گرافیک سنتی چیست و چه ابزارهایی دارد؟

هنر در اشکال مختلف خود وسیله‌ای بوده است که انسان از طریق آن احساسات، عقاید و ارزش‌های فرهنگی را بیان می‌کند.

طراحی گرافیک از روزگار نقاشی‌های دستی و چاپ لترپرس، مسیری طولانی را پیموده است.

با ظهور فناوری دیجیتال، طراحان گرافیک اکنون به طیف گسترده‌ای از ابزارها و نرم افزارها دسترسی دارند که به آنها اجازه می‌دهد تا طرح‌های بسیار پیشرفته و دقیق ایجاد کنند.

با این حال، امروزه بسیاری از تکنیک‌ها و رسانه‌های هنوز هم با گرافیک سنتی مرتبط هستند و می‌توانند اثر گرافیکی خارق العاده‌ای ایجاد کنند که نمود زیبایی از گرافیک سنتی باشد.

این عمل امکان‌پذیر نخواهد بود؛ مگر با آشنایی کامل با گرافیک سنتی.

در این مقاله، ما با ارائه تعریفی از گرافیک سنتی و پیشینه گرافیک، ابزارها و نمودهای کلی از آن را مورد بحث قرار می‌دهیم که طراحان گرافیک می‌توانند از آن‌ها برای ارتقای مهارت‌های خود استفاده کنند و جلوه‌ای بی‌نظیر به طرح‌های خود بیفزایند.

1# گرافیک سنتی چیست؟

گرافیک سنتی به آثار هنری اطلاق می‌شود که به سنت‌های فرهنگی، تاریخی یا مذهبی پایبند باشند و با ارزش‌ها، شیوه‌های فرهنگی و نظام‌های اعتقادی که در این اشکال هنری گنجانده شده‌اند، اغلب زبان مشترکی را تشکیل می‌دهند که از طریق آن جوامع مختلف که جامعه را می‌سازند می‌توانند درگیر شوند.

این نقوش، شامل سبک‌ها و تکنیک‌هایی هستند که در طول نسل‌ها منتقل شده‌اند و تجربه‌ای مشترک برای کل جامعه فراهم می‌کنند و اغلب ریشه در مناطق جغرافیایی خاص یا شیوه‌های فرهنگی دارند.

این نقاشی‌های سنتی که در ابتدا تصاویر ساده‌ای از مادر طبیعت بودند – درختان، پرندگان، حیوانات و انسان‌ها – به تدریج به خدایان، نمایش‌های دقیق بدن انسان از جهان خورشید، ماه و سایر مفاهیم معنوی تبدیل شدند.

با گذشت زمان، ابزارها و فناوری‌های نقاشی جدید ایجاد گشت که با اکتشافات سازگار شد و در عین حال اخلاق و سنت‌های هنر عامیانه را حفظ کرد.

اصول اولیه گرافیک سنتی عبارت است از:

• تمرکز بر رئالیسم: گرافیک سنتی اغلب برای نمایش واقعی و جزئیات دقیق تلاش می‌کند.
• سمبولیسم و کارکرد: بسیاری از آثار گرافیک سنتی عمیقاً نمادین بوده و در خدمت اهداف مذهبی یا تشریفاتی هستند.
• تکنیک گرا: هنرمندان گرافیک سنتی، اغلب تحت آموزش‌های دقیق در روش‌های خاص، با تأکید بر تسلط بر نوآوری هستند.
• هویت فرهنگی: گرافیک سنتی اغلب بازتابی از هنجارها، ارزش‌ها و تاریخ‌های اجتماعی است.

2# تاریخچه گرافیک سنتی

مورخان منشأ طراحی گرافیک را در نقاشی‌های غار اولیه از حدود 38000 سال قبل از میلاد می‌دانند.

این اشکال اولیه نقاشی‌های غار، نحوه ارتباط مردم از نسلی به نسل دیگر بود.

موضوعات موجود در این نقاشی‌های غار عمدتاً شامل حیوانات، اثر دست، سلاح‌ها و دیگر اشاره‌هایی به شکار بود.

در حالی که مشخص نیست انسان‌ها در آن زمان با چه چیزی ارتباط برقرار می‌کردند؛ ولی واضح است که آنها به صورت بصری با هم ارتباط داشتند.

تکامل بعدی گرافیک سنتی، زبان و نمایش بصری با الفبا است.

سومری‌ها در 3300 تا 3000 قبل از میلاد نوشتن را اختراع کردند.

این اشکال اولیه نوشتار، تابلوها، نمادهایی بودند که اشیا را نشان می‌دادند.

مرحله بعدی در گرافیک سنتی، مربوط به اختراع چاپ است.

در سال 200 میلادی، چین از چاپ روی چوب برای مهر زدن طرح‌ها بر روی لباس‌های ابریشمی و در نهایت روی کاغذ استفاده می‌کرد.

در سال 1040، بی شنگ اولین ماشین چاپ متحرک جهان را از چینی اختراع کرد.

انقلاب صنعتی، دوره‌ای از حدود 1760 تا 1840، فناوری‌های جدیدی را برای افزایش کارایی و تولید فرآیندهای تولیدی مانند لیتوگرافی معرفی کرد.

لیتوگرافی روشی برای چاپ است که شامل جوهر زدن طرح شما بر روی یک سطح سنگ یا فلز و انتقال آن به یک ورق کاغذ است.

در نهایت، این منجر به کرومولیتوگرافی شد که به سادگی لیتوگرافی اما با رنگ است.

اولین آژانس طراحی گرافیک سنتی در سال 1903 توسط نقاش کولومان موزر، معمار جوزف هافمن و حامی فریتز ورندوفر تأسیس شد.

این آژانس، معماران، هنرمندان و طراحانی را گرد هم آورد که در هنرهای گرافیکی کار می‌کردند.

آنها به عنوان پیشگام طراحی مدرن و تأثیر اولیه در سبک‌هایی مانند باهاوس و آرت دکو در نظر گرفته می‌شوند.

به عنوان یکی از اولین گروه‌های هنرمندان حرفه‌ای بر استانداردهای طراحی برای نسل‌های آینده تأثیر گذاشتند.

3# ویژگی‌های کلیدی گرافیک سنتی

درک ویژگی‌های گرافیک سنتی و دیجیتال برای هنرمندان نوپا بسیار مهم است.

در این قسمت بررسی می‌کنیم که ویژگی‌های این نقوش جیست و چگونه بر بیان هنری و پتانسیل تجاری تأثیر می‌گذارد.

1-3# مواد و تکنیک‌ها

گرافیک سنتی بر رسانه‌های فیزیکی مانند مداد، زغال چوب و رنگ روغن تکیه دارد و بافت‌ها و تکنیک‌های منحصر به فردی را ارائه می‌دهد که عمیقاً بر بیان خلاق تأثیر می‌گذارد.

این تعامل لمسی درگیری حسی بی‌نظیر با روش‌های دیجیتال را فراهم می‌کند و فرایند خلقت را برای هنرمندان دست‌ساز بسیار رضایت‌بخش می‌کند.

2-3# دسترسی و هزینه

گرافیک سنتی به مواد متعددی مانند بوم، رنگ، قلم مو و ابزار خاص نیاز دارد که می‌تواند گران باشد و سرمایه گذاری قابل توجهی را نیاز داشته باشد و دسترسی به این لوازم به ویژه در مناطقی که فاقد فروشگاه‌های تخصصی هنری هستند، می‌تواند چالش برانگیز باشد و این هنر را برای بسیاری از هنرمندان مشتاق سنتی پرهزینه و کمتر در دسترس قرار می‌دهد.

3-3# تکرارپذیری

تکرارپذیری گرافیک سنتی محدود است؛ زیرا هر قطعه – یک نقاشی یا طراحی – یک خلاقیت منحصر به فرد است که به دلیل تکینکی آن ارزشمند است.

تکرار آثار هنری سنتی به مهارت و زمان زیادی نیاز دارد، اغلب با استفاده از تکنیک‌های مختلف انجام می‌شود که ممکن است جزئیات پیچیده اصلی را به طور کامل نشان ندهند.

این منحصر به فرد بودن ذاتی، اعتبار و ارزش بازار را افزایش می‌دهد.

4-3# ملموس بودن

ملموس بودن گرافیک سنتی بسیار مهم است؛ زیرا حضور فیزیکی آثار هنری که با رنگ‌دانه‌های طبیعی بر روی سطوح آشنا ایجاد شده‌اند، تجربه‌ای منحصر به فرد را فراهم می‌کنند.

بینندگان می‌توانند با احساس بافت‌ها و مشاهده لایه‌های رنگ یا مداد، عمیق‌تر با هنر ارتباط برقرار کنند و قدردانی و واکنش احساسی خود را افزایش دهند.

5-3# ذخیره سازی و نگهداری

 ذخیره‌سازی گرافیک سنتی چالش‌هایی را ایجاد می‌کند که گرافیک دیجیتال آنها را دور می‌زند.

آثار هنری فیزیکی به محیط‌های کنترل شده برای جلوگیری از خراب شدن نیاز دارند.

حمل و نقل گرافیک سنتی به دلیل آسیب احتمالی می‌تواند مخاطره آمیز باشد و ایجاد موارد تکراری مستلزم تولید مجدد پرهزینه و با کیفیت است.

6-3# ادراک و اصالت

به دلیل ماهیت فیزیکی آن، بسیاری گرافیک سنتی را معتبرتر می‌دانند.

تجربه قلم مو روی بوم یا مداد روی کاغذ حس اصالت و مهارتی را که علاقه‌مندان به هنر برایشان ارزش قائل هستند افزایش می‌دهد و به هنر سنتی هاله‌ای منحصر به فرد از اصالت و ماندگاری می‌بخشد.

4# اهمیت گرافیک سنتی

گرافیک سنتی یک کشور، به لحاظ تنوع قومیتی، پایه و اساس میراث غنی آن را تشکیل می‌دهد و بیش از یک بخش مهم فرهنگ آن است.

این نقاشی‌های عامیانه که منعکس کننده ویژگی‌های منحصر به فرد و داستان‌های جمعی جوامع هستند، پیوندی به گذشته غنی و سنت‌های متنوع آن کشور هستند.

از این رو نقش حیاتی در تقویت هویت فردی و فرهنگی کشور ایفا می‌کند.

در سطح شخصی، نقاشی‌های سنتی نقطه کانونی را فراهم می‌کنند که مردم همیشه می‌توانند برای کشف ریشه‌های خود یا ایجاد ارتباط عمیق‌تر با جوامع به سادگی به آن بازگردند.

آن‌ها ریشه در سنت‌ها و فرهنگ غنی دیرینه دارند، همچنین دارای پتانسیل غنی برای انطباق با زمان حال هستند و منبع عمیقی از الهام و نوآوری برای توسعه محتوای فرهنگی متمایز ارائه می‌دهند.

5# انواع تکنیک‌های گرافیک سنتی

گرافیک سنتی و تکنیک‌های آن می‌توانند افزودنی ارزشمند برای جعبه ابزار طراحان گرافیک باشند.

برای ایجاد طرح‌های منحصربه‌فرد و شخصی که از بقیه متمایز می‌شوند، می‌توان از نقاشی‌های دستی، چاپ، خوشنویسی و چاپ حروف استفاده کرد.

1-5# تصویر طراحی شده با دست

تصویرسازی با دست یک تکنیک سنتی است که امتحان خود را پس داده است.

این یک رسانه همه کاره است که می‌تواند برای ایجاد طیف گسترده‌ای از طرح‌ها، از خطوط ساده تا تصاویر دقیق استفاده شود.

از تصاویر دستی می‌توان برای ایجاد طرح‌های منحصر به فرد و شخصی که از بقیه متمایز است استفاده کرد.

2-5# چاپ

چاپ یکی دیگر از تکنیک‌های گرافیک سنتی است که می‌تواند جلوه‌ای منحصر به فرد به طراحی گرافیکی بیافزاید.

چاپ کردن فرایند ایجاد چندین نسخه از یک تصویر با انتقال جوهر از یک صفحه به کاغذ یا مواد دیگر است.

از تکنیک‌های چاپ مانند اچینگ، لیتوگرافی و چاپ صفحه می‌توان برای ایجاد طرح‌های منحصر به فرد و لمسی استفاده کرد.

از این تکنیک‌ها می‌توان برای ایجاد طیف وسیعی از طرح‌ها، از پوستر گرفته تا بسته بندی استفاده کرد.

3-5# خوشنویسی

خوشنویسی هنر ایجاد دستخط زیبا است و می‌تواند افزودنی عالی برای طراحی گرافیکی باشد.

از خوشنویسی می‌توان برای ایجاد طرح‌های ظریف و شیک، از دعوت نامه گرفته تا پوستر، استفاده کرد.

4-5# چاپ لترپرس

چاپ لترپرس یک تکنیک چاپ سنتی است که شامل تنظیم نوع و تصاویر در پرس و سپس استفاده از فشار برای انتقال جوهر بر روی کاغذ است.

این تکنیک می‌تواند یک اثر لمسی و منحصر به فرد روی کاغذ ایجاد کند.

از این تکنیک می‌توان برای ایجاد طیف وسیعی از طرح‌ها، از کارت ویزیت گرفته تا پوستر استفاده کرد.

5-5# باتیک

باتیک یک فرآیند رنگرزی مقاوم است که از طریق تکنیک‌های تا کردن، پیچاندن، چسباندن، بستن و دوخت، الگوهای ناهموار زیبایی روی پارچه ایجاد می‌کند.

اگرچهرنگ‌های نیلی واکنش‌پذیر فیبر انتخاب سنتی هستند، گزینه‌های متنوع دیگری نیز وجود دارد که باپارچه‌های طبیعی یا مصنوعی کار می‌کنند.

6# ابزارهای گرافیک سنتی

گرافیک سنتی بر پایه‌ی استفاده از ابزارهای فیزیکی و غیردیجیتال استوار است که هنرمندان برای خلق آثار بصری از آنها بهره می‌برند.

این ابزارها در دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند و هر کدام ویژگی‌های منحصربه‌فرد دارند:

1-6# ابزارهای نقاشی

نقاشی یا به‌عنوان پرطرفدارترین تکنیک در گرافیک سنتی مطرح است که برای این کار از ابزارهای زیر استفاده می‌شود:

• رنگ‌ها: رنگ‌های مورد استفاده در این نوع از گرافیک سنتی می‌تواند یکی از انواع زیر باشد که هر کدام خصوصیات مخصوص به خود دارند:
  • رنگ روغن: با پایه روغنی، بافت غلیظ و زمان خشک شدن طولانی
  • آبرنگ: شفافیت بالا، نیاز به کاغذ مخصوص با گرماژ بالا
  • گواش: مات و پوشاننده، ترکیب‌پذیر با آب
  • اکریلیک: خشک شدن سریع، قابلیت استفاده روی سطوح مختلف
• قلم‌موها: قلم‌موها در آغاز از موی طبیعی ساخته می‌شدند که به تدریج با پیدایش مواد مصنوعی، انواع دیگری نیز تولید شدند.
  این انواع می‌توانند برای کاربردهای زیر مناسب باشند:
  • موی طبیعی (سمور، سنجاب) برای آبرنگ و رنگ روغن
  • موی مصنوعی (نایلون) برای اکریلیک و گواش

اشکال مختلف نوک قلم‌مو می‌تواند به یکی ازحالات، گرد، تخت، فیلبرت باشد.

• سطوح: سطوحی که معمولاً در نقاشی‌های سنتی مورد استفاده قرار می‌گرفت در یکی از انواع زیر بود:
  • بوم پارچه‌ای (کتان یا پنبه) برای رنگ روغن و اکریلیک
  • کاغذ آبرنگ با بافت زبر و گرماژ بال
  • چوب، دیوار، یا کاغذهای ضخیم برای تکنیک‌های خاص

2-6# طراحی

در این تکنیک از گرافیک سنتی  ابزارهای ترسیم عبارت‌اند از:

• • مداد گرافیت: از نرم (B) تا سخت (H)
  • زغال طراحی: بافت نرم و قابلیت ایجاد سایه‌های عمیق
  • مداد کنته: ترکیبی از خاک رس و گرافیت، مناسب برای طراحی سریع
  • مرکب و قلم: قلم‌های فلزی یا نی برای خطوط ظریف

همچنین در طراحی سنتی معمولاً از کاغذ اسکچ (صاف) برای مداد و مرکب، کاغذ بافت دار برای زغال و پاستل و کاغذ پوستی برای انتقال طرح‌ها استفاده  می‌شود.

3-6# چاپ دستی

چاپ به‌عنوان یک تکنیک گرافیک سنتی انواع مختلفی دارد که هر کدام ابزارهای خاص خود را می‌طلبند، در این بین از انواع مشهور و ابزارهای آن‌ها می‌توان موارد زیر را یاد کرد:

• چاپ چوب: ابزارهای این نوع چاپ، قلم کنده کاری، صفحه چوبی و مرکب پایه روغنی غلیظ می‌باشد.
• اچینگ: این تکنیک از سوزن اچینگ (برای حکاکی روی صفحه فلزی) و اسید (برای ایجاد خطوط) استفاده می‌کند و زمینه کار صفحه مسی یا رویی می‌باشد.
• لیتوگرافی: ابزارهای متداول این تکنیک سنگ آهک صیقلی، مدادهای چرب و دستگاه پرس است.

ابزارهای کمکی و جانبی نیز وجود دارند که  در تکنیک‌های مختلف گرافیک سنتی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، از جمله این ابزارها می‌توان به پایه نقاشی قابل تنظیم برای زاویه‌های مختلف کار، پالت رنگ در انواع چوبی، پلاستیکی یا شیشه‌ای برای ترکیب رنگ‌ها و فیکساتیو یا همان اسپری ثابت‌کننده برای آثار ذغالی یا پاستلی اشاره کرد.

7# مزایا و چالش‌های گرافیک سنتی

گرافیک  سنتی ریشه عمیقی در تاریخ دارد که تجربه عملی را با مواد فیزیکی فراهم می‌کند.

با این حال، این رسانه نیز چالش‌های خاصی را ارائه می‌دهد.

از جمله مزایا و معایب گرافیک سنتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-7# مزایا

• گرافیک سنتی یک تجربه لمسی را ارائه می‌دهد که رسانه‌های دیجیتال نمی‌توانند با آن مطابقت کنند.
• استفاده دستی رنگ یا مداد روی بوم رضایت منحصر به فرد و جریان خلاقانه‌ای را ارائه می‌دهد که بسیاری از هنرمندان آن را عمیقاً ارزشمند می‌دانند.
  این رویکرد عملی ارتباط قوی بین هنرمندان و کارشان ایجاد می‌کند.
• هر قطعه سنتی منحصر به فرد است و اصالت و بیانی معتبر را تضمین می‌کند که با مخاطبان طنین انداز می‌شود و ارزش فرهنگی و جاودانه قابل توجهی دارد.

2-7# چالش‌ها

• مواد هنری سنتی مانند رنگ‌ها، بوم‌ها و قلم موها می‌توانند گران بوده و دسترسی به آن به‌ویژه برای مبتدیان دشوار باشد.
• تأمین منابع با کیفیت بالا مستلزم زمان و تلاش است.
• ذخیره و نگهداری آثار هنری دشوار است، زیرا قطعات در برابر رطوبت و نور خورشید آسیب پذیر هستند.
• حمل و نقل آثار هنری بزرگ یا ظریف به صورت ایمن برای نمایشگاه یا فروش نیز بار لجستیکی را به همراه دارد.

8# آینده گرافیک سنتی

گرافیک سنتی علی‌رغم چالش‌هایی که با آن مواجه است، مقاومت خود را در طول تاریخ ثابت کرده است.

با پیشرفت تکنولوژی و تلاش هنرمندان پرشور، این اشکال هنری همچنان به یافتن راه‌های جدیدی برای پیشرفت می‌پردازند.

با تطبیق با زمان در حال تغییر، گرافیک سنتی بدون از دست دادن هویت اصلی خود در حال تکامل است.

هنرمندان جوان‌تر عناصر معاصر را به شیوه‌های سنتی القا کرده و ترکیبی هماهنگ ایجاد می‌کنند که برای مخاطب مدرن جذاب است و در عین حال به میراث نیاکان خود احترام می‌گذارد.

ارتباط گرافیک سنتی در دنیای متنوع امروزی هرگز نمی‌تواند تضعیف شود.

علاوه بر این، مشارکت نسل‌های جوان در حفظ گرافیک سنتی بسیار مهم است.

با القای حس غرور در میراث فرهنگی آنها، شعله هنر سنتی برای نسل‌های آینده پیش خواهد رفت.

تشویق به مشارکت فعال و فراهم کردن بستر برای هنرمندان جوان، آینده گرافیک سنتی را شکل داده و حفظ آن را تضمین می‌کند.

همچنین گرافیک سنتی به عنوان دریچه‌ای جاودانه به ملیله غنی فرهنگ بشری عمل می‌کند.

حفظ آن برای درک تاریخ مشترک ما ضروری است.

با حفاظت از گرافیک سنتی، ما اطمینان می‌دهیم که داستان‌ها، آداب و رسوم و سنت‌هایی که از اجدادمان به ارث رسیده فراموش نمی‌شوند.

نتیجه گیری

گرافیک سنتی به هنر خلق تصاویر و آثار بصری با استفاده از ابزارها و مواد فیزیکی و غیردیجیتال اشاره دارد.

این حوزه شامل تکنیک‌هایی است که قرن‌هاست توسط هنرمندان به کار می‌رود و بر ارتباط مستقیم دست هنرمند با رسانه هنری تأکید دارد.

ویژگی‌های اصلی گرافیک سنتی شامل ملموس بودن، منحصربه‌فرد بودن اثر (مانند تفاوت‌های جزئی در چاپ‌های دستی)، و نیاز به مهارت‌های عملی است.

این نقوش سنتی نه‌تنها به‌عنوان میراث فرهنگی ارزشمند است؛ بلکه به هنرمندان اجازه می‌دهد تا با مواد و فرایندهای فیزیکی تعامل عمیقی داشته باشند.

این حوزه همچنان به‌عنوان بخشی زنده و پویا در دنیای هنر معاصر شناخته می‌شود.