شاید برای شما هم پیش آمده باشد که وقتی از کسی می‌پرسید که چه رشته‌ای خوانده است، جوابش مهندسی ساخت و تولید بوده است؛ اما دقیقا مهندسی ساخت و تولید چیست؟
مهندسان این حوزه چه کارهایی انجام می‌دهند؟
برای این رشته چه مهارت‌ها و دانش‌هایی لازم است؟
چه فرصت‌های شغلی و حقوقی دارد؟
در این مقاله قصد داریم به این سوالات پاسخ دهیم و به شما معرفی کاملی از حوزه مهندسی ساخت و تولید یا همان Manufacturing Engineering بدهیم.
1# مهندسی ساخت و تولید چیست؟
مهندسی ساخت و تولید یکی از شاخه‌های مهندسی صنعتی است که به طراحی، توسعه و بهبود فرآیندها و سیستم‌های تولید کالا می‌پردازد.
این رشته با دیگر رشته‌های مهندسی مانند:
- مهندسی مکانیک
- مهندسی برق
- مهندسی شیمی
- مهندسی صنایع
ایده‌ها و مفاهیم مشترک زیادی دارد.
مهندسی ساخت و تولید نیازمند توانایی برنامه‌ریزی روش‌های تولید؛ تحقیق و توسعه ابزار، فرآیندها، ماشین‌آلات و تجهیزات و ادغام امکانات و سیستم‌هایی برای تولید محصولات باکیفیت با حداقل هزینه‌های سرمایه‌گذاری است.
2# اهمیت و کاربردهای مهندسی ساخت و تولید
مهندسی ساخت و تولید یکی از رشته‌های کلیدی و مؤثر در پیشرفت فناوری و انتشار نوآوری است.
موفقیت یا شکست یک صنعت، یک کشور یا یک جامعه به میزان توانایی آن‌ها در تولید کالاهای باکیفیت، ارزان و مورد نیاز بازار بستگی دارد.
مهندسی ساخت و تولید به این توانایی کمک می‌کند که با استفاده از دانش علمی و فنی، فرآیندهای تولید را بهینه‌سازی کند، ارتقا دهد و ابداع کند.
این نوع مهندسی در تمامی صنایع و بخش‌های اقتصادی کاربرد دارد.
برخی از مثال‌های کاربرد این رشته عبارت اند از:
- تولید خودروها، هواپیماها، قطارها، کشتی‌ها و وسایل نقلیه دیگر
- تولید ماشین‌آلات، ابزار، قطعات و تجهیزات صنعتی
- تولید لوازم خانگی، الکترونیکی، رایانه‌ای و مخابراتی
- تولید محصولات نفتی، گازی، پتروشیمی و انرژی
- تولید محصولات فلزی، سرامیکی، پلاستیکی و کامپوزیتی
- تولید محصولات مصرفی، غذایی، پوشاکی و آرایشی
این رشته با ایجاد اشتغال، افزایش درآمد، کاهش هزینه‌ها، افزایش رقابت‌پذیری، ارتقای کیفیت زندگی و حفظ محیط زیست به توسعه پایدار کمک می‌کند.
3# رشته‌های مرتبط
مهندسی ساخت و تولید یک رشته چندرشته‌ای است که با دیگر رشته‌های مهندسی و علوم پایه ارتباط نزدیکی دارد.
برای مثال:
- از برق برای کنترل و اتوماسیون سیستم‌های تولید استفاده می‌کند.
- از مکانیک برای طراحی و تحلیل ماشین‌آلات و قطعات تولید استفاده می‌کند.
- از شیمی برای فرآیندهای تبدیل مواد و پوشش‌دهی استفاده می‌کند.
- از صنایع برای بهینه‌سازی و مدیریت سیستم‌های تولید استفاده می‌کند.
- از مهندسی کامپیوتر و نرم‌افزار برای طراحی و پیاده‌سازی نرم‌افزارهای مربوط به تولید استفاده می‌کند.
- از مهندسی مواد برای انتخاب و خواص مواد تولیدی استفاده می‌کند.
- از نانو برای تولید محصولات با ابعاد نانومتری استفاده می‌کند.
- از هوافضا برای تولید هواپیماها و ماهواره‌ها استفاده می‌کند.
- از مهندسی پزشکی برای تولید تجهیزات و محصولات پزشکی استفاده می‌کند.
- از بیوتکنولوژی برای تولید محصولات زیستی استفاده می‌کند.
- از مهندسی محیط زیست برای کاهش آلودگی و بهبود زیست‌پذیری استفاده می‌کند.
- از ریاضیات، فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی برای مدل‌سازی و تحلیل فرآیندهای تولید استفاده می‌کند.
4# فرآیندها
مهندسی ساخت و تولید به مجموعه‌ای از فرآیندها و فعالیت‌ها گفته می‌شود که به تولید کالاها از مواد خام یا نیمه‌ساخته می‌پردازند.
این فرآیندها شامل موارد زیر در مراحل تولید هستند:
- طراحی
- توسعه
- بهبود
- اجرا
- کنترل
- نگهداری
این رشته مهندسی با استفاده از دانش علمی و فنی، فرآیندهای تولید را به‌گونه‌ای طراحی می‌کند که:
- کیفیت
- سرعت
- دقت
- ایمنی
- صرفه اقتصادی
- حفاظت زیست‌محیطی
آن‌ها بالا باشد.
برخی از فرآیندهای این رشته عبارت اند از:
1-4# طراحی و بهبود فرآیندهای تولید
این فرآیند شامل تعیین نیازها، مشخصات، استانداردها و معیارهای تولید محصولات است.
مهندسی ساخت و تولید با استفاده از روش‌های مهندسی معکوس، مدل‌سازی و شبیه‌سازی، طراحی تجربی و بهینه‌سازی، فرآیندهای تولید را طراحی می‌کند و بهبود می‌بخشد.
این رشته همچنین با استفاده از روش‌های نوآوری و ابداع، فرآیندهای تولید جدید و پیشرفته را ایجاد می‌کند.
مثال‌هایی از فرآیندهای تولید جدید عبارت اند از:
- تولید افزایشی یا همان چاپ سه‌بعدی
- تولید هوشمند و متصل
- تولید سبز و پایدار
- تولید سفارشی و انعطاف‌پذیر
2-4# برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید
این فرآیند شامل تعیین منابع، روش‌ها، ترتیب، زمان و هزینه‌های تولید محصولات است و اقداماتی ازجمله موارد زیر را انجام می‌دهد:
- تحلیل سیستم‌ها
- تئوری صف
- تئوری بازی
- برنامه‌ریزی خطی و غیرخطی
- برنامه‌ریزی تولید
- زمان‌بندی تولید
مهندسی ساخت و تولید همچنین با استفاده از روش‌های هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، یادگیری تقویتی و یادگیری عمیق، برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید را بهینه و هوشمند می‌کند.
3-4# انتخاب و نگهداری تجهیزات تولید
این فرآیند شامل تعیین نوع، تعداد، مشخصات، مکان و توزیع تجهیزات تولید محصولات است و در این مرحله اقداماتی ازجمله امور زیر انجام می‌شود:
- تحلیل سرمایه‌گذاری
- تحلیل چندمعیاره
- تحلیل ریسک
- تحلیل حساسیت
- انتخاب تجهیزات تولید
این رشته همچنین با استفاده از روش‌های تحلیل خرابی، تحلیل عمر، تحلیل قابلیت اطمینان و تحلیل توزیع، نگهداری تجهیزات تولید را انجام می‌دهد.
4-4# کنترل کیفیت و ایمنی تولید
این فرآیند شامل تعیین استانداردها، معیارها، روش‌ها و ابزارهای اندازه‌گیری و ارزیابی کیفیت و ایمنی تولید محصولات است.
مهندسی ساخت و تولید با اقداماتی ازجمله امور زیر در این مرحله انجام می‌شود:
- تحلیل واریانس
- تحلیل رگرسیون (Regression)
- تحلیل تجربه
- تحلیل طرح آزمایش
- تحلیل تاثیر
- کنترل کیفیت تولید
این رشته مهندسی همچنین با استفاده از روش‌های تحلیل خطر، تحلیل علت و اثر، تحلیل حادثه، تحلیل ارگونومیک و تحلیل ایمنی، کنترل ایمنی تولید را انجام می‌دهد.
5# مهارت‌ها و دانش‌های مورد نیاز برای مهندسی ساخت و تولید
همان‌طور که پیش از این اشاره کردیم این نوع مهندسی یک حوزه چندرشته‌ای و چندمهارتی است که نیازمند دانش و مهارت‌های متنوعی است.
برای موفقیت در این رشته، باید علاوه بر دانش علمی و فنی، مهارت‌های ارتباطی، تحلیلی، خلاقیت و نوآوری را نیز داشته باشید.
برخی از مهارت‌ها و دانش‌های مورد نیاز برای این رشته عبارت اند از:
1-5# مهارت‌های فنی
مهارت‌های فنی شامل دانش و توانایی در استفاده از اصول، روش‌ها، ابزارها و تکنولوژی‌های مربوط به فرآیندهای تولید هستند.
مهندسی ساخت و تولید نیازمند مهارت‌های فنی در زمینه‌های مختلفی است، مانند:
- مهندسی مکانیک، برق، شیمی، صنایع، کامپیوتر، مواد، نانو، هوافضا، پزشکی، بیوتکنولوژی و محیط‌زیست
- ریاضیات، فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی
- طراحی، مدل‌سازی، شبیه‌سازی، تحلیل و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید
- تحقیق و توسعه، نوآوری و ابداع فرآیندهای تولید جدید و پیشرفته
- برنامه‌ریزی، زمان‌بندی، انتخاب، نگهداری و کنترل تجهیزات تولید
- کنترل کیفیت، ایمنی، صرفه اقتصادی و شرایط زیست‌محیطی تولید
- استفاده از نرم‌افزارها، سیستم‌ها و شبکه‌های مربوط به تولید
2-5# مهارت‌های ارتباطی
مهارت‌های ارتباطی شامل توانایی در برقراری ارتباط مؤثر با افراد و گروه‌های مختلف در زمینه‌های مربوط به تولید هستند.
این رشته نیازمند مهارت‌های ارتباطی در زمینه‌های مختلفی می‌باشد، مانند:
- گفتاری، شفاهی، نوشتاری و غیرکلامی
- فردی، گروهی، سازمانی و بین‌فرهنگی
- ارائه، گزارش، مذاکره، مشاوره و مداخله
- گوش دادن، پرسیدن، پاسخ دادن، توضیح دادن و تفسیر کردن
- همکاری، همفکری، هماهنگی و همدلی
3-5# مهارت‌های تحلیلی
مهارت‌های تحلیلی شامل توانایی در جمع‌آوری، بررسی، ارزیابی و استنباط اطلاعات و داده‌های مربوط به تولید هستند.
این رشته نیازمند مهارت‌های تحلیلی در زمینه‌های مختلفی است، مانند:
- حل مسئله، تصمیم‌گیری، انتخاب و اجرای راه‌حل‌های مناسب برای تولید
- تشخیص، پیش‌بینی، پیش‌گیری و رفع مشکلات، خرابی‌ها، خطاها و اختلالات تولید
- اندازه‌گیری، کنترل، بهبود و ارتقای کیفیت، سرعت، دقت، ایمنی، اقتصادی و زیست‌محیطی تولید
- استفاده از روش‌ها، ابزارها و تکنولوژی‌های آماری، ریاضی، فیزیکی، شیمیایی و زیستی برای تحلیل تولید
4-5# مهارت‌های خلاقیت و نوآوری
مهارت‌های خلاقیت و نوآوری شامل توانایی در ایجاد، توسعه و اجرای ایده‌ها، راهکارها و فرآیندهای جدید و پیشرفته برای تولید هستند.
این رشته نیازمند مهارت‌های خلاقیت و نوآوری در زمینه‌های مختلفی مانند موارد زیر است:
- تفکر خلاق، نقادانه، منطقی و سیستماتیک
- تولید، ارزیابی، انتخاب و اجرای ایده‌ها، راهکارها و فرآیندهای جدید و پیشرفته برای تولید
- انطباق، تطبیق، ترکیب، تغییر و تحول ایده‌ها، راهکارها و فرآیندهای موجود برای تولید
- اکتشاف، یادگیری، آزمایش و تجربه ایده‌ها، راهکارها و فرآیندهای جدید و پیشرفته برای تولید
- اشتراک‌گذاری، انتقال، انتشار و ترویج ایده‌ها، راهکارها و فرآیندهای جدید و پیشرفته برای تولید
6# فرصت‌های شغلی و حقوق مهندسی ساخت و تولید
مهندسی ساخت و تولید یک رشته بازارپسند و پردرآمد است که فرصت‌های شغلی متنوع و جذابی را برای فارغ‌التحصیلان خود فراهم می‌کند.
این رشته در تمامی صنایع و بخش‌های اقتصادی کاربرد دارد و می‌تواند در سازمان‌ها، شرکت‌ها، کارخانه‌ها، موسسات، مراکز تحقیقاتی و آموزشی مشغول به کار شود.
برخی از مشاغل مربوط به مهندسی ساخت و تولید عبارت اند از:
- مهندس طراحی و توسعه فرآیندهای تولید
- مهندس برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید
- مهندس انتخاب و نگهداری تجهیزات تولید
- مهندس کنترل کیفیت و ایمنی تولید
- مهندس تحقیق و توسعه فرآیندهای تولید جدید و پیشرفته
- مهندس مدیریت تولید و عملیات
- مهندس مشاور تولید و بهبود عملکرد
- مدرس، استاد و پژوهشگر مهندسی ساخت و تولید
حقوق مهندسی ساخت و تولید بستگی به سطح تحصیلات، تجربه، مهارت‌ها، موقعیت شغلی و نوع صنعت دارد.
به طور کلی، می‌توان گفت که حقوق مهندسی ساخت و تولید از متوسط به بالا است.
7# بازار کار مهندسی ساخت و تولید
بازار کار مهندسی ساخت و تولید به دلیل گستردگی و تنوع فرآیندها و تکنولوژی‌های تولید، امکان انتخاب شغلی مناسب با علاقه، هدف و تخصص فرد را فراهم می‌کند.
این رشته همچنین به دلیل رشد و توسعه صنایع و نیاز به تولید کالاهای باکیفیت، ارزان و مورد نیاز بازار، امکان اشتغال پایدار و امنیت شغلی را ایجاد می‌کند.
بازار کار این رشته در کشورهای مختلف وضعیت متفاوتی دارد:
- برخی از کشورها به دلیل داشتن صنایع پیشرفته و نوآورانه، بازار کار مهندسی ساخت و تولید را بیشتر جذب می‌کنند.
- بعضی از دیگر کشورها به دلیل داشتن صنایع نوپا و در حال رشد، بازار کار مهندسی ساخت و تولید را بیشتر ایجاد می‌کنند.
- برخی دیگر نیز به دلیل داشتن صنایع قدیمی و منسوخ، بازار کار مهندسی ساخت و تولید را بیشتر نیاز دارند.
8# چالش‌ها و رضایت شغلی مهندسی ساخت و تولید
این رشته مهندسی یک رشته چالش‌برانگیز و پرتنوع است که می‌تواند برای علاقه‌مندان به تولید و نوآوری جذاب و لذت‌بخش باشد.
برخی از ویژگی‌های شغل مهندسی ساخت و تولید عبارت اند از:
- با استفاده از دانش و مهارت‌های خود، محصولات جدید و پیشرفته را طراحی کنید، توسعه و بهبود دهید و به توسعه فناوری و انتشار نوآوری کمک کنید.
- با کار در تیم‌ها و گروه‌های مختلف، ارتباطات و همکاری‌های حرفه‌ای و اجتماعی را تقویت کنید و از تجربه‌ها و دیدگاه‌های متنوع بهره ببرید.
- با دریافت حقوق مناسب و ایجاد اشتغال، از زندگی مالی و اقتصادی خود رضایت داشته باشید و به توسعه کشور و جامعه خود کمک کنید.
اما مهندسی ساخت و تولید همانند هر رشته دیگری، چالش‌ها و مشکلاتی را نیز به همراه دارد.
برخی از چالش‌ها و مشکلات این رشته عبارت اند از:
- رقابت بالا و فشار زیاد در بازار کار مهندسی ساخت و تولید
- نیاز به داشتن دانش و مهارت‌های چندرشته‌ای و چندمهارتی و به‌روزرسانی مداوم آن‌ها
- نیاز به انطباق با تغییرات و نوآوری‌های سریع و مداوم در فرآیندها و تکنولوژی‌های تولید
- نیاز به کار در ساعات طولانی و شرایط سخت و خطرناک در برخی از صنایع و کارخانه‌ها
- نیاز به رعایت استانداردها، قوانین و مقررات مربوط به کیفیت، ایمنی، اقتصادی و زیست‌محیطی تولید
- نیاز به حل مسئله، تصمیم‌گیری، انتخاب و اجرای راه‌حل‌های مناسب برای مشکلات، خرابی‌ها، خطاها و اختلالات تولید
اگر به دنبال یاد گرفتن مهارت بیشتر و افزایش درآمد هستید،
برای دریافت آموزش های رایگان مرتبط با حوزه علاقه‌مندی خود فقط کافیه فرم رو تکمیل کنید.
نظرتون درباره این مقاله چیه؟
ما رو راهنمایی کنید تا اون رو کامل تر کنیم و نواقصش رو رفع کنیم.
توی بخش دیدگاه ها منتظر پیشنهادهای فوق العاده شما هستیم.
ثبت ديدگاه