسابرسی مالیاتی چیست؟

حسابرسی مالیاتی، حسابرسی دفاتر حسابداری است که برای اطمینان از رعایت مفاد قانون مالیات ‌بر درآمد انجام می‌شود.

در مورد شرکت‌ها، قانون شرکت‌ها انجام حسابرسی را الزامی می‌کند.

از این ‌رو، الزام حسابرسی مالیاتی فقط برای مشاغلی ایجاد می‌شود که طبق اساسنامه حاکم بر شکل خاص سازمان تجاری، ملزم به انجام حسابرسی نیستند.

به‌ عنوان‌ مثال، شراکت‌ها برای حسابرسی الزامی نمی‌باشند و به طور کلی تهیه دفاتر حسابداری بر اساس قانون مشارکت و محاسبه میزان مالیات‌ بر درآمد قابل پرداخت توسط ارزیاب بر اساس ارزیابی خود انجام می‌شود.

با این حال، در شرایط مشخص شده، مانند عبور از حد آستانه برای گردش مالی، قانون ایجاب می‌کند که محاسبه بدهی مالیات‌ بر درآمد ارزیابی شونده باید همراه با مدرک باشد.

به‌ منظور ارائه مدرک به اداره مالیات‌ بر درآمد، ارزیاب‌ها موظف‌ هستند دفاتر حسابداری را برای حسابرسی مالیاتی ارائه کنند.

دامنه این نوع حسابرسی شامل تحلیل و بررسی دفاتر حساب‌های هر کسب و کار یا حرفه‌ای است که توسط مالیات‌دهندگان نگهداری می‌شود و توسط یک حسابدار مجاز (CA) انجام می‌گردد.

به طور کلی حسابرسی مالیاتی از منظر مالیات‌ بر درآمد انجام می‌شود.

هدف از حسابرسی بررسی این است که آیا محاسبه بدهی مالیات‌ بر درآمد صحیح و مطابق مقررات قانون مالیات‌ بر درآمد است یا خیر.

گواهی این نوع حسابرسی از یک حسابدار مجاز به اداره مالیات‌ بر درآمد، اجازه می‌دهد تا به اطلاعات ارائه شده توسط ارزیابی‌کننده در بازگشت درآمد اعتماد کند.

2# انواع حسابرسی مالیاتی از نظر زمانی

این نوع حسابرسی انواع مختلفی دارد که هر کدام رویکرد متفاوتی را از سوی سازمان مالیاتی به دنبال دارد.

این کار از نظر زمانی شامل انواع زیر می‌شود:

1-2# منظم

مقامات ممکن است به طور منظم بازرسی‌های مالیاتی را انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که شرکت به قوانین مالیاتی پایبند بوده و مالیات صحیح را پرداخت می‌کند.

حسابرسی‌های مالیاتی منظم معمولاً توسط یک رویداد خاص آغاز نمی‌شود؛ اما از یک برنامه، به‌ عنوان‌ مثال، هر 5 سال یک بار پیروی می‌کند.

این برنامه ممکن است بسته به عواملی مانند اندازه کسب و کار یا صنعت متفاوت باشد.

به طور مشابه، مقامات مالیاتی ممکن است شرکتی را به‌ صورت تصادفی برای انجام حسابرسی مالیاتی انتخاب کنند.

2-2# گاه به گاه

همه حسابرسی‌های مالیاتی طبق یک برنامه زمان‌بندی مشخص انجام نمی‌شوند و مقامات ممکن است در پاسخ به رویدادهای خاص مانند کشف مغایرت در اظهارنامه مالیاتی یا سایر فعالیت‌های مالی غیرعادی، حسابرسی‌های گاه‌به‌گاه انجام دهند.

در این زمینه، حسابرسی گاه‌به‌گاه به یک ضرورت نظارتی تبدیل می‌شود که هدف آن رسیدگی به تغییر در ریسک است.

3-2# ویژه

در صورت بروز یک نیاز قانونی یا مالی خاص، مانند ادغام شرکت یا کسر مالیات بر ارزش افزوده یا حتی یک موضوع مربوط به جنایی، مقامات ممکن است یک حسابرسی مالیاتی ویژه انجام دهند.

با بررسی تنها یک جنبه خاص از زیرساخت مالی یک شرکت، حسابرسی‌های مالیاتی ویژه معمولاً در پارامترهای کاملاً مشخص انجام می‌شود.

3# انواع حسابرسی مالیاتی از نظر فعالیت

علاوه بر انواع حالات زمانی، این نوع حسابرسی انواع دیگری نیز دارد که به شرح زیر است:

• حسابرسی میدانی: این یک حسابرسی حضوری است که در آن یک ممیز مالیاتی از محل کار یا سکونت مؤدی برای بررسی سوابق مالی آنها و بحث در مورد هرگونه مغایرت یا موضوع بازدید می‌کند.
• حسابرسی اداری: در این نوع حسابرسی، از مؤدیان خواسته می‌شود که اسناد یا سوابق خاصی را جهت بررسی در اختیار سازمان مالیاتی قرار دهند.
  این حسابرسی‌ها معمولاً کمتر از حسابرسی‌های میدانی تهاجمی هستند.
• حسابرسی مکاتبات: این یک حسابرسی از راه دور است که از طریق مکاتبات کتبی یا تلفنی انجام می‌شود.
  از مودیان مالیاتی خواسته می‌شود که اطلاعات تکمیلی یا شفاف‌سازی برای موارد خاص در اظهارنامه مالیاتی خود ارائه دهند.
• حسابرسی تصادفی یا انتخابی: برخی از حسابرسی‌ها به‌صورت تصادفی یا به‌ عنوان بخشی از یک فرایند نمونه‌گیری آماری برای شناسایی عدم انطباق بالقوه انجام می‌شود.
• حسابرسی آغازشده توسط مالیات‌دهندگان: در برخی از موارد، مودیان مالیاتی ممکن است داوطلبانه حسابرسی را برای تصحیح اشتباهات یا مغایرت‌های اظهارنامه مالیاتی خود قبل از اینکه مقامات مالیاتی آنها را کشف کنند، آغاز نمایند.

4# اهمیت حسابرسی مالیاتی

این نوع حسابرسی اطمینان حاصل می‌کند که شرکت‌ها، مالیات را به‌درستی پرداخت می‌کنند؛ اما در عین‌ حال به محافظت از یکپارچگی، انصاف و اثربخشی سیستم اقتصادی کمک می‌کند.

با در نظر گرفتن این موضوع، حسابرسی‌ها همچنین شفافیت مالی و رفتار تجاری اخلاقی را ارتقا می‌دهند و به حفظ شهرت شرکت کمک می‌کنند.

اگر مسائل حسابرسی مورد توجه قرار نگیرد (بدتر از آن نادیده گرفته شود) ممکن است شرکت‌ها (و کارمندان آنها) را در معرض خطر انطباق از جمله مجازات‌های مالی و کیفری قرار دهد.

بسیار مهم است که شرکت‌ها فرایند حسابرسی را تا حد امکان برای خود و سازمان مالیاتی روان کنند و اطمینان حاصل نمایند که درخواست‌های حسابرس به‌ سرعت و به طور دقیق برآورده می‌شوند.

5# فرایند حسابرسی مالیاتی

فرآیند انجام این نوع حسابرسی معمولاً به روش زیر پیشرفت می‌کند:

1-5# اطلاعیه

در اولین گام، سازمان مالیاتی با اطلاع از حسابرسی آتی به‌ صورت کتبی با شما تماس خواهد گرفت.

این اخطار شامل اطلاعات مهمی مانند دامنه حسابرسی، اطلاعاتی که حسابرس ممکن است به آن نیاز داشته باشد و نحوه پاسخگویی شما به اطلاعیه خواهد بود.

2-5# جلسه افتتاحیه

پس از دریافت اطلاعیه، سازمان مالیاتی یک حسابرس یا تیمی از حسابرسان را برای نظارت بر فرایند تعیین می‌کند.

حسابرس یک جلسه افتتاحیه ترتیب می‌دهد که در طی آن جزئیات حسابرسی، از جمله دامنه و اهداف آن را توضیح داده و درخواست دسترسی به فهرستی از اسناد مالی را می‌دهد.

3-5# بررسی اسناد

حسابرس به‌منظور تحقق اهداف حسابرسی مالیاتی، تحلیل و بررسی اسناد مالی درخواستی را آغاز خواهد کرد.

در طول این فرایند، حسابرسان ممکن است درخواست‌های بیشتری برای اسناد و منابع از تیم حسابداری داشته باشند.

4-5# مصاحبه‌ها

علاوه بر بررسی اسناد، حسابرسان ممکن است نیاز به مصاحبه با کارمندان شرکت یا حتی اشخاص ثالث داشته باشند تا اطلاعات موردنیاز خود را جمع‌آوری کنند یا اطلاعات حاصل از سوابق مالی را روشن سازی نمایند.

5-5# تعدیل و حل

حسابرس از یافته‌های بررسی خود، برای پیشنهاد به‌روزرسانی یا اصلاح سوابق مالیاتی شرکت استفاده می‌کند و با تیم حسابداری برای حل‌وفصل مسائل همکاری خواهد کرد.

6-5# گزارش حسابرسی

با تکمیل و نهایی‌شدن بررسی، حسابرس گزارشی کتبی ارائه می‌دهد که یافته‌ها و توصیه‌های حسابرسی را بیان می‌کند.

حسابرس یک جلسه نهایی را برای بحث در مورد گزارش با تیم حسابداری ترتیب خواهد داد.

این شرکت در صورت تمایل، تغییراتی را برای تجدیدنظر در مورد یافته‌های گزارش، خواهد داشت.

7-5# انطباق یا تجدیدنظر

پس از تکمیل گزارش حسابرسی مالیاتی، شرکت نسبت به رعایت توصیه‌های خود اقدام می‌کند یا از یافته‌های خود به سازمان مالیاتی اعتراض می‌نماید.

6# چارچوب قانونی برای فرایند حسابرسی مالیاتی

در حالی‌ که جزئیات نظارتی بر اساس حوزه قضایی متفاوت است، فرایند حسابرسی مالیاتی توسط یک چارچوب قانونی کنترل می‌شود که شرکت‌ها و مقامات مالیاتی باید از آن پیروی کنند.

این چارچوب تعهدات خاصی را تحمیل می‌کند، از جمله الزامات:

• سوابق مالی را برای استفاده در حسابرسی مالیاتی برای مدتی که از نظر قانونی تعیین شده است، نگهداری کنید.
• تهیه سوابق مالی برای بازرسی توسط حسابرسان در حین حسابرسی. در بسیاری از کشورها، سوابق باید حداقل به مدت 5 سال حفظ شود.
• افشای اطلاعات مربوطه به حسابرسان با رعایت مقررات انجام ‌پذیرد.
• در طول حسابرسی با حسابرسان همکاری کرده و درخواست‌های آنها را برآورده کنید.

7# محرک‌های رایج حسابرسی مالیاتی

این نوع حسابرسی ممکن است تصادفی به نظر برسند؛ اما محرک‌های خاصی وجود دارد که ممکن است شرکت‌های خاصی را مستعد حسابرسی کند.

تغییرات با اهمیتی که در یک شرکت رخ می‌دهد، مانند ثبت مالیات جدید یا افزایش قابل‌توجه در میزان درآمد گزارش شده، نمونه‌های خوبی از فعالیت‌هایی است که می‌تواند منجر به اعلام حسابرسی شود.

در اینجا چند محرک حسابرسی رایج دیگر وجود دارد:

1-7# وجود یک مورد عجیب در اظهارنامه مالیات بر فروش یا مالیات بر ارزش افزوده

بسیاری از مقامات مالیاتی سیستم‌هایی دارند که اظهارنامه‌های گذشته را تجزیه و تحلیل می‌کنند و هر شانسی را که ممکن است نشان‌دهنده الزام حسابرسی باشد، علامت‌گذاری می‌کند.

علاوه بر این، مقامات مالیاتی اغلب اطلاعات پرونده را برای شناسایی اهداف حسابرسی بر اساس اندازه شرکت، حجم تراکنش یا پیچیدگی اظهارنامه مالیاتی فیلتر می‌کنند.

2-7# تشکیل پرونده با تاخیر مداوم

شرکتی که به طور مزمن با تأخیر ثبت می‌کند یا اصلاً الزامات خود را برای ارائه اظهارنامه برآورده نمی‌کند، در معرض خطر بیشتری برای اعلام حسابرسی مالیاتی است.

همچنین سابقه اظهارنامه مالیاتی اصلاح شده یکی دیگر از محرک‌های رایج برای حسابرسی است.

3-7# سابقه ممیزی

شرکتی که در گذشته حسابرسی شده است، احتمالاً دوباره حسابرسی می‌شود.

این امر به‌ویژه در صورتی صادق است که حسابرسی‌های  قبلی اشتباهاتی را کشف کند که منجر به پرداخت‌های اضافی به مقامات مالیاتی مربوطه شده است.

علاوه بر این، اگر یکی از مشتریان شما در حال حسابرسی باشد، ممکن است چیزی کشف شود که منجر به اعلام حسابرسی برای شرکت شما شود.

4-7# تغییر در تعهدات مالیاتی

عبور از آستانه ثبت مالیات می‌تواند به‌سرعت کشور تغییر کند و شرکت‌ها همیشه از این مسئله آگاه نیستند که مشمول تعهدات جدیدی برای دریافت مالیات از مشتریان شده‌اند.

مقامات مالیاتی عموماً فروش را دنبال می‌کنند و اگر شرکتی از آستانه عبور کند؛ اما مالیات دریافت نکند، ممکن است اخطار حسابرسی دریافت کند.

5-7# شروع بازپرداخت مالیات بر ارزش افزوده

در برخی از مواقع، درخواست بازپرداخت قابل‌توجه مالیات بر ارزش افزوده یک محرک حسابرسی رایج است.

این امر به‌ویژه در صورتی صادق است که شرکت اخیراً برای دریافت مالیات بر ارزش افزوده ثبت‌نام کرده باشد.

8# رسیدگی به توصیه‌های حسابرسی مالیاتی

گزارش نهایی سازمان مالیاتی، تنظیمات و تغییراتی را که یک شرکت باید در سوابق مالی خود انجام دهد، مشخص می‌کند.

این تعدیلات ممکن است به این معنی باشد که شرکت حسابرسی شده مبلغ جدیدی از مالیات قابل‌پرداخت را دریافت می‌کند، در حالی‌ که مقامات مالیاتی ممکن است جریمه‌هایی را برای نقض قوانین مالیاتی اعمال کنند.

شرکت حسابرسی شده ممکن است توضیحی برای هرگونه مغایرت یا تخلف از انطباق ارائه دهد و این ممکن است بر هر اقدامی که سازمان مالیاتی در پاسخ به گزارش تصمیم بگیرد تأثیر بگذارد.

همچنین امکان اعتراض به نتایج حسابرسی مالیاتی وجود خواهد داشت.

شرکت‌ها باید قبل از شروع درخواست تجدیدنظر به دنبال بحث در مورد هرگونه اختلاف و حل‌وفصل با حسابرس باشند.

اگر امکان دستیابی به یک راه‌حل وجود نداشته باشد، شرکت‌ها باید اطمینان حاصل کنند که فرایند درخواست تجدیدنظر رسمی را به طور جامع درک می‌کنند و در صورت لزوم، از شخص ثالث در مورد نحوه ادامه کار مشاوره بگیرند.

مهم است که به هر موضوعی که در گزارش حسابرسی مالیاتی مطرح می‌گردد، توجه شود.

شرکت‌ها باید گزارش را به طور کامل مطالعه کرده و مورد بحث و بررسی قرار دهند تا اطمینان حاصل شود که همه ذی‌نفعان نتایج این نوع حسابرسی و تغییراتی را که باید ایجاد شوند، درک می‌کنند.

تغییرات تعیین شده در گزارش باید به‌ سرعت اجرا شوند و شرکت‌ها باید اقداماتی را که انجام می‌دهند به‌ منظور نشان دادن انطباق، مستندسازی کنند.

9# تفاوت‌های کلیدی حسابرسی مالیاتی و حسابداری مالیاتی

حسابداری مالیاتی و حسابرسی مالیاتی هر دو در حوزه مالیات فعالیت می‌کنند؛ اما اهداف و رویکردهای متفاوتی دارند.

برای درک بهتر این تفاوت‌ها، می‌توانیم آن‌ها را به‌صورت زیر مقایسه کنیم:

1-9# حسابرسی مالیاتی

حسابرسی مالیاتی بررسی اطلاعات مالی یک سازمان برای اطمینان از مطابقت آن با قوانین و مقررات مالیاتی است.

این نوع حسابرسی معمولاً توسط مقامات مالیاتی دولتی مانند سازمان دارایی و مالیات انجام می‌شود.

هدف اصلی این نوع حسابرسی این است که اطمینان حاصل شود که یک سازمان درآمد، کسورات و اعتبارات خود را به طور دقیق گزارش کرده و میزان صحیح مالیات‌های بدهکار به دولت را پرداخت کرده است.

اهداف کلیدی عبارت‌اند از:

• تأیید اظهارنامه مالیاتی: مقامات مالیاتی سوابق مالی و اظهارنامه مالیاتی مالیات‌دهندگان را برای تأیید صحت آنها بررسی می‌کنند.
• شناسایی موارد عدم تطابق: موارد فرار مالیاتی، تقلب یا گزارش کم درآمد را شناسایی می‌کنند.
• ارزیابی بدهی‌های مالیاتی: تعیین اینکه آیا مالیات دهنده بدهکار مالیات اضافی است یا واجد شرایط بازپرداخت مالیات است.

دامنه و رویکرد کلی در این نوع فعالیت شامل موارد زیر می‌شود:

• بررسی اسناد: حسابرسان مالیاتی اسناد مالی از جمله صورت درآمد، ترازنامه، رسید، صورت‌حساب و اظهارنامه مالیاتی را بررسی می‌کنند.
• مصاحبه‌ها و پرس‌وجوها: حسابرسان ممکن است با افراد درون سازمان مصاحبه کنند تا اطلاعات بیشتری جمع‌آوری کنند یا اختلافات را روشن کنند.
• نمونه‌گیری: در برخی موارد، حسابرسان ممکن است از نمونه‌گیری آماری برای انتخاب زیرمجموعه‌ای از معاملات یا سوابق برای بررسی دقیق استفاده کنند.

نتیجه این نوع حسابرسی ممکن است منجر به تعدیل بدهی مالیاتی مالیات‌دهندگان شود.

در صورت مشاهده مغایرت یا عدم انطباق، مقامات مالیاتی ممکن است جریمه و سودی را برای مالیات‌های پرداخت نشده اعمال کنند.

2-9# حسابدارای مالیاتی

در نقطه مقابل حسابداری مالیاتی در درجه اول بر کمک به مدیریت مؤثر تعهدات مالیاتی خود تمرکز می‌کند.

تخصص فرد حسابدار مالیاتی در حصول اطمینان از رعایت قانون و استفاده از هر فرصتی برای به‌حداقل‌رساندن بدهی‌های مالیاتی شما بسیار مهم است.

حسابداران مالیاتی در تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی تخصص دارند.

آنها در مورد آخرین قوانین و مقررات مالیاتی به‌روز می‌شوند تا مشاوره برنامه‌ریزی مالیاتی دقیق و استراتژیک ارائه کنند.

هدف آنها تسهیل این است که افراد و مشاغل به بهترین نتایج ممکن در اظهارنامه‌های مالیاتی خود دست یابند و در عین‌ حال بهینه‌سازی منافع مالی به الزامات قانونی کاملاً پایبند باشند.

در عملیات حسابداری مالیاتی حسابداران موظف‌اند:

• کلیه درآمدها، هزینه‌ها و سایر تراکنش‌های مالی را که بر محاسبه مالیات تأثیر می‌گذارند، ثبت کنند.
• اظهارنامه‌های مالیاتی را مطابق با قوانین و مقررات مالیاتی تهیه و تنظیم کنند.
• از روش‌های قانونی برای به‌حداقل‌رساندن بار مالیاتی استفاده کنند.
• به سازمان مالیاتی مشاوره دهند.

همچنین یک حسابدار مالیاتی در مواجهه با شرایط پیچیده مالیاتی، همچون مدیریت حساب‌های تجاری یا صرفاً تلاش برای به حداکثر رساندن اظهارنامه مالیاتی خود، می‌تواند راهنمایی و پشتیبانی لازم را ارائه دهد.

این عملیات، به‌ویژه برای کسانی که جریان‌های درآمدی و سرمایه‌گذاری‌های متعددی دارند یا صاحب مشاغل هستند بسیار ارزشمند است.

نتیجه گیری

حسابرسی مالیاتی یک بخش چالش‌برانگیز اما ضروری از تجارت مدرن است، نقشی مهمی در ایجاد اعتماد سرمایه‌گذاران و تضمین یکپارچگی بازارهای سرمایه ایفا می‌کند.

فرایند حسابرسی مالیاتی مستلزم بررسی اظهارنامه‌های مالیاتی، سوابق حسابداری و سایر اسناد مالی توسط یک مقام مالیاتی، با هدف گسترده تأیید صحت پرداخت‌های مالیاتی یک شرکت است.

بر این اساس، انتظار می‌رود شرکت‌ها در طول فرایند حسابرسی با مقامات مالیاتی تعامل داشته باشند و با طیفی از الزامات نظارتی مطابقت داشته باشند.

فرایندی که بدون آمادگی کافی، می‌تواند هدر رفت زمان و منابع شرکت را تحمیل کند.

برای کمک به اطمینان از یکنواخت و مؤثر بودن یک حسابرسی مالیاتی تا حد امکان، ضروری است که تیم مالی فرایند، نحوه آماده شدن برای آن، نحوه برآورده کردن انتظارات نظارتی و نحوه اجرای نتایج آن را درک کند.